DE VITA MOSIS ~ GREGORY OF NYSSA ~ amazon.com - amazon.com

ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΒΙΟΥ ΜΩΥΣΕΩΣ ΤΟΥ ΝΟΜΟΘΕΤΟΥ Η ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΚΑΤ ΑΡΕΤΗΝ ΤΕΛΕΙΟΤΗΤΟΣ

οἱον τι πασχουσιν οἱ των ἱππικων αγωνων φιλοθεαμονες οἱ τοις παρ αυτων σπουδαζομενοις εν ταις ἁμιλλαις των δρομων καν μηδεν προθυμιας εις ταχος ελλειπωσιν ὁμως ὑπο της περι νικην σπουδης επιβοωσιν ανωθεν τον οφθαλμον τῳ δρομῳ συμπεριαγοντες και παρακινουσιν ὡς γε νομιζουσιν εις οξυτεραν ὁρμην τον ἡνιοχον εποκλαζοντες ἁμα τοις ἱπποις και αντι μαστιγος την χειρα κατ αυτων προ τεινοντες τε και επισειοντες ουχ ὁτι συντελει τι τα γινο μενα προς την νικην αυτα ποιουντες αλλ ευνοιᾳ τῃ προς τους αγωνιζομενους φωνῃ τε και σχηματι την σπουδην ὑπο προθυμιας επισημαινοντες τοιουτον τι δοκω και αυτος ποιειν φιλων μοι και αδελφων τιμιωτατε ὁτι σου κατα το της αρετης σταδιον καλως εναγωνιζομενου τῳ θειῳ δρομῳ και προς το βραβειον της ανω κλησεως πυκνοις τε και κουφοις συντεινομενου τοις ἁλμασιν ὑποφωνω τε και επισπευδω και επιτεινειν τῃ σπουδῃ το ταχος διακελευομαι ποιω δε ταυτα ουκ αλογῳ τινι προθυμιᾳ προς τουτο φερο μενος αλλ ὡς αγαπητῳ τεκνῳ τα καθ ἡδονην χαριζομενος της γαρ επιστολης ἡν πρωην διεπεμψω ταυτην απαγγελ λουσης τουτο παντως ουκ αχρηστον το γενεσθαι σοι της ευπειθειας ὑποδειγμα ει γαρ ἡμεις οἱ τοσουτων ψυχων εν πατερων ταξει προτεταγμενοι πρεπειν οιομεθα τῃ πολιᾳ ταυτῃ νεοτητος σωφρονουσης επιταγμα δεχεσθαι πολυ μαλλον εικος εστιν εν σοι κρατυνθηναι το της ευπειθειας κατορθωμα προς ὑπακοην ἑκουσιον δι ἡμων παιδοτριβηθεισης σοι της νεοτητος και ταυτα μεν εις τοσουτον εγχειρητεον δε ηδη τῳ προκειμενῳ θεον καθηγεμονα ποιησαμενοις του λογου επεζητησας ω φιλη κεφαλη τυπῳ ὑπογραφηναι σοι παρ ἡμων τις ὁ τελειος εστι βιος δηλαδη προς τουτο βλεπων ὡς ειπερ εὑρεθειη τῳ λογῳ το σπουδαζομενον μετενεγκειν εις τον ιδιον βιον την ὑπο του λογου μηνυθεισαν χαριν εγω δε εν αμφοτεροις επισης αμηχανω το τε γαρ περιλαβειν τῳ λογῳ την τελειοτητα και το επι του βιου δειξαι ὁπερ αν ὁ λογος κατανοησῃ ὑπερ την εμην δυναμιν ἑκατερον τουτων ειναι φημι ταχα δε ουκ εγω μονος αλλα πολλοι και των μεγαλων τε και κατ αρετην προεχοντων ανεφικτον αυτοις ειναι το τοιουτον ὁμολογησουσιν ὡς δ αν μη δοκοιην κατα τον ψαλμῳδον ειπειν εκει φοβεισθαι φοβον ὁπου ουκ εστι φοβος σαφεστερον ὁ βουλομαι παρα στησω σοι

5 - 10

ἡ τελειοτης επι μεν των αλλων ἁπαντων ὁσα τῃ αισθησει μετρειται περασι τισιν ὡρισμενοις διαλαμβανεται οἱον επι του ποσου του τε συνεχους και του διωρισμενου παν γαρ το εν ποσοτητι μετρον ιδιοις τισιν ὁροις εμπεριεχεται και ὁ προς τον πηχυν η την του αριθμου δεκαδα βλεπων οιδε το απο τινος αρξαμενον και εις τι καταληξαν εν ᾡ εστι το τελειον εχειν επι δε της αρετης ἑνα παρα του αποστολου τελειοτητος ὁρον εμαθομεν το μη εχειν αυτην ὁρον ὁ γαρ πολυς εκεινος και ὑψηλος την διανοιαν ὁ θειος αποστολος αει δια της αρετης τρεχων ουδεποτε τοις εμπροσθεν επεκτει νομενος εληξεν ουδε γαρ ασφαλης αυτῳ ην ἡ του δρομου στασις δια τι ὁτι παν αγαθον τῃ ἑαυτου φυσει ὁρον ουκ εχει τῃ δε του εναντιου παραθεσει ὁριζεται ὡς ἡ ζωη τῳ θανατῳ και το φως τῳ σκοτῳ και παν ὁλως αγαθον εις παντα τα τοις αγαθοις εκ του εναντιου νοουμενα ληγει ὡσπερ ουν το της ζωης τελος αρχη θανατου εστιν οὑτως και του κατ αρετην δρομου ἡ στασις αρχη του κατα κακιαν γινεται δρομου ουκουν ου διεψευσθη ὁ λογος ἡμιν αμηχανον επι της αρετης ειναι την της τελειοτητος περιληψιν λεγων εδειχθη γαρ ὁτι το διαλαμβανομενον περασιν αρετη ουκ εστιν επει δε και τοις μετιουσι τον κατ αρετην βιον αδυνατον ειπον ειναι το επιβηναι της τελειοτητος οὑτως ὁ λογος και περι τουτου σαφηνισθησεται το πρωτως και κυριως αγαθον οὑ ἡ φυσις αγαθοτης εστιν αυτο το θειον ὁ τι ποτε τῃ φυσει νοειται τουτο και εστι και ονομαζεται επει ουν ουδεις αρετης ὁρος πλην κακιας εδειχθη απαρα δεκτον δε του εναντιου το θειον αοριστος αρα και απερα τωτος ἡ θεια φυσις καταλαμβανεται αλλα μην ὁ την αληθη μετιων αρετην ουδεν ἑτερον η θεου μετεχει διοτι αυτος εστιν ἡ παντελης αρετη επει ουν το τῃ φυσει καλον εις μετουσιαν επιθυμητον παντως εστι τοις γινωσκουσι τουτο δε ὁρον ουκ εχει αναγκαιως και ἡ του μετεχοντος επιθυμια τῳ αοριστῳ συμπαρατεινουσα στασιν ουκ εχει ουκουν απορον εστι πανταπασι του τελειου τυχειν διοτι ἡ τελειοτης καθως ειρηται ὁροις ου διαλαμβανεται της δε αρετης εἱς ὁρος εστι το αοριστον πως ουν αν τις επι το ζητουμενον φθασειε περας ουχ εὑρισκων το περας ου μην επειδη καθολου το ζητουμενον αληπτον ὁ λογος ὑπεδειξεν αμελητεον αν ειη της εντολης του κυριου ἡ φησι γινεσθε τελειοι ὡς πατηρ ὑμων ὁ ουρανιος τελειος εστιν επι γαρ των τῃ φυσει καλων καν μη του παντος τυχειν δυνατον ῃ το και μη του μερους αποτυχειν κερδος αν ειη μεγα τοις γε νουν εχουσι πασαν τοινυν επιδεικτεον σπουδην μη παντελως εκπεσειν της ενδεχομενης τελειοτη τος αλλα τοσουτον απ αυτης κτησασθαι ὁσον αν ενδον του ζητουμενου χωρησωμεν ταχα γαρ το οὑτως εχειν ὡς αει εθελειν εν τῳ καλῳ το πλεον εχειν ἡ της ανθρωπινης φυσεως τελειοτης εστι

11 - 15

δοκει δε μοι καλως εχειν τῃ γραφῃ περι τουτου συμβουλῳ χρησασθαι φησι γαρ που δια της ησαϊου προφητειας ἡ θεια φωνη εμβλεψατε εις αβρααμ τον πατερα ὑμων και εις σαρραν την ωδινουσαν ὑμας ταυτα γαρ παντως ὁ λογος τοις εξω της αρετης πλανωμενοις διακελευεται ἱνα καθαπερ οἱ εν πελαγει της ευθειας του λιμενος παρε νεχθεντες κατα το φανεν σημειον της πλανης ἑαυτους επαναγουσιν η πυρσον ιδοντες απο ὑψους αιρομενον η κορυ φην τινος ακρωρειας αναφανεισαν τον αυτον τροπον τους ακυβερνητῳ τῃ διανοιᾳ κατα την του βιου θαλασσαν πλανω μενους τῳ κατα την σαρραν και αβρααμ ὑποδειγματι παλιν κατευθυνῃ προς τον λιμενα του θειου θεληματος επειδη γαρ προς το θηλυ τε και αρρεν ἡ ανθρωπινη μεμερισται φυσις και αμφοτεροις επισης κατ εξουσιαν ἡ προς αρετην και κακιαν αἱρεσις προκειται δια τουτο ἑκατερῳ τμηματι το καταλληλον της αρετης ὑποδειγμα παρα της θειας προεδειχθη φωνης ἱνα προς το συγγενες ἑκατεροι βλεποντες προς μεν τον αβρααμ οἱ ανδρες προς δε την σαρραν το ἑτερον μερος αμφοτεροι δια των οικειων ὑπο δειγματων προς τον κατ αρετην βιον διευθυνοιντο ισως δ αν τοινυν εξαρκεσειε και ἡμιν ἑνος τινος των κατα τον βιον ευδοκιμων ἡ μνημη την του πυρσου χρειαν πληρωσαι και ὑποδειξαι πως εστι δυνατον τῳ ακλυστῳ της αρετης λιμενι την ψυχην καθορμισαι μηδαμου ταις του βιου ζαλαις εγχειμασθεισαν μηδε κατα τας επαλληλους των παθων τρικυμιας τῳ βυθῳ της κακιας ενναυαγησασαν ταχα γαρ και τουτου χαριν ἡ των ὑψηλων εκεινων πολιτεια δι ακριβειας ἱστορηται ὡς αν δια της των προκατορθωκοτων μιμησεως ὁ εφεξης βιος προς το αγαθον απευθυνοιτο τι ουν ερει τις ει μητε χαλδαιος εγω ὡσπερ ὁ αβρααμ μνημονευεται μητε της θυγατρος του αιγυπτιου τροφιμος ὡς περι του μωϋσεως ὁ λογος κατεχει μηδ ὁλως εν τοις τοιουτοις προς τινα των αρχαιων εχω τι κατα τον βιον καταλληλον πως εις την αυτην ταξιν ἑνι τουτων εμαυτον καταστησω μη εχων ὁπως τον τοσουτον αφεστωτα δια των επιτηδευματων μιμησομαι προς ὁν ερουμεν ὁτι ουτε το χαλδαιον ειναι κακιαν η αρετην κρινομεν ουτε τῃ εν αιγυπτῳ ζωῃ ουτε τῃ εν βαβυλωνι διατριβῃ του βιου τις του κατ αρετην εξοικιζεται ουδ αυ παλιν εν τῃ ιουδαιᾳ μονον γνωστος ὁ θεος τοις αξιοις γινεται ουδε σιων κατα την προχειρον εννοιαν το θειον εστιν οικητηριον αλλα τινος λεπτοτερας ἡμιν χρεια της διανοιας και οξυτερας της οψεως ὡς διϊδειν εκ της ἱστοριας ποιων χαλδαιων η αιγυπτιων πορρω γενομενοι και ποιας βαβυλωνιων αιχμα λωσιας απολυθεντες του μακαριου βιου επιβησομεθα μωϋσης τοινυν ἡμιν εις ὑποδειγμα βιου προτεθητω τῳ λογῳ οὑ τον βιον πρωτον εν επιδρομῃ διελθοντες καθως παρα της θειας γραφης μεμαθηκαμεν οὑτω την προσφορον τῃ ἱστοριᾳ διανοιαν εις αρετης ὑποθηκην αναζητησομεν δι ἡς τον τελειον ὡς εν ανθρωποις βιον επιγνωσομεθα

16 - 19

λεγεται τοινυν ὁ μωϋσης τεχθηναι μεν ὁτε ζωογο νεισθαι το αρρεν εν τοις τικτομενοις ὁ του τυραννου νομος διεκωλυε προλαβειν δε τῃ χαριτι πασαν την ὑπο του χρονου γινομενην συνεισφοραν και ευθυς απο σπαργανων αστειος οφθεις οκνον εμποιησαι τοις γεννησαμενοις θανατῳ τον τοιουτον εξαφανισαι ειθ ὡς ὑπερισχυεν ἡ απειλη του τυραννου μη ἁπλως ερριφηναι τῳ ῥειθρῳ του νειλου αλλ εκτεθεις κιβωτῳ τινι ασφαλτῳ και πισσῃ κατα τας ἁρμονιας διαχρισθεισῃ οὑτω δοθηναι τῳ ῥευματι (τουτο γαρ οἱ δι επιμελειας τα κατ αυτον ἱστορησαντες διηγη σαντο) θειας δε τινος δυναμεως την κιβωτον κυβερνωσης επι τινα κατα το πλαγιον οχθην εξορμισθηναι αυτοματως της κιβωτου κατ εκεινο το μερος ὑπο της φορας των ὑδατων εκκυμανθεισης της δε θυγατρος του βασιλεως επιουσης τους λειμωνας της οχθης εκεινης ᾑ ετυχεν ἡ κιβωτος επο κειλασα εὑρημα γενεσθαι τῃ βασιλιδι βρεφικως εμβοησας τῃ λαρνακι οφθεις δε μετα της επιφαινομενης αυτῳ χαριτος ευθυς οικειωσασθαι δι ευνοιας την βασιλιδα και εις υἱου ταξιν αναληφθηναι αποστραφεις δε φυσικως την αλλοφυλον θηλην επινοιᾳ τινι των προς γενους οικειων ανατραφηναι τῳ μητρῴῳ μαζῳ εκβας δε ηδη την ἡλικιαν των παιδων εν βασιλικῃ τῃ τροφῃ και παιδευθεις την εξωθεν παιδευσιν ἁ δοξης ενομιζετο παρα τοις εξωθεν ουχ ἑλεσθαι ουδ ετι καταδεξασθαι την σεσοφισμενην εκεινην ὁμολογειν μητερα ᾑπερ εις υἱου ταξιν εισεποιηθη αλλ επι την κατα φυσιν επανελθειν παλιν και τοις ὁμοφυλοις εγκαταμιχθηναι μαχης δε συστασης ἑβραιῳ τινι προς αιγυπτιον συμμαχησαι τε τῳ οικειῳ και ανελειν τον αλλοφυλον ειτα συμπλακεντων αλληλοις ἑβραιων δυο τινων καταστελλειν αυτοις την φιλονεικιαν πειρασθαι συμβουλευσας καλως εχειν αδελφους οντας μη θυμον διαιτητην ποιεισθαι των αμφισβητηματων αλλα την φυσιν απωσθεις δε παρα του προς την αδικιαν βλεποντος αφορμην της μειζονος φιλοσοφιας την ατιμιαν ταυτην ποιησασθαι και της μετα των πολλων συνδιαγωγης πορρω γενομενος ιδιασαι τῳ μετα ταυτα βιῳ κηδευσας τινι των αλλοφυλων ανδρι διορατικῳ του βελτιονος και κρινειν ηθη τε και βιον ανθρωπων επεσκεμμενῳ ὁς δια μιας πραξεως λεγω δη της κατα των ποιμενων ὁρμης ενιδων του νεου την αρετην ὁπως ου προς οικειον βλεπων κερδος του δικαιου ὑπερεμαχησεν αλλ αυτο το δικαιον τιμιον τῃ ιδιᾳ φυσει κρινων την αδικιαν των ποιμενων εκολασε των εις εκεινον πεπλημμεληκοτων ουδεν αγασθεις επι τουτοις τον νεον και του πολυταλαντου πλουτου τιμιωτεραν αυτου την αρετην εν τῃ φαινομενῃ πενιᾳ κρινας συνοικιζει τε αυτῳ την θυγατερα και κατ εξουσιαν αφηκε τον καταθυμιον μετιεναι βιον τῳ δε ην ορειος τε και ιδιαζουσα ἡ ζωη πασης αγοραιου τυρβης απηλλαγμενη εν τῃ των προβατων επιμελειᾳ κατα την ερημον ιδιαζοντι

20 - 24

χρονου δε διαγεγονοτος εν τῳ τοιουτῳ της ζωης ειδει φησιν ἡ ἱστορια φοβεραν αυτῳ γενεσθαι θεοφανειαν εν σταθερᾳ μεσημβριᾳ φωτος ἑτερου ὑπερ το ἡλιακον φως τας οψεις περιαστραψαντος τον δε ξενισθεντα τῳ αηθει της θεας αναβλεψαι τε προς το ορος και ιδειν θαμνον αφ οὑ πυροειδως το φεγγος εξηπτετο των δε κλαδων του θαμνου καθαπερ εν δροσῳ τῃ φλογι συναναθαλλοντων ειπειν προς ἑαυτον τα ῥηματα ταυτα ὁτι διαβας οψομαι το μεγα ὁραμα τουτο ειποντα δε μηκετι μονοις τοις οφθαλμοις το θαυμα του φωτος δεξασθαι αλλ ὁ παντων εστι παραδο ξοτατον και την ακοην ταις ακτισι του φεγγους εναυγασθη ναι προς γαρ αμφοτερας τας αισθησεις ἡ του φωτος μερισθεισα χαρις τας μεν οψεις ταις των ακτινων μαρμα ρυγαις περιηυγαζε την δε ακοην τοις ακηρατοις δογμασιν εφωταγωγει κωλυει γουν ἡ του φωτος εκεινου φωνη προσβηναι τῳ ορει τον μωϋσεα τοις νεκροις ὑποδημασι βεβαρημενον αλλ εκλυσαντα των ποδων το ὑποδημα οὑτω της γης ψαυειν εκεινης ὁση τῳ θειῳ φωτι κατελαμπετο επι τουτοις (χρη γαρ οιμαι μη λιαν εμβραδυνειν τῃ ψιλῃ περι του ανδρος ἱστοριᾳ τον λογον ὡς αν και των προκειμενων εχοιτο) δυναμωθεις τῃ οφθεισῃ θεοφανειᾳ λυτρωσασθαι το ὁμοφυλον της δουλειας των αιγυπτιων προστασσεται και ὡς αν μαλιστα μαθοι την εγγινομενην αυτῳ θεοθεν ισχυν εκ των εν χερσι ποιειται την πειραν θειῳ προσταγματι ἡ δε πειρα ην αὑτη ῥαβδος εκπεσουσα της χειρος εψυχωθη και ζῳον εγενετο (δρακων δε το ζῳον ην) και παλιν ὑπο της χειρος αναληφθεισα ὁπερ ην προ της θηριωσεως εκεινο εγενετο και ἡ της χειρος επιφανεια νυν μεν προβληθεισα του κολπου εις χιονος μετεποιηθη λευκο τητα παλιν δε εισω του αυτου γενομενη επι την ιδιαν επανερχεται φυσιν κατιοντος δε του μωϋσεως επι την αιγυπτον και συνεπαγομενου την τε γαμετην την αλλοφυλον και τους απ εκεινης αυτῳ γεγονοτας παιδας ὁτε τις και αγγελος αυτῳ συναντησαι λεγεται τον περι του θανατου φοβον επαγων ὁν ἡ γυνη τῳ αἱματι της περιτομης του παιδος ἱλεωσατο τοτε συντυχια γινεται του ααρων και αυτου θεοθεν παρορμηθεντος προς την συναντησιν ειτα παρ αμφοτερων εις εκκλησιαν κοινην ὁ εν αιγυπτῳ λαος συναγειρεται και ἡ της δουλειας απαλλαγη τοις πεπονηκοσιν ηδη τῃ κακοπαθειᾳ των εργων περιαγγελλεται και προς αυτον τον τυραννον περι τουτου γινεται λογος αγανακτησις επι τουτοις του τυραννου κατα τε των επιστατουντων τοις εργοις και κατα των ισραηλιτων αυτων μειζων η προτερον και ὁ της πλινθειας φορος επαυξεται και επιπονωτερον το επιταγμα καταπεμπεται ου τῳ πηλῳ μονον κακοπα θουντων αλλα και περι το αχυρον τε και την καλαμην ταλαιπορουντων του δε φαραω (τουτο γαρ ην ονομα τῳ τυραννῳ των αιγυπτιων) τοις θεοθεν παρ αυτων γενομενοις σημειοις αντισοφιστευειν δια της των γοητων μαγγανειας επιχει ρουντος τοτε παλιν του μωϋσεως εν οφθαλμοις των αιγυπ τιων την ῥαβδον ἑαυτου θηριωσαντος το ισον ενομισθη θαυματοποιειν ἡ γοητεια εν ταις των μαγων ῥαβδοις και ηλεγχθη δια της ενεργειας το σοφισμα δειξαντος του δρακοντος του εκ της μωϋσεως βακτηριας μεταβληθεντος εκ του καταφαγειν τα γοητικα ξυλα τους οφεις δηθεν ὁτι ουδεμιαν αμυντικην ουδε ζωτικην τινα δυναμιν ειχον αἱ των γοητων ῥαβδοι πλην του σχηματος ὁ τοις οφθαλμοις των ευεξαπατητων ἡ γοητεια σοφισαμενη παρεδειξε

25 - 29

τοτε συμφρονουντας ιδων ὁ μωϋσης τῳ καθηγουμενῳ της κακιας ἁπαν το ὑποχειριον κοινην επαγει παντι τῳ εθνει των αιγυπτιων πληγην ουδενα της των κακων πειρας ὑπεξελομενος συνεκινειτο δε αυτῳ προς την τοιαυτην κατα των αιγυπτιων ὁρμην οἱον τις στρατος ὑποχειριος αυτα τα στοιχεια των οντων τα εν τῳ παντι θεωρουμενα γη τε και ὑδωρ και αηρ και πυρ ταις προαιρεσεσι των ανθρωπων τας ενεργειας συνεξαλλασσοντα τῃ γαρ αυτῃ δυναμει κατα τον αυτον και χρονον και τοπον το τε ατακτουν εκολαζετο και απαθες διεμενε το κακιας ελευθερον πασης γαρ τοτε της των ὑδατων φυσεως κατα την αιγυπτον τῳ προσταγματι του μωϋσεως εις αἱμα τρα πεισης ὡς και τους ιχθυας εις σαρκωδη παχυτητα του ὑδατος μετατεθεντος διαφθαρηναι τοις ἑβραιοις αρυομενοις μονοις ὑδωρ το αἱμα ην ὁθεν εσχε και ἡ μαγγανεια καιρον εν τῳ παρα τοις ἑβραιοις εὑρισκομενῳ ὑδατι το αἱματωδες ειδος παρασοφισασθαι ὡσαυτως και των βατραχων εφερψαντων τῃ αιγυπτῳ κατα το ἁθροον ὡςν ἡ γενεσις ουκ ακολουθιᾳ τινι φυσεως νενομισμενῃ προς τοσουτον εχεθη πληθος αλλ αυτο το προσταγμα της των βατραχων συστα σεως την αναφανεισαν τοτε του ζῴου φυσιν εκαινοτομησε το μεν αιγυπτιον ἁπαν τοις θηριοις τουτοις κατα τας οικησεις στενοχωρουμενον κατεφθειρετο των δε ἑβραιων της αηδιας ταυτης εκαθαρευεν ἡ ζωη οὑτως ὁ αηρ τοις αιγυπτιοις μεν ουδεμιαν νυκτος και ἡμερας παρειχε διακρισιν εν ὁμοιῳ διαμενοντων τῳ ζοφῳ τοις δε ἑβραιοις ουδεν εν τουτοις εκαινοτομειτο παρα το συνηθες και τα αλλα παντα κατα τον αυτον τροπον ἡ χαλαζα το πυρ αἱ φλυκτιδες οἱ σκνιπες αἱ κυνομυιαι των ακριδων το νεφος κατα μεν των αιγυπτιων ἑκαστον καθο πεφυκεν ενηργει οἱ δε ἑβραιοι φημαις και διηγημασι το των συνοικουντων παθος εγινωσκον ουδεμιαν εν ἑαυτοις προσβολην των τοιουτων δεχομενοι ειτα των πρωτοτοκων ὁ ολεθρος ακριβεστεραν εποιει του ἑβραιου προς τον αιγυπτιον την διακρισιν των μεν επι τῃ των φιλτατων απωλειᾳ συγχεομενων τοις θρηνοις των δε εν ἡσυχιᾳ πασῃ και ασφαλειᾳ διαμενοντων οἱς ἡ σωτηρια τῃ προσχυσει του αἱματος κατησφαλισθη κατα πασαν εισοδον ἑκατερωθεν των σταθμων μετα της επεζευγμενης αυτοις φλιας καταση μανθεντων δια του αἱματος επι τουτοις των αιγυπτιων τῃ των πρωτοτοκων συμφορᾳ βεβλημενων και καθ ἑαυτον ἑκαστου και κοινῃ παντων ολοφυρομενων τα παθη καθηγειται της εξοδου τοις ισραηλιταις ὁ μωϋσης προπαρασκευασας αυτους επι σχηματι χρησεως μεθ ἑαυτων τον των αιγυπτιων πλουτον ανακομισασθαι και τριων ἡμερων ὁδον εξω της αιγυπτου γεγενημενων παλιν φησιν ἡ ἱστορια χαλεπον ποιησασθαι τον αιγυπτιον το μη παραμειναι τῃ δουλειᾳ τον ισραηλ και πολεμικως ἁπαν συσκευασαντα το ὑπηκοον δια της ἱππικης δυναμεως επιδραμειν τῳ λαῳ τον δε θεασαμενον την των ἱππων τε και των ὁπλων παρασκευην απειρο πολεμον οντα και των τοιουτων θεαματων αγυμναστον ευθυς καταπλαγηναι τῳ φοβῳ και κατα του μωϋσεως συνιστασθαι ὁτε και το παραδοξοτατον περι του μωϋσεως ἡ ἱστορια λεγει διχῃ ταις ενεργειαις τεμνομενον τῃ μεν φωνῃ και τῳ λογῳ παραθαρσυνειν τε τους ισραηλιτας και τας αγαθας εχειν ελπιδας παρακελευεσθαι ενδοθεν δε τῃ διανοιᾳ τῳ θεῳ προσαγειν την ὑπερ των κατεπτηχοτων ἱκετηριαν και ὁπως αν διαφυγοι τον κινδυνον δια της ανωθεν συμβουλης ὁδηγεισθαι αυτου του θεου καθως φησιν ἡ ἱστορια της αλαλητου κραυγης επαϊοντος

30 - 35

νεφελης δε του λαου θειᾳ δυναμει καθηγουμενης ου κατα την κοινην φυσιν (ουδε γαρ εξ ατμων τινων η αναθυμια σεων ἡ συστασις αυτης ην παχυνομενου τοις ατμοις του αερος δια της ὁμιχλωδους συστασεως και προς ἑαυτον συμπιλουμενου τοις πνευμασιν αλλα κρειττον τι και ὑψηλο τερον της ανθρωπινης καταληψεως) εκεινῃ τῃ νεφελῃ της γραφης μαρτυρουσης τοιουτον το θαυμα ην ὡς και της ἡλιακης ακτινος θερμως επιλαμπουσης διατειχισμα ειναι προς τον λαον σκιαζουσαν τε το ὑποκειμενον και λεπτῃ δροσῳ το φλογωδες του αερος ὑπονοτιζουσαν και δια της νυκτος πυρ γινεσθαι αφ ἑσπερας εις ορθρον τῳ ιδιῳ φωτι τοις ισραηλιταις δᾳδουχουσαν το φεγγος προς ταυτην αυτος τε βλεπων ὁ μωϋσης και τον λαον ακολουθειν τῳ φαινομενῳ διδαξας επειδη κατα το ερυθραιον εγενοντο πελαγος εκει της νεφελης προς την πορειαν καθοδηγουμενης πανστρατιᾳ των αιγυπτιων τον λαον εκ των κατοπιν κυκλωσαμενων ουδεμιας αυτοις ουδαμοθεν των δεινων φυγης περιουσης πολεμιων και ὑδατος κατα το μεσον απειλημμενοις τοτε το παντων απιστοτατον θειᾳ δυναμει παρορμηθεις ὁ μωϋσης κατειργασατο προσεγγισας γαρ κατα την ηϊονα πλησσει τῃ ῥαβδῳ το πελαγος το δε προς την πληγην ὑπεσχιζετο και καθαπερ επι της ὑελου γινεσθαι πεφυκεν ει κατα τι μερος αυτης αρχην ἡ ῥηξις λαβοι καθ ευθειαν προς το ἑτερον διεξερχεται περας οὑτω παντος του πελαγους εκεινου κατα το ακρον ὑπορ ραγεντος τῃ ῥαβδῳ επι την αντικειμενην οχθην και ἡ των κυματων ῥηξις επερασε και καταβας εις το βαθος ὁ μωϋσης καθ ὁ διετμηθη το πελαγος συν παντι τῳ λαῳ βυθιος ην εν αβροχῳ τε και ἡλιουμενῳ τῳ σωματι πεζῃ δε τας αβυσσους εν ξηρῳ πυθμενι της θαλασσης διεξερχο μενος ουκ εδεδοικει την αυτοσχεδιον εκεινην εκ κυματων τειχοποιιαν ενθεν και ενθεν τειχους δικην παραπεπηγυιας αυτοις εκ πλαγιων της ἁλμης του δε φαραω μετα των αιγυπτιων συνεισπεσοντος επι το πελαγος κατα την καινοτομηθεισαν εκεινην ὁδον εν τοις ὑδασι παλιν συναπτεται το ὑδωρ τῳ ὑδατι και ανακλυσ θεισης προς ἑαυτην της θαλασσης κατα το προτερον σχημα μια του ὑδατος επιφανεια τε και οψις γινεται ηδη των ισραηλιτων επι της περαν ηϊονος το πολυ τε και συντονον της δια του πελαγους πορειας αναπαυοντων ὁτε και την επινικιον ῃσαν ᾠδην τῳ θεῳ τῳ τοτε αναιμακτον ὑπερ αυτων εγειραντι τροπαιον παντων πανστρατιᾳ των αιγυπτιων αυτοις ἱπποις και ὁπλοις και ἁρμασιν αφανισθεντων ὑπο του ὑδατος ειτα προεισιν επι τα προσω ὁ μωϋσης και τριων ἡμερων ανυδρον διοδευσας ὁδον εν αμηχανιᾳ γινεται μη εχων ὁπως του στρατου το διψος παραμυθησεται ην γαρ τις λιμνη περι ἡν εστρατοπεδευσαν θαλασσιου ὑδατος μαλλον δε πικροτερου η κατα θαλασσαν επει ουν τῳ ὑδατι προσκαθημενοι τῃ διψῃ του ὑδατος κατεφρυγοντο θεοθεν αυτῳ συμβουλης γεγενημενης ξυλον τι περι τον τοπον εὑρων εμβαλλει τῳ ὑδατι το δε παραχρημα ποτιμον ην του ξυλου τῃ οικειᾳ δυναμει την του ὑδατος φυσιν εις ἡδονην εκ πικριας μετακερασαντος της δε νεφελης μεταναστασης επι τα προσω κακεινοι τῃ κινησει του ὁδηγουντος συμμετανισταντο αει τουτο ποιουντες παυομενοι τε της πορειας εν ᾡπερ αν ἡ στασις της νεφελης το της αναπαυσεως εδωκε συνθημα και απαιροντες παλιν οὑπερ αν ἡ νεφελη της πορειας αυτων αφηγησατο καταλαμβανουσι τοινυν τῳ ὁδηγῳ τουτῳ ἑπομενοι τοπον ὑδατι ποτιμῳ καταρρυτον δυοκαιδεκα πηγαις αφθονως περικλυζομενον και φοινικων αλσει συσκιαζομενον ἑβδομη κοντα δε ησαν οἱ φοινικες αρκουντες και εν ολιγῳ τῳ αριθμῳ πολυ ποιησαι τοις ὁρωσι το θαυμα τῳ ὑπεραιρειν κατα το καλλος τε και μεγεθος παλιν κακειθεν ὁ ὁδηγος ἡ νεφελη προς ἑτερον αγει τοπον τον στρατον αναστησασα ερημος δε τις οὑτος ην εν αυχμηρᾳ και διακεκαυμενῃ τῃ ψαμμῳ μηδεμιας ὑδατων ικμαδος ὑπονοτιζουσης τον χωρον εν ᾡ παλιν τον λαον του διψους καταπονησαντος πετρα τις επι γεωλοφου ῥαβδῳ πληγεισα παρα του μωϋσεως ὑδωρ εκδιδωσιν ἡδυ τε και ποτιμον και της χρειας του τοσουτου στρατου δαψιλεστερον

36 - 40

ενθα δε και της παρασκευης των τροφων εκλιπουσης ἡν εξ αιγυπτου προς την ὁδοιποριαν επεσιτισαντο και λιμῳ του λαου πιεζομενου γινεται το παντων απιστοτατον θαυμα ουκ εκ γης κατα το νενομισμενον αυτοις της τροφης φυομενης αλλ ανωθεν εκ του ουρανου δροσοειδως καταρ ρεουσης δροσος γαρ αυτοις επεχειτο κατα το ορθρον τροφη δε τοις ὑποδεχομενοις ἡ δροσος εγινετο το γαρ επιχεομενον ου ῥανις ὑδατωδης ην καθως εστι συνηθες εν δροσῳ γινεσθαι αλλ αντι σταγονων θρομβοι τινες κρυσταλ λοειδεις το ειδος κατα το σχημα του κοριου σπερματος σφαιρωθεντες κατερρεον ὡςν ἡ γευσις την του μελιτος ἡδονην ὑπεκρινετο τουτῳ δε τῳ θαυματι συνεθεωρειτο και ἑτερον το παντας επι την συλλογην εξιοντας εν διαφοροις ὡς εικος ἡλικιαις τε και δυναμεσι μητε πλεον μητε ελαττον ἑτερον ἑτερου κατα την της δυναμεως διαφοραν συγκομιζεσθαι αλλα μετρεισθαι τῃ ἑκαστου χρειᾳ το συναγομενον ὡς μητε τον δυνατωτερον το πλεον εχειν μητε ελαττουσθαι της ισομοιριας τον ασθενεστερον παλιν επι τουτῳ ἑτερον θαυμα ἡ ἱστορια φησιν ὁτι το προς ἡμεραν ἑκαστος κομιζομενοι ουδεν εις την ἑξης απετιθεντο τῳ δε φειδωλιᾳ τινι προς την ὑστεραιαν εκ της παρουσης τροφης ταμιευσαντι αχρηστον ην εις τροφην το αποθετον εις σκωληκων φυσιν μεταποιου μενον προσεστι τι και αλλο τῃ περι της τροφης ταυτης ἱστοριᾳ παραδοξον των γαρ της ἑβδομαδος ἡμερων της μιας κατα τινα λογον μυστικον απραξιᾳ τετιμημενης εν τῃ προ αυτης ἡμερᾳ της ισης ὡς προς τον εμπροσθεν χρονον γινομενης επιρροης και της των συλλεγοντων προθυμιας το ισον εχουσης διπλασιον ηὑρισκετο του συνηθους μετρου το συναγομενον ὡς αν μηδεμιαν εχοιεν αφορμην τῃ της τροφης αναγκῃ παραλυειν της απραξιας τον νομον εν ᾡ δη και πλεον ἡ θεια εδεικνυτο δυναμις ὁτι ταις αλλαις ἡμεραις αχρειουμενου του περισσευοντος εν μονῃ τῃ προ του σαββα του παρασκευῃ (τουτο γαρ ονομα τῃ απρακτῳ ἡμερᾳ) το ταμιευθεν αδιαφθορον εμενεν ὡς κατ ουδεν ειναι του προσφατου δοκειν ἑωλοτερον ειτα πολεμος αυτοις συγκροτειται προς τι εθνος αλλοφυλον αμαληκιτας δε τους κατ αυτων τοτε συσταντας ονομαζει ὁ λογος και τοτε πρωτον εις παραταξιν το ισραηλιτικον εξοπλιζεται ου πανστρατιᾳ παντων συγκινη θεντων επι την μαχην αλλ αριστινδην εξειλεγμενων και των εν αυτοις λογαδων αναδεξαμενων τον πολεμον εν ᾡ παλιν καινον εδειξε στρατηγιας τροπον ὁ μωϋσης του γαρ ιησου ὁς μετα τον μωϋσεα του λαου καθηγησατο τοτε τοις αμαληκιταις τον στρατον αντεξαγοντος εξω των ὁπλων ὁ μωϋσης επι τινος γεωλοφου σκοπιας προς τον ουρανον αναβλεπει συνεστωτων ἑκατερωθεν αυτῳ δυο των επιτηδειων τοτε τοιουτον εν τοις γινομενοις θαυμα παρα της ἱστοριας ακουομεν ει μεν επηρε προς ουρανον τας χειρας ὁ μωϋσης επερρωννυτο κατα των εχθρων το ὑπηκοον ει δε καθηκεν ενεδιδου και ὁ στρατος τῃ των αλλοφυλων ὁρμῃ ὁ δη συνεντες οἱ παρεστωτες αυτῳ βαρειας τε και δυσκινητους εκ τινος κεκρυμμενης αιτιας τας του μωϋσεως χειρας γεγενημενας ἑκατερωθεν ὑποβαντες ὑπηρειδον επει δε ασθενεστεροι ησαν η ὡστε ανεχειν αυτον εν ορθιῳ τῳ σχηματι λιθῳ την καθεδραν αυτου ὑπερεισαντες οὑτως εις ουρανον επαιρειν τον μωϋσεα δι ἑαυτων τας χειρας εποιησαν οὑ γενομενου ἡτταται κατα κρατος ὑπο των ισραηλιτων το αλλοφυλον

41 - 44

επι δε του αυτου τοπου της νεφελης μενουσης ἡ καθηγειτο του λαου της πορειας αναγκη πασα ην μηδε τον λαον μετανιστασθαι μηδενος οντος του καθηγουμενου προς την μεταναστασιν οὑτω δε αυτοις αμογητι της προς το ζην αφθονιας παρουσης ανωθεν μεν του αερος ἑτοιμον αυτοις ὑοντος αρτον κατωθεν δε της πετρας το ποτον παρεχουσης της τε αυ νεφελης την ὑπαιθρον αηδιαν θεραπευουσης ὡς και του θαλπους διατειχισμα γινεσθαι τῃ ἡμερᾳ και τῃ νυκτι λυειν τον ζοφον εν αυγῃ τινι πυροειδει καταλαμπουσαν αλυπος αυτοις ην ἡ κατα την ερημον εκεινην εν τῃ ὑπωρειᾳ του ορους διατριβη καθ ἡν ἱδρυτο το στρατοπεδον εν τουτῳ δε και τινος αυτοις απορρητοτερας μυησεως ὁ μωϋσης καθηγειτο αυτης της θειας δυναμεως δια των ὑπερ λογον θαυματων τον τε λαον παντα και αυτον τον καθηγεμονα μυσταγωγουσης ἡ δε μυσταγωγια τουτον επετελειτο τον τροπον προειρητο τῳ λαῳ των τε αλλων μολυσματων εκτος ειναι παντων ὁσα περι τε σωμα και ψυχην καθοραται και περιρραντηριοις τισιν αφαγνισασθαι και αυτου δε του γαμου εν ῥητῳ τινι ἡμερων αριθμῳ καθαρευσαι ὡς πασης εμπαθους τε και σωματικης διαθεσεως εκπλυθεντα καθαρον παθους προσβηναι τῳ ορει μυηθησομενον (σινα δε ην το του ορους ονομα) ὁ μονοις ανειθη κατα τον καιρον εκεινον τοις λογικοις εις επιβασιν και τουτων τοις ανδρασι μονοις και τουτων παλιν τοις παντος αφαγνισ θεισι μιασματος φυλακη δε πασα ην και προμηθεια του μηδεν των αλογων επιβατευσαι του ορους ει δε που και γενοιτο καταλευσθηναι παρα του λαου παν ὁτιπερ ην της αλογου φυσεως κατα το ορος φαινομενον ειτα το εναεριον φως εκ καθαρας αιθριας ζοφῳ κατεμελαινετο ὡς αορατον γενεσθαι το ορος εν κυκλῳ τῳ γνοφῳ διειλημμενον πυρ τε εκ του γνοφου διαφαινομενον φοβεραν εποιει τοις ὁρωσι την οψιν πανταχοθεν την περιοχην του ορους επιβοσκομενον ὡς και καπνῳ δια της του πυρος περιδρομης ἁπαν το φαινομενον ὑποτυφεσθαι ἡγειτο δε του λαου ὁ μωϋσης προς την ανοδον ουδε αυτος θαρσων το ὁρωμενον αλλα κατεπτηχως την ψυχην ὑπο δεους και το σωμα τῳ φοβῳ κραδαινομενος ὡς μηδε προς τους ισραηλιτας το παθος της ψυχης επικρυπτεσθαι ὁμολογειν δε προς αυτους το καταπεπληχθαι τοις φαινομενοις και μη ατρεμειν τῳ σωματι ην γαρ ου το φαινομενον τοιουτο μονον οἱον εκπληξιν τῃ ψυχῃ δια των οφθαλμων εμποιησαι αλλα και δια της ακοης εισεχειτο τα φοβερα φωνης ανωθεν καταπληκτικως επιρρηγνυμενης εφ ἁπαν το ὑποκειμενον ἡς χαλεπη μεν και ἡ πρωτη προσβολη και ακοῃ πασῃ δυσαντητος ην εν ὁμοιοτητι μεν της των αλλων σαλπιγγων ηχης γινομενη παριουσα δε τῳ βαρει και καταπληκτικῳ της φωνης ἁπαν τοιουτον ὑποδειγμα φοβερωτερα δε προιουσα εγινετο αει προς το καταπληκτικωτερον δια προσθηκης τον ηχον αυτης επιτεινουσα ἡ δε φωνη αὑτη εναρθρος ην θειᾳ δυναμει διχα των φωνητικων οργανων του αερος διαρθρουντος τον λογον ην δε ὁ λογος ουκ εικῃ διαρθρουμενος αλλ ενομο θετει θεια διαταγματα και ἡ μεν φωνη προιουσα δι επιδο σεως ηυξετο και ὑπερηχει ἑαυτην ἡ σαλπιγξ τας προλαβουσας φωνας αει ταις εφεξης ὑπερβαλλουσα

45 - 48

ὁ δε λαος ἁπας ἡττων ην η ὡστε ανεχεσθαι το φαινο μενον τε και ακουομενον διο και κοινη παρα παντων αιτησις προσαγεται τῳ μωϋσει δι εκεινου μεσιτευθηναι τον νομον ὡς ουκ απιστησοντος του λαου θειον ειναι παραγγελμα παν ὁτιπερ αν ῃ παρ εκεινου κατα την ανωθεν διδασκαλιαν παραγγελλομενον παλιν ουν προς την ὑπωρειαν παντων καταδραμουντων μονος ὑπελειφθη ὁ μωϋσης το εναντιον η ὁπερ εικος ην εφ ἑαυτου δειξας των γαρ αλλων ἁπαντων εν τῃ κοινωνιᾳ των συμμετεχοντων μαλλον θαρρουντων τα φοβερα οὑτος μονωθεις των συμπαρεστωτων θαρσαλεω τερος ην ὡς εκ τουτου δηλον γενεσθαι μη ιδιον αυτου παθος τον φοβον ειναι ᾡ κατ αρχας συνεσχεθη αλλα δια την προς τους κατεπτηχοτας συμπαθειαν ταυτα παθειν επειδη τοινυν οἱον τινος αχθους της δειλιας του λαου γυμνωθεις εφ ἑαυτου ην τοτε και αυτου κατατολμᾳ του γνοφου και εντος των αορατων γινεται μηκετι τοις ὁρωσι φαινομενος προς γαρ το αδυτον της θειας μυσταγωγιας παραδυεις εκει τῳ αορατῳ συνην μη ὁρωμενος διδασκων οιμαι δι ὡςν εποιησεν ὁτι δει τον μελλοντα συνειναι τῳ θεῳ εξελθειν παν το φαινομενον και επι το αορατον τε και ακαταληπτον την ἑαυτου διανοιαν οἱον επι τινα ορους κορυφην ανατειναντα εκει πιστευειν ειναι το θειον εν ᾡ ουκ εφικνειται ἡ κατανοησις γενομενος δε εν εκεινῳ δεχεται τα θεια προσταγματα ταυτα δε ην αρετης διδασκαλια ἡς το κεφαλαιον αρα εστιν ἡ ευσεβεια και το τας πρεπουσας ὑποληψεις περι της θειας φυσεως εχειν ὡς ὑπερκειται παντος γνωριστικου νοηματος τε και ὑποδειγματος ουδενι των γινωσκομενων ὁμοιουμενη κελευεται γαρ προς μηδεν των καταλαμβανομενων εν ταις περι το θειον ὑποληψεσι βλεπειν μηδε τινι των εκ καταληψεως γινωσκομενων ὁμοιουν την του παντος ὑπερ κειμενην φυσιν αλλα το ειναι πιστευοντα το οἱον η ὁσον η ὁθεν η ὁπως εστιν αζητητον εαν ὡς ανεφικτον προστι θησι δε ὁ λογος και ὁσα του ηθους εστι κατορθωματα γενικοις τε και ιδιαζουσι νομοις την διδασκαλιαν ποιουμενος γενικος μεν γαρ πασης αδικιας αναιρετικος νομος εστι το δειν αγαπητικως προς το ὁμοφυλον εχειν οὑ κυρωθεντος παντως κατα το ακολουθον ἑψεται το μηδεν κακον μηδενα κατα του πελας εργαζεσθαι εν δε τοις καθ ἑκαστον ἡ τε περι τους γεγεννηκοτας τιμη διηγορευται και ὁ καταλογος των απηγορευμενων πλημμεληματων ηριθμηται

49 - 55

τουτοις δε τοις νομοις οἱονει προκαθαρθεις την διανοιαν επι την τελειοτεραν μυσταγωγιαν παραγεται σκηνης αυτῳ τινος αθροως εκ θειας δυναμεως προδειχθεισης ἡ δε σκηνη ναος ην εν δυσερμηνευτῳ τινι ποικιλιᾳ το καλλος εχων προπυλαια και στυλοι και παραπετασματα τραπεζα και λυχνια και θυμιατηριον θυσιαστηριον τε και ἱλα στηριον και το εντος των ἁγιων αδυτον τε και ανεπιβατον ὡςν ἁπαντων το τε καλλος και την διαθεσιν ὡς αν μητε διαφυγοι την μνημην και τοις κατω παραδειχθειη το θαυμα ου γραφῃ παραδουναι ψιλῃ συμβουλευεται αλλα μιμησασθαι δια της ὑλικης κατασκευης την αϋλον εκεινην δημιουργιαν τας φανοτερας τε και λαμπροτερας ὑλας των κατα την γην εὑρισκομενων παραλαβοντα εν οἱς πλειων μεν ην ὁ χρυσος εν κυκλῳ περικεχυμενος τοις στυλοις συμπαρεληφθη δε μετα του χρυσου και ὁ αργυρος τας κορυφας και τας βασεις των στυλων δι ἑαυτου καλλωπιζων ὡς αν οιμαι τῳ διαλλασσοντι της χροας ἑκατερωθεν το χρυσιον εκθεωρου μενον πλεον εκλαμποι εστι δε ὁπου και ἡ του χαλκου ὑλη χρησιμος ενομισθη κεφαλη γινομενη και βασις τοις αργυροις των κιονων καταπετασματα δε και παραπετασματα και ὁ του ναου περιβολος και ὁ των στυλων ὑπερτεινομενος οροφος καταλληλως παντα δια της ὑφαντικης επιστημης εκ της προσφορου ἑκαστον ὑλης επετελειτο τοις μεν γαρ ην των ὑφασματων ὑακινθος ἡ βαφη και πορφυρα και το πυραυγες του κοκκοβαφους ερυθηματος το τε λαμπρον της βυσσου ἡ αυτοφυης τε και ανεπιτηδευτος ιδεα ἑτεροις δε λινον και αλλοις τριχες προς τας των ὑφασματων χρειας παρελαμβα νοντο ην δε ὁπου και τα ερυθρα των δερματων προς την του κατασκευασματος ὡραν ευθετα ην και ταυτα μεν μετα την εκ του ορους καθοδον κατα το εκτεθεν αυτῳ της δημιουργιας ὑποδειγμα ὁ μωϋσης δια των ὑπουργουντων κατεσκευασατο τοτε δε εν εκεινῳ τῳ αχειροποιητῳ ναῳ γενομενος και οἱῳ χρη τον ἱερεα κοσμῳ λαμπρυνεσθαι των αδυτων επιβατευοντα νομοθετειται της τε ενδοθεν περιβολης και της φαινομενης τα καθ ἑκαστον του λογου θεσμοθετησαντος αρχη δε της των εσθηματων περιβολης ου το κρυφιον αλλα το φαινομενον γινεται επωμιδες εκ διαφορου πεποικιλμεναι βαφης δι ὡςν το καταπετασμα την κατασκευην ειχε και χρυσεῳ νηματι το πλεον εχουσαι πορπαι καθ ἑκατερον μερος αἱ τας επωμιδας συνεχουσαι σμαραγδους εν κυκλῳ δια χρυσου περισφιγγουσαι κοσμος δε τοις λιθοις εκ μεν φυσεως ην ἡ αυγη χλοερας τινας ακτινας αφ ἑαυτης αποστιλβουσα εκ δε της τεχνης το εκ των γλυφιδων θαυμα ουτι γε προς ειδωλων τινων χαρακτηρα της τεχνης την γλυφην εντεμουσης αλλα τα ονοματα των πατριαρχων ἑξ καθ ἑκατερον τοις λιθοις εγκεχαραγμενα κοσμος εγινετο τα τε απηρτημενα τουτων ασπιδια κατα το εμπροσθεν μερος αἱ τε διαπλοκοι σειραι δι αλληλων εναλλαξ κατα τινα ῥυθμον δικτυοειδως πεπλεγμεναι και απο της πορπης καθ ἑκατερον μερος ανωθεν καθειμεναι των ασπιδων ὡς αν οιμαι πλεον ἡ της πλοκης ὡρα διαλαμποι τῳ ὑποκειμενῳ λαμπρυνομενη ὁ τε χρυσοτευκτος εκεινος κοσμος ὁ του στηθους προβεβλημενος εν ᾡ λιθοι τινες εκ διαφορων γενων τοις πατριαρχαις ισαριθμοι τετραχῃ των στιχων διακειμενων τρεις καθ ἑκαστον ησαν εγκεκροτημενοι τους επωνυμους των φυλων εφ ἑαυτων δεικνυντες τοις γραμμασιν ὁ τε ὑποδυτης ενδον των επωμιδων εξ αυχενος εις ακρους ποδας διηκων τοις των κοσυμβων απαρτημασιν ευπρεπως κεκοσμημενος το τε κατω κρασπεδον ου μονον εκ της ὑφαντικης ποικιλιας εις καλλος εξησκημενον αλλα και δια των εκ χρυσιου απαρτηματων ταυτα δε ην κωδωνες χρυσεοι και ῥοϊσκοι εκ παραλληλου το κατω κρασπεδον διειληφοτες ἡ τε αυ της κεφαληςνια ὑακινθινη πασα και το προμετωπιδιον πεταλον εξ ακηρατου χρυσιου αρρητῳ τινι χαρακτηρι κεχαραγμενον και ζωνη ἡ το κεχυμενον της περιβολης περιστελλουσα και ὁ των κρυφιων κοσμος και παντα ὁσα δι αινιγματων εν ειδει περιβολης περι ἱερατικης αρετης εκπαιδευεται

56 - 62

επει δε ταυτα και τα τοιαυτα τῳ αορατῳ εκεινῳ περισχεθεις γνοφῳ εν τῃ απορρητῳ του θεου διδασκαλιᾳ εξεπαιδευθη μειζων ἑαυτου καταστας τῃ προσθηκῃ των μυστικων μαθηματων οὑτως εκ του γνοφου παλιν αναδυεις προς το ὁμοφυλον κατεισι κοινωνησων αυτοις των εν τῃ θεοφανειᾳ παραδειχθεντων αυτῳ θαυματων και τους νομους παραθησομενος και τον ναον και την ἱερωσυνην κατα το προδειχθεν αυτῳ επι του ορους ὑποδειγμα τῳ λαῳ κατα στησων εφερε δε και τας ἱερας πλακας δια χειρος αἱ θειον εὑρημα και δωρον ησαν ουδεμιας ανθρωπινης συνεργιας εις το γενεσθαι προδεηθεισαι αλλ εργον θεου επισης ἑκατερα ην ἡ τε ὑλη και τα επι ταυτῃ χαραγματα νομος δε ην τα χαραγματα αλλ εκωλυσε την χαριν ὁ λαος πριν επιστηναι τον νομοθετην εις ειδωλολατρειαν αφηνιασας επειδη γαρ χρονος τις ου βραχυς τῳ μωϋσει διεγενετο τῃ προς θεον ὁμιλιᾳ δια της θειας εκεινης μυσταγωγιας αποσχολαζοντι και ην εν τεσσαρακοντα ἡμεραις και τοσαυς νυξι της αϊδιου εκεινης ζωης ὑπο τον γνοφον μετεχων και αυτης της φυσεως εξω γενομενος (ου γαρ επεδεηθη κατα τον χρονον εκεινον εις το σωμα τροφης) τοτε οἱον τι μειρακιον ὁ λαος των του παιδαγωγουντος οψεων εξω γενομενος ανετοις ὁρμαις εις αταξιαν εκφερεται και συστας επι τον ααρων αναγκην επαγει τῳ ἱερει της ειδωλολατρειας αυτοις καθηγησασθαι και γεγονοτος του ειδωλου εκ χρυσιου της ὑλης (μοσχος δε το ειδωλον ην) οἱ μεν επηγαλ λοντο τῳ ασεβηματι ὁ δε μωϋσης κατ αυτους ηδη γενομενος συντριβει τας πλακας ἁς θεοθεν εκομιζεν ὡς αν του πλημμε ληματος αξιαν την τιμωριαν ὑποσχοιεν της θεοσδοτου χαριτος αμοιρησαντες ειτα τῳ εμφυλιῳ αἱματι δια των λευϊτων καθαρισας το αγος και τῳ ιδιῳ θυμῳ τῳ κατα των πεπλημμεληκοτων το θειον ἱλεωσαμενος το τε ειδωλον εξαναφανισας οὑτω παλιν τεσσαρακοντα ἡμερων προσεδρειᾳ τας πλακας κομιζε ὡςν ἡ γραφη μεν εκ θειας δυναμεως ην ἡ δε ὑλη δια της μωϋσεως εξησκηθη χειρος ταυτας κομιζεται παλιν εκβας την φυσιν εν τῳ τοσουτῳ των ἡμερων αριθμῳ αλλον τινα τροπον και ου κατα τον νενομισμενον ἡμιν βιοτευων ουδεν των ὑποστηριζοντων δια τροφης το της φυσεως ἡμων ενδεες τῳ ιδιῳ σωματι προσδεξαμενος και οὑτως αυτοις την τε σκηνην επηξατο και τα νομιμα παρατιθεται την ἱερωσυνην κατα την γενομενην αυτῳ θεοθεν διδασκαλιαν καταστησαμενος και επειδη παντα κατα την θειαν ὑφηγησιν δια της ὑλικης δημιουργιας κατεσκευα σατο την σκηνην τα προπυλαια τα εντος παντα θυμιατη ριον θυσιαστηριον λυχνιαν παραπετασματα καταπετασ ματα το των αδυτων εντος ἱλαστηριον τον της ἱερωσυνης κοσμον το μυρον τας διαφορους ἱερουργιας τα καθαρσια τα χαριστηρια τα των κακων αποτροπαια τα επι τοις πλημμεληθεισιν ἱλεωτηρια παντα κατα τον δεοντα τροπον εν αυτοις διαταξας εκινησεν εν τοις επιτηδειοις τον φθονον καθ ἑαυτου το συγγενες τῃ φυσει των ανθρωπων αρρωστημα ὡς και τον ααρων ταις τιμαις της ἱερωσυνης τιμωμενον και την αδελφην αυτου μαριαμ ζηλοτυπιᾳ τινι γυναικω δεστερᾳ προς την γενομενην αυτῳ θεοθεν τιμην ὑποκινηθεισαν φθεγξασθαι τι τοιουτον εφ ᾡ παρεκινηθη το θειον εις την του πλημμεληματος κολασιν ενθα δη και πλεον τι θαυμαζειν αξιον της ανεξικακιας τον μωϋσεα ὁτι του θεου την αλογον βασκανιαν του γυναιου κολαζοντος ισχυροτεραν την φυσιν της οργης ποιησαμενος τον θεον ὑπερ της αδελφης ἱλεωσατο

63 - 69

του δε πληθους παλιν εις αταξιαν τραπεντος (ἡγειτο δε της πλημμελειας ἡ των κατα γαστερα ἡδονων αμετρια οἱς ουκ ηρκει το ζην ὑγιεινως τε και αλυπως εκ της ανωθεν επιρρεουσης τροφης αλλ ἡ των σαρκων επιθυμια και ὁ της κρεωβοριας ποθος προτιμοτεραν εποιει των παροντων αυτοις αγαθων την παρ αιγυπτιοις δουλειαν) ὁ μεν κοινουται τῳ θεῳ περι του κατασκηψαντος εν αυτοις παθους ὁ δε παιδευει το μη δειν οὑτως εχειν δια του δουναι τυχειν ὡςν εφιεντο ορνεων τι πληθος προσγειον ποιουμενων την πτησιν εφιεις τῳ στρατοπεδῳ νεφεληδον και κατ αγελας εφιπτασθαι εφ ὡςν ἡ ευκολια της αγρας εις κορον την των κρεων επιθυμιαν προηγαγεν ἡ δε αμετρια της βρωσεως αθροως αυτοις τας των σωματων κρασεις εις φθοροποιους χυμους μετεσκευασε και ἡ πλησμονη αυτοις εις νοσον και θανατον εληξεν ὡςν το ὑποδειγμα αυτοις τε εκεινοις και τοις προς εκεινους ὁρωσιν ικανον προς σωφροσυνην εγενετο ειτα κατασκοποι παρ αυτου πεμπονται της χωρας εκεινης ἡ κατα θειαν αυτοις επαγγελιαν εν ελπισιν ην της οικησεως τουτων δε μη παντων ταληθη καταγγειλαντων αλλα τινων τα ψευδη και σκυθρωπα μηνυσαντων παλιν ὁ λαος δι οργης εποιειτο τον μωϋσεα ὁ δε θεος τους απελπισαντας την θειαν συμμαχιαν το μη ιδειν την επηγ γελμενην αυτοις χωραν καταδικαζει προϊοντων δε δια της ερημου παλιν αυτοις επιλιποντος του ὑδατος και ἡ μνημη της του θεου δυναμεως συνεπελειψεν ου γαρ τῳ προλαβοντι περι την πετραν θαυματι το μηδε νυν αυτοις ενδεησαι την χρειαν επιστευσαν αλλ αποσταντες των χρηστοτερων ελπιδων κατ αυτου του θεου και του μωϋσεως ταις λοιδοριαις εχωρουν ὡς και τον μωϋσεα δοξαι τῃ απιστιᾳ του λαου συνοκλασαι πλην παλιν αυτοις θαυματοποιησαι την ακροτομον εκεινην πετραν εις ὑδατων φυσιν μεταβαλοντα ὡς δε παλιν αυτοις ἡ ανδραποδωδης των εδωδιμων ἡδονη την επιθυμιαν της γαστριμαργιας επηγειρε και των προς την ζωην αναγκαιων ουδενος ὑστερου μενοι τον αιγυπτιον κορον ωνειροπολουν οἱ ατακτουντες των νεων σφοδροτεραις παιδαγωγουνται ταις μαστιξιν οφεων αυτοις κατα την παρεμβολην θανατηφορον ιον εμβαλλοντων δια του δηγματος επαλληλου δε γινομενης εκ των θηριων της πτωσεως θειᾳ συμβουλῃ παρορμηθεις ὁ νομοθετης χαλκον εν ὁμοιωματι οφεως χεας ὑπερφαινεσθαι του στρατοπεδου παντος επι τινος ὑψους εποιησε και οὑτως εστησεν εν τῳ λαῳ την εκ των θηριων βλαβην και της φθορας αυτον απηλλαξεν ὁ γαρ προς την εικονα του οφεως την εν τῳ χαλκῳ βλεπων ουδεν εδεδοικει του οντως οφεως το δηγμα εξ αντιπαθειας τινος απορρητου της οψεως τον ιον αμβλυνουσης παλιν αυτῳ περι της ἡγεμονιας επαναστασεως εκ του λαου γενομενης και τινων την ἱερωσυνην εις ἑαυτους μεταστησαι βιαζομενων ὁ μεν ἱκετης του θεου ὑπερ των εξαμαρτανοντων εγινετο το δε δικαιον της του θεου κρισεως της του μωϋσεως προς το ὁμοφυλον συμπαθειας ισχυροτερον ην χασματι γαρ ἡ γη διασχουσα θειῳ θεληματι παλιν προς ἑαυτην συμπιπτει ενδον ὑπολαβουσα παγγενει παντας τους τῃ αρχῃ του μωϋσεως αντεπαραντας οἱ δε περι την ἱερωσυνην λυσσησαντες πυρι καταφλεγεντες περι διακοσιους τε και πεντηκοντα τῳ καθ ἑαυτους παθει σωφρονιζουσι το ὁμοφυλον

70 - 77

ὡς δ αν μαλλον πεισθειεν οἱ ανθρωποι θεοθεν παρα γινεσθαι της ἱερωσυνης την χαριν τοις αξιουμενοις ῥαβδους εξ ἑκαστης φυλης παρα των εξεχοντων κομιζεται γραμμασιν ιδιοις ἑκαστην κατασημηναμενου του δεδωκοτος εν αἱς ην και ἡ ααρων του ἱερεως ταυτας δε προθεις τῳ ναῳ δια τουτων φανεροι τῳ λαῳ την περι της ἱερωσυνης του θεου ψηφον μονη γαρ εκ πασων ἡ του ααρων ῥαβδος εβλαστησε και τον εκ του ξυλου καρπον (καρυον δε ην ὁ καρπος) εξεφυσε τε και ετελειωσεν ὁ δη μεγιστον και τοις απι στοις εδοξε θαυμα πως το αὑον και περιεξεσμενον και αρριζον αθροως πιανθεν το των ερριζωμενων ενηργησεν αντι γης και φλοιου και ικμαδος και ῥιζης και χρονου της θειας δυναμεως γενομενης τῳ ξυλῳ επι τουτοις δι αλλοφυλων εθνων κωλυοντων την παροδον τον στρατον αγων απωμοτον ποιειται ταις αρουραις αυτων και τοις αμπελωσι τῳ λαῳ συγχωρησαι την διοδον αλλα φυλαξαι την βασιλικην ὁδον μητε εις δεξιαν μητε εις αριστεραν αποκλιναντα των δε πολεμιων ουδε επι τουτοις ειρηνευοντων μαχῃ καταγωνι σαμενος τον αντιπαλον εγκρατης γινεται της παροδου ειτα τις βαλακ μειζονος εθνους την ἡγεμονιαν εχων (μαδιανιται δε τῳ εθνει τουνομα) προς το παθος των ἑαλωκοτων καταπλαγεις και ὁσον ουδεπω τα ισα παρα των ισραηλιτων πεισεσθαι προσδοκησας επαγεται προς συμ μαχιαν ὁπλων μεν και σωματων βοηθειαν ουδεμιαν περιεργον δε μαγγανειαν δια τινος βαλααμ ὁς περι ταυτα δεινος εθρυλλειτο ειναι και παρα των κεχρημενων αυτῳ εχειν τινα προς τας τοιαυτας σπουδας δυναμιν επιστευετο ᾡ τεχνη μεν ην ἡ οιωνιστικη δαιμονων δε τινων συνεργιᾳ χαλεπος ην επαγων τοις ανθρωποις περιεργοτερᾳ τινι δυναμει τα ανηκεστα ὁς τοις απαγουσιν αυτον επι τον βασιλεα του εθνους ἑπομενος τῃ φωνῃ της ονου το μη αισιον αυτῳ την ὁδον ειναι διδασκεται ειτα δια τινος εμφανειας το πρακτεον μαθων ασθενεστεραν εὑρε την κακοποιον μαγγα νειαν του βλαβην τινα τοις παρα του θεου συμμαχουμενοις προστριψασθαι αντι δε της των δαιμονων ενεργειας εκ θειας επιπνοιας ενθους γενομενος τοιαυτας εφθεγξατο φωνας ὡς προφητειαν αντικρυς ειναι των εις ὑστερον προς το κρεισσον εκβησομενων δι ὡςν γαρ εκωλυθη προς το κακον ενεργησαι τῃ τεχνῃ δια τουτων της θειας δυναμεως εν αισθησει γενομενος χαιρειν εασας την μαντικην ὑποφητευει τῳ θειῳ θεληματι και επι τουτοις το μεν εθνος των αλλοφυλων εκτρι βεται επικρατεστερου του λαου κατα τον πολεμον γεγονοτος ἡττηθεντος δε μετα ταυτα τῳ της ακολασιας παθει εν ταις αιχμαλωτοις ὁτε του φινεες τους εν ατιμιᾳ συμπλακεντας μιᾳ πληγῃ διελασαντος αναπαυλαν εσχε του θεου ἡ κατα των λελυσσηκοτων προς τας αθεσμους μιξεις οργη τοτε αναβας επι τι ορος ὑψηλον ὁ νομοθετης και πορρωθεν την χωραν κατασκεψαμενος ἡ δια της θειας επαγγελιας της προς τους πατερας γεγενημενης τῳ ισραηλ παρεσκευαστο μεθισταται του ανθρωπινου βιου ουδεν εν τῃ γῃ σημειον ουδε μνημοσυνον της ἑαυτου μεταστασεως εν ταφοις ὑπολει πομενος οὑ τῳ καλλει χρονος ουκ ελυμηνατο ουτε των οφθαλμων την λαμπηδονα ημαυρωσεν ουτε την απολαμ πουσαν του προσωπου χαριν απημβλυσεν αλλ ην αει ὡσαυτως εχων και κατα ταυτον εν τῳ τρεπτῳ της φυσεως διασωσας το εν τῳ καλῳ αμεταπτωτον ταυτα μεν ουν ὁσα εκ της προχειρου του ανδρος ἱστοριας εμαθομεν εν επιδρομῃ σοι διηγησαμεθα ει και πως ἡ ὑποθεσις εστιν εν οἱς τον λογον αναγκαιως επλατυνε καιρος δ αν ειη προς τον προκειμενον ἡμιν του λογου σκοπον εφαρμοσαι τον μνημονευθεντα βιον ὡς αν τις γενοιτο ἡμιν εκ των προειρημενων προς τον κατ αρετην βιον συνεισφορα αναλαβωμεν τοινυν την αρχην του περι αυτου διηγηματος

ΘΕΩΡΙΑ ΕΙΣ ΤΟΝ ΤΟΥ ΜΩΥΣΕΩΣ ΒΙΟΝ

ὁτε καταφθειρεσθαι το αρρεν ὁ τυραννικος διεκελευετο νομος τοτε γενναται ὁ μωϋσης πως ουν την συντυχικην του ανδρος γεννησιν εκ προαιρεσεως ἡμεις μιμησομεθα ου γαρ δη και τουτο των εφ ἡμιν ειναι παντως ερει τις ὡστε μιμησασθαι τινα τῃ καθ ἑαυτον γεννησει τον ευδοκιμον τοκον αλλ ουδεν χαλεπον εκ του δοκουντος δυσχερεστερου της μιμησεως αρξασθαι τις γαρ ουκ οιδεν ὁτι παν το εν αλλοιωσει κειμενον ουδεποτε αυτο εφ ἑαυτου μενει αλλ ἑτερον εξ ἑτερου γινεται παντοτε προς το κρειττον η προς το χειρον αει της αλλοιωσεως ενεργουμενης νοεισθω δε καθ ὑποθεσιν ἡ μεν γαρ ὑλικη τε και εμπαθεστερα διαθεσις προς ἡν ἡ ανθρωπινη φυσις κατολισθαινουσα φερεται το θηλυ της ζωης ὁ τῳ τυραννῳ φιλον εστι ζωογο νουμενον το δε κατεσκληκος τε και συντονον της αρετης ὁ ανδρωδης τοκος ὁ πολεμιος τῳ τυραννῳ και προς επαναστασιν της αρχης αυτου ὑποπτος δει ουν το αλλοιουμενον παντως που αει γεννασθαι ου γαρ αν τι των παντοτε ὡσαυτως εχοντων εν τῃ τρεπτῃ φυσει θεωρηθειη το δε οὑτω γεννασθαι ουκ εξ αλλοτριας εστιν ὁρμης καθ ὁμοιοτητα των σωμα τικως το συμβαν απογεννωντων αλλ εκ προαιρεσεως ὁ τοιουτος γινεται τοκος και εσμεν ἑαυτων τροπον τινα πατερες ἑαυτους οἱους αν εθελωμεν τικτοντες και απο της ιδιας προαιρεσεως εις ὁπερ αν εθελωμεν ειδος η αρρεν η θηλυ τῳ της αρετης η κακιας λογῳ διαπλασσομενοι εξεστι και ἡμιν παντως ακοντος του τυραννου και λυπουμενου επι τῃ αστειοτερᾳ γεννησει παρελθειν τε εις φως και τοις γονευσι του καλου τουτου κυηματος (λογισμοι δ αν ειεν οὑτοι οἱ της αρετης γινομενοι πατερες) οφθηναι τε μεθ ἡδονης και ζωογονηθηναι καν ὑπεναντιον ῃ τῳ του τυραννου φρονηματι ουκουν ὡς αν τις εκ της ἱστοριας τας αφορμας λαβων επι το γυμνοτερον διακαλυπτοι το αινιγμα τουτο διδασκει ὁ λογος αρχην του κατ αρετην ποιεισθαι βιου το επι λυπῃ του εχθρου γεννηθηναι εν τῳ τοιουτῳ φημι της γεννησεως ειδει ἡς ἡ προαιρεσις την ωδινα μαιευεται ου γαρ αν τις λυπησειε τον αντιπαλον μη τοιαυτα δεικνυς εφ ἑαυτου τα γνωρισματα οἱα της κατ εκεινου νικης τεκμηρια γινεσθαι

6 - 12

της δε αυτης προαιρεσεως παντως εστι γεννησαι τε το ανδρειον τουτο και εναρετον γεννημα και ταις καθηκουσαις τροφαις τιθηνησασθαι και ὁπως αν εκ του ὑδατος διασωθειη απαθως προνοησασθαι οἱ μεν γαρ τῳ τυραννῳ τους τοκους αυτων χαριζομενοι γυμνα τε και απρονοητα τῳ ῥειθρῳ τα τεκνα διαδιδοασιν ῥειθρον δε τον βιον φημι τον τοις επαλληλοις παθεσι κυματουμενον ὑφ ὡςν το εν τῳ ῥειθρῳ γινομενον ὑποβρυχιον καταδυεται τε και καταπνιγεται οἱ δε σωφρωνες τε και προνοητικοι λογισμοι οἱ της ανδρειας γονης πατερες ὁταν καταγειν προς τα της ζωης ταυτης κυματα το αγαθον εκγονον ἡ του βιου αναγκη βιασηται κιβωτῳ προς το μη γενεσθαι βυθιον τον τῳ ῥειθρῳ δοθεντα κατασφαλιζονται κιβωτος δ αν ειη εκ διαφορων σανιδων συμπεπηγυια ἡ εκ ποικιλων μαθηματων συμπηγνυμενη παιδευσις ἡ ανω των κυματων τον δι αυτης επιφερομενον του βιου ανεχουσα ἡς ὑπαρχουσης ουδε επι πολυ τῳ σαλῳ των ὑδατων εμπλανηθησεται ταις των κυματων ὁρμαις συμπεριφερομενος αλλ επι του σταθερου της οχθης τουτεστιν εξω του βιωτικου σαλου γενομενος αυτοματως ὑπο της φορας των ὑδατων προς το σταθερον απωσθησεται ὁ δη και τῃ πειρᾳ μανθανομεν ὁτι τους μη συνδιαβαπτιζομενους ετι ταις ανθρωπιναις απαταις αυτων των πραγματων ἡ αστατος τε και πεφορημενη κινησις αφ ἑαυτης απωθειται ὡσπερ τι βαρος ματαιον τους δια της αρετης ενοχλουντας λογιζομενη ὁ δε των τοιουτων εξω γενομενος μιμεισθω τον μωϋσεα και μη φειδεσθω των δακρυων καν εν κιβωτῳ κατησφαλισμενος τυχῃ ασφαλης γαρ φυλαξ των δια της αρετης σωζομενων το δακρυον ει δε ἡ αγονος τε και στειρα βασιλεως ουσα θυγατηρ (ἡν οιμαι την εξωθεν κυριως νοεισθαι φιλοσοφιαν) ὑποβαλ λομενη τον νεον μητηρ του τοιουτου κληθηναι κατα σκευασειεν ἑως τοτε συγχωρει ὁ λογος μη απωθεισθαι την της ψευδωνυμου μητρος οικειοτητα ἑως αν τις το ατελες της ἡλικιας εν ἑαυτῳ βλεπῃ ὁ δε προς ὑψος ηδη αναδραμων ὡς περι του μωϋσεως εμαθομεν αισχυνην ἡγησεται της κατα φυσιν αγονου παις ονομαζεσθαι αγονος γαρ ὡς αληθως ἡ εξωθεν παιδευσις αει ωδινουσα και μηδεποτε ζωογονουσα τῳ τοκῳ τινα γαρ εδειξε καρπον των μακρων ωδινων ἡ φιλοσοφια των τοσουτων τε και τοιουτων αξιον πονων ου παντες ὑπηνεμιοι τε και ατελεσφορητοι πριν εις το φως ελθειν της θεογνωσιας αμβλισκονται δυναμενοι ισως γενεσθαι ανθρωποι ει μη διολου τοις κολποις της αγονου σοφιας ενεκαλυπτοντο ουκουν τοσουτον τις τῃ των αιγυπτιων βασιλιδι συζησας ὁσον μη δοκειν αμοιρος ειναι των παρ εκεινοις σεμνων αναδραμειτω προς την κατα φυσιν μητερα ἡς ουδε παρα τῃ βασιλιδι τρεφομενος απεσχισθη τῳ μητρῴῳ γαλακτι καθως ἡ ἱστορια φησι τιθηνουμενος ὁπερ μοι δοκει διδασκειν ει τοις εξωθεν λογοις καθομιλοιημεν εν τῳ καιρῳ της παιδευσεως μη χωριζεσθαι του ὑποτρεφοντος ἡμας της εκκλησιας γαλακτος τουτο δ αν ειη τα νομιμα τε και τα εθη της εκκλησιας οἱς τρεφεται ἡ ψυχη και αδρυνεται εντευθεν της εις ὑψος αναδρομης τας αφορμας ποιουμενη

13 - 22

αληθης δε ὁ λογος ὁτι δυο πολεμιων μεσος γενησεται ὁ προς τα εξωθεν δογματα και τα πατρια βλεπων ανθισταται γαρ ὁ κατα την θρησκειαν αλλοφυλος τῳ ἑβραιῳ λογῳ ισχυροτερος φανηναι του ισραηλιτικου φιλονεικων και πολλοις γε των επιπολαιοτερων τοιουτος εδοξεν οἱ καταλι ποντες την πατρῴαν πιστιν τῳ εχθρῳ συνεμαχησαν παρα βαται της πατριου διδασκαλιας γενομενοι ὁ μεντοι κατα τον μωϋσεα μεγας τε και γενναιος την ψυχην νεκρον αποδεικνυσι τῃ παρ ἑαυτου πληγῃ τον τῳ λογῳ της ευσεβειας αντεγειρομενον και αλλως δ αν τις εὑροι την τοιαυτην εν ἡμιν μαχην μεσος γαρ ὁ ανθρωπος οἱον τι επαθλον αγωνος τοις εκ του εναντιου μεταποιουμενοις προκειται και ᾡπερ αν προστεθῃ τουτον νικητην του εναντιου ποιει οἱον ειδωλολατρεια και θεοσεβεια ακολασια και σωφροσυνη δικαιοσυνη και αδικια τυφος και μετριοτης και παντα τα εξ αντιθετου νοουμενα αιγυπτιου τινος αντικρυς εστι προς ἑβραιον μαχη παιδευει τοινυν ἡμας ὁ μωϋσης τῳ καθ ἑαυτον ὑποδειγματι συνιστασθαι μεν ὡς ὁμοφυλῳ τῃ αρετῃ αναιρειν δε τον εκ του εναντιου τῃ αρετῃ επεμβαινοντα τῳ οντι γαρ ἡ της ευσεβειας επικρατησις θανατος και φθορα της ειδωλολατρειας γινεται οὑτω και δια της δικαιοσυνης αναιρειται ἡ αδικια και τῃ μετριοτητι ὁ τυφος καταφονευεται αλλα και ἡ των εμφυλιων προς αλληλους στασις και εν ἡμιν γινεται ου γαρ αν αἱ των πονηρων αἱρεσεων δογμα τοποιϊαι χωραν εσχον μη εις αντιπαλον ταξιν των πεπλανη μενων λογισμων τοις αληθεστεροις αντιβαινοντων εαν ουν ασθενεστεροι ωμεν η ὡστε δι ἑαυτων δουναι τῳ δικαιῳ το κρατος ὑπερισχυοντος δια των επιχειρηματων του χειρονος και την αρχην της αληθειας απωθουμενου φευκτεον εντευθεν ὡς ταχιστα καθ ὁμοιοτητα του ἱστορικου ὑποδειγματος προς μειζονα τε και ὑψηλοτεραν των μυστηριων διδασκαλιαν καν αλλοφυλῳ παλιν συνοικησαι δεῃ τουτεστι καν τῃ εξω συγγενεσθαι σοφιᾳ καταναγκαζῃ ἡ χρεια και τουτο ἑλωμεθα τους πονηρους ποιμενας της αδικου των φρεατων χρησεως αποσκεδασαντες ὁπερ εστι τους των κακων διδασκαλους επι τῃ πονηρᾳ χρησει της παιδευσεως διελεγ ξαντες οὑτως εφ ἑαυτων ιδιασομεν ουκετι μαχομενοις τισι συμπλεκομενοι τε και μεσιτευοντες αλλ εν ὁμοφρονουσι τε και ὁμογνωμουσι τοις παρ ἡμων βουκολουμενοις συζη σομεν παντων των εν ἡμιν της ψυχης κινηματων προβατων δικην τῳ βουληματι του επιστατουντος λογου ποιμαινομενων και οὑτω προσεδρευουσιν ἡμιν τῃ ειρηνικῃ ταυτῃ και απολεμῳ διαγωγῃ επιλαμψει τοτε ἡ αληθεια ταις ιδιαις μαρμαρυγαις τας της ψυχης οψεις περιαυγαζουσα θεος δε εστιν ἡ αληθεια ἡ εμφανισθεισα τοτε δια της αρρητου εκεινης φωταγωγιας τῳ μωϋσει ει δε και θαμνου τινος ακανθωδους το φεγγος εξαπτεται ᾡ ἡ ψυχη του προφητου καταφωτιζεται ουδε τουτο ασυντελες ἡμιν εσται προς το ζητουμενον ει γαρ θεος μεν ἡ αληθεια ἡ δε αληθεια φως εστι ταυτα δε τα ὑψηλα τε και θεια των ονοματων ἡ του ευαγγελιου φωνη προσμαρτυρει τῳ δια σαρκος ἡμιν οφθεντι θεῳ ακολουθως ἡ τοιαυτη της αρετης αγωγη προσαγει ἡμας τῃ γνωσει του φωτος εκεινου ὁ μεχρι της ανθρωπινης κατεισι φυσεως ουκ απο τινος των περι τα αστρα φωστηρων λαμπομενον ὡς αν μη της ὑποκειμενης ὑλης ἡ αυγη νομισ θειη αλλ απο γηϊνης θαμνου τους κατ ουρανον φωστηρας ταις ακτισιν ὑπερβαλλομενον δι οὑ διδασκομεθα και το κατα την παρθενον μυστηριον αφ ἡς το της θεοτητος φως επιλαμψαν τῳ ανθρωπινῳ βιῳ δια γεννησεως αδιαφθορον εφυλαξε την εξαψασαν θαμνον του βλαστου της παρθενιας μη καταμαρανθεντος τῳ τοκῳ παρ εκεινου του φωτος διδασκομεθα τι ποιησαντες εντος των ακτινων του αληθινου φωτος στησομεθα ὁτι ουκ εστι δεδεμενοις ποσιν αναδραμειν προς το ὑψος εκεινο εν ᾡ το φως της αληθειας ὁραται ει μη περιλυθειη των της ψυχης βασεων ἡ νεκρα τε και γηϊνη των δερματων περιβολη ἡ περιτεθεισα κατ αρχας τῃ φυσει ὁτε δια της παρακοης του θειου θεληματος εγυμνωθημεν και οὑτως επακολουθησει τουτων ἡμιν γενομενων ἡ της αληθειας γνωσις αυτη ἑαυτην φανερουσα ἡ γαρ του οντος επιγνωσις της περι το μη ον ὑποληψεως καθαρσιον γινεται

23 - 27

τουτο δε εστι κατα γε τον εμον λογον ὁρισμος αληθειας το μη διαψευσθηναι της του οντος κατανοησεως Ψευδος γαρ εστι φαντασια τις περι το μη ον εγγινομενη τῃ διανοιᾳ ὡς ὑφεστωτος του μη ὑπαρχον τος αληθεια δε ἡ του οντως οντος ασφαλης κατανοησις και οὑτω πολλῳ τις τῳ μεταξυ χρονῳ ταις ὑψηλαις δι ἡσυ χιας εμφιλοσοφησας μελεταις μολις κατανοησει τι μεν εστιν ὡς αληθως το ον ὁ τῃ ἑαυτου φυσει το ειναι εχει τι δε το μη ον ὁ εν τῳ δοκειν μονον εστιν ειναι ανυποστατον εχον εφ ἑαυτου την φυσιν ὁ μοι δοκει τοτε ὁ μεγας μωϋσης εν τῃ θεοφανειᾳ παιδευθεις γνωναι ὁτι ουδεν των αλλων ὁσα τε τῃ αισθησει καταλαμβανεται και ὁσα κατα την διανοιαν θεωρειται τῳ οντι ὑφεστηκε πλην της ὑπερανεστωσης ουσιας και αιτιας του παντος αφ ἡς εξηπται το παν ει γαρ τι και αλλο εν τοις ουσιν ἡ διανοια βλεπει αλλῳ ουδενι των οντων το απροσδεες του ἑτερου ενθεωρει ὁ λογος ᾡ δυνατον εστι διχα της μετουσιας του οντος ειναι το δε ὡσαυτως εχον αει το αναυξες το αμειωτον το προς πασαν μεταβολην την τε προς το κρειττον και την προς το χειρον επισης ακινητον (του μεν γαρ χειρονος ηλλοτριωται το δε κρειττον ουκ εχει) το δε παντος ανενδεες ἑτερου το μονον ορεκτον και παρα παντος μετεχομενον και εν τῃ μετουσιᾳ των μετε χοντων ουκ ελαττουμενον τουτο εστιν αληθως το οντως ον και ἡ τουτου κατανοησις ἡ της αληθειας γνωσις εστιν εν τουτῳ τοινυν γενομενος τοτε μεν εκεινος νυνι δε πας ὁ κατ εκεινον της γηϊνης ἑαυτον εκλυων περιβολης και το εκ της βατου φως βλεπων τουτεστι προς την δια σαρκος της ακανθωδους ταυτης επιλαμψασαν ἡμιν ακτινα ἡτις εστι καθως το ευαγγελιον φησι το φως το αληθινον και ἡ αληθεια τοτε τοιουτος γινεται οἱος και ἑτεροις εις σωτηριαν αρκεσαι και καθελειν μεν την επικρατουσαν κακως τυραννιδα εξελεσθαι δε προς ελευθεριαν παν το τῃ πονηρᾳ δουλειᾳ κατακρατουμενον της αλλοιωθεισης δεξιας και της εις οφιν μεταβληθεισης βακτηριας των θαυματων καθηγουμενης ᾡ μοι δοκει δι αινιγματος το δια σαρκος παραδη λουσθαι του κυριου μυστηριον της φανεισης τοις ανθρωποις θεοτητος δι ἡς γινεται ἡ τε του τυραννου καθαιρεσις και ἡ των ὑπ αυτου κρατουμενων ελευθερια

28 - 36

τα δε με προς την διανοιαν αναγοντα ταυτην εστι προφητικη τε και ευαγγελικη μαρτυρια ὁ μεν γαρ προφητης φησιν αὑτη ἡ αλλοιωσις της δεξιας του ὑψιστου ὡς μεν της θειας φυσεως εν τῳ αναλλοιωτῳ θεωρουμενης τῃ δε προς το ασθενες της ανθρωπινης φυσεως συγκαταβασει προς το ἡμετερον σχημα τε και ειδος αλλοιωθεισης και γαρ εκει του νομοθετου ἡ χειρ προβληθεισα του κολπου προς το παρα φυσιν ηλλοιωθη χρωμα και παλιν εν κολποις γενομενη προς την ιδιαν αυτης και κατα φυσιν επανηλθε χαριν και ὁ μονογενης θεος ὁ ὢν εν κολποις του πατρος οὑτος εστιν ἡ δεξια του ὑψιστου ὁτε δε ἡμιν εκ των κολπων εφανη καθ ἡμας ηλλοιωθη επει δε τας ἡμετερας ασθενειας εκμαξας παλιν επανηγαγε την εν ἡμιν γενομενην χειρα και καθ ἡμας χρωσθεισαν επι τον ιδιον κολπον (κολπος δε της δεξιας ὁ πατηρ) τοτε ου το απαθες της φυσεως εις παθος ηλλοιωσεν αλλα το τρεπτον τε και εμπαθες δια της προς το ατρεπτον κοινωνιας εις απαθειαν μετεστοιχειωσεν ἡ δε εις οφιν μεταβολη της βακτηριας μη ταρασσεσθω τους φιλοχριστους ὡς απεμφαινοντι ζῴῳ προσαρμοζοντων ἡμων τον του μυστηριου λογον αὑτη γαρ ἡ αληθεια δια της του ευαγγελιου φωνης ου παραιτειται την τοιαυτην εικονα δι ὡςν φησιν ὡσπερ γαρ μωϋσης ὑψωσε τον οφιν εν τῃ ερημῳ οὑτως ὑψωθηναι δει και τον υἱον του ανθρωπου και σαφης ὁ λογος ει γαρ ὁ της ἁμαρτιας πατηρ οφις ωνομασθη ὑπο της ἁγιας γραφης και το εκ του οφεως γεννηθεν παντως οφις εστιν ουκουν ακολουθως ἡ ἁμαρτια του γεγεννηκοτος αυτην εστι συνωνυμος αλλα μην ἁμαρτιαν δι ἡμας γενεσθαι τον κυριον ὁ αποστολικος διαμαρτυρεται λογος τον την αμαρτητικην ἡμων φυσιν περιβαλλομενον κατα λογον αρα τῳ κυριῳ προσαρμοζει το αινιγμα ει γαρ οφις μεν ἡ ἁμαρτια ὁ δε κυριος ἁμαρτια εγενετο φανερον αν ειη πασι το δια της ακολουθιας αναφαινομενον ὁ γαρ ἁμαρτια γενομενος οφις εγενετο ὁς ουδεν αλλο η ἁμαρτια εστιν αλλα δι ἡμας γινεται οφις εφ ᾡ τε τους αιγυπτιους οφεις τους παρα των γοητων ζωογονουμενους διαφαγειν τε και δαπανησαι οὑ γενομενου παλιν εις την βακτηριαν μεθισταται δι ἡς σωφρονιζονται μεν οἱ ἁμαρτα νοντες αναπαυονται δε οἱ την ανωφερη και δυσπορευτον της αρετης πορειαν ανιοντες δια των αγαθων ελπιδων τῃ βακτηριᾳ της πιστεως επερειδομενοι εστι γαρ πιστις ελπιζομενων ὑποστασις ὁ τοινυν εν περινοιᾳ τουτων γενομενος θεος αντικρυς γινεται των ανθεστηκοτων μεν τῃ αληθειᾳ προς δε την ὑλωδη ταυτην και ανυποστατον απατην επτοημενων οἱς το ακουσαι του οντος ὡς τι των ματαιων καταπεφρονηται φησι γαρ ὁ φαραω τις εστιν οὑ εισακουσομαι της φωνης αυτου ουκ οιδα τον κυριον μονον δε νομιζεται τιμιον ὁσον ὑλωδες και σαρκινον των περι τας αλογωτερας αισθησεις αναστρεφομενων ει τοινυν επι τοσουτον δια της του φωτος εκλαμψεως δυναμωθειη και τοσαυτην ισχυν τε και εξουσιαν κατα των αντιτεταγμενων λαβοι τοτε καθαπερ τις αθλητης ἱκανως εν παιδοτριβου την αθλητικην ανδρειαν εκμελετησας θαρσων ηδη και πεποιθως προς τον αγωνα των εχθρων αποδυεται δια χειρος την βακτηριαν εχων εκεινην τουτεστι τον λογον της πιστεως ᾡ μελλει τους αιγυπτιους οφεις καταγωνιζεσθαι

37 - 42

ακολουθησει δε αυτῳ και ἡ εξ αλλοφυλων ὁμοζυγος εστι γαρ τι και της εξω παιδευσεως προς συζυγιαν ἡμων εις τεκνογονιαν αρετης ουκ αποβλητον και γαρ ἡ ηθικη τε και φυσικη φιλοσοφια γενοιτο αν ποτε τῳ ὑψηλοτερῳ βιῳ συζυγος τε και φιλη και κοινωνος της ζωης μονον ει τα εκ ταυτης κυηματα μηδεν επαγοιτο του αλλοφυλου μιασματος τουτου γαρ μη περιτμηθεντος και περιαι ρεθεντος ὡστε παν επιβλαβες και ακαθαρτον αφαιρεθηναι ὁ συναντων αγγελος τον περι θανατου φοβον επαγει ὁν ἱλεουται ἡ συμβιος ἡ καθαρον αποδεικνυουσα το ἑαυτης εγγονον τῃ περιαιρεσει του ιδιωματος αφ οὑ γνωριζεται το αλλοφυλον οιμαι δε τῳ μεμυημενῳ της ἱστορικης ὑφηγησεως προδηλον ειναι δια των ειρημενων την ακολουθιαν της κατ αρετην επιδοσεως ἡν ὑποδεικνυσιν ὁ λογος τῳ εἱρμῳ των ἱστορικων αινιγματων ακολουθως ἑπομενος εστι γαρ τι της φιλοσοφου γονης εν μαθημασι σαρκωδες τε και ακροβυστον οὑ περιαιρεθεντος της ισραηλιτικης ευγενειας εστι το λειπομενον οἱον αθανατον ειναι την ψυχην και ἡ εξωθεν φιλοσοφια φησιν οὑτος ὁ ευσεβης εστι τοκος αλλα μεταβαινειν απο σωματων εις σωματα και εκ λογικης φυσεως εις αλογον αυτην μεταφυεσθαι τουτο ἡ σαρκωδης τε και αλλοφυλος εστιν ακροβυστια και αλλα τοιαυτα πολλα θεον ειναι φησιν αλλα και ὑλικον αυτον οιεται δημιουργον αυτον ὁμολογει αλλα ὑλης προς την δημιουργιαν δεομενον αγαθον τε και δυνατον ειναι διδωσιν αλλα παραχωρειν εν πολλοις τῃ αναγκῃ της εἱμαρμενης και τι αν τις τα καθ ἑκαστον διηγοιτο ὁπως τα καλα των δογματων παρα τῃ εξω φιλοσοφιᾳ ταις ατοποις προσθηκαις καταμολυνεται ὡςν περιαιρεθεντων ἱλεως ἡμιν ὁ του θεου αγγελος γινεται ὡς τῳ γνησιῳ τοκῳ των τοιουτων δογματων επαγαλλομενος αλλ επανιτεον προς την ακολουθιαν του λογου ὡς αν και ἡμιν απαντησειε ποτε πλησιον γενομενοις των αιγυπτιων αγωνων ἡ αδελφικη συμμαχια μεμνημεθα γαρ ὁτι κατ αρχας μεν του κατ αρετην βιου συντυχια γινεται τῳ μωϋσει πολεμικη τε και στασιωδης ἑβραιον καταπονουντος του αιγυπτιου και παλιν ἑβραιου προς το ὁμοφυλον στασιαζοντος

43 - 47

ηδη δε προς το μειζον των της ψυχης κατορθωματων δια τε της μακρας επιμελειας και της εν τῳ ὑψει γενομενης φωταγωγιας επαρθεντι φιλιος τε και ειρηνικη γινεται ἡ συντυχια θεοθεν του αδελφου προς την απαντησιν αυτου παρορμηθεντος ει γαρ προς την τροπικωτεραν μεταληφθειη θεωριαν το καθ ἱστοριαν γεγενη μενον ουδεν αν ἡμιν αχρηστον προς τον ἡμετερον εὑρεθειη σκοπον τῳ οντι γαρ τοις εν αρετῃ κατορθουσι και ἡ παρα του θεου δοθεισα τῃ φυσει ἡμων συμμαχια συνισταται ἡ προγενεστερα μεν εστι κατα την πρωτην γενεσιν τοτε δε φαινεται και γνωριζεται ὁταν ἱκανως τῳ ὑψηλοτερῳ βιῳ δια προσοχης τε και επιμελειας ἑαυτους οικειωσαντες προς τους ισχυροτερους των αθλητων αποδυωμεθα ὡς δ αν μη δι αινιγματος ἡμιν τα αινιγματα δια λυοιτο γυμνοτερον εκθησομαι την περι τουτου διανοιαν λογος τις εστιν εκ πατρικης παραδοσεως το πιστον εχων ὁς φησι πεσουσης ἡμων εις ἁμαρτιαν της φυσεως μη περιιδειν τον θεον την πτωσιν ἡμων απρονοητον αλλ αγγελον τινα των την ασωματον ειληχοτων φυσιν παρακαθισταν εις συμμαχιαν τῃ ἑκαστου ζωῃ εκ δε του εναντιου τον φθορεα της φυσεως αντιμηχανασθαι το ισον δια πονηρου τινος και κακοποιου δαιμονος τῃ του ανθρωπου ζωῃ λυμαινομενον εν μεσῳ δε οντα των δυο τον ανθρωπον τον ἑκατερου των παρεπομενων σκοπον ὑπεναντιως προς τον ἑτερον εχοντα δι ἑαυτου ποιειν κατα του αλλου επικρατεστερον προδεικ νυντος τοις λογισμοις του μεν αγαθου τα της αρετης αγαθα ὁσα τοις κατορθουσιν δι ελπιδος ὁραται του δε ἑτερου τας ὑλωδεις ἡδονας αφ ὡςν ελπις μεν αγαθων ουδεμια το δε παρον και μετεχομενον και ὁρωμενον τας αισθησεις των ανοητων ανδραποδιζεται ειπερ ουν αλλοτριωθειη τις των επι κακῳ δελεαζοντων προς το κρειττον τοις λογισμοις επιτρεψας και οἱονει κατα νωτου την κακιαν ποιησειεν αντιπροσωπον την ἑαυτου ψυχην οἱον τι κατο πτρον προς την ελπιδα των αγαθων στησας ὡς της προδεικ νυμενης αυτῳ θεοθεν αρετης τας εικονας τε και τας εμφασεις τῳ καθαρῳ της ιδιας ψυχης εντυπωσασθαι τοτε αυτῳ ἡ του αδελφου συμμαχια συναντᾳ και συνισταται αδελφος γαρ τροπον τινα κατα το λογικον τε και νοερον της ψυχης του ανθρωπου ὁ αγγελος ὁ τοτε καθως ειρηται φαινομενος τε και παρισταμενος ὁταν τῳ φαραω προσεγγιζωμεν

48 - 53

μηδεις δε διολου την της ἱστοριας εκθεσιν παρατε θεισθαι τῳ εἱρμῳ της τοιαυτης του νου θεωριας οιομενος ει που τι των γεγραμμενων εξω ταυτης της διανοιας εὑρισ κοιτο δι εκεινου και το παν αθετειτω αλλ αει μεμνησθω του σκοπου των ἡμετερων λογων προς ὁν βλεποντες ταυτα διεξερχομεθα ευθυς εν προοιμιοις επειποντες των ευδοκιμων ανδρων τους βιους εις αρετης ὑποδειγμα τοις εφεξης προ κεισθαι επει ουν δι αυτης των πραγματων της ὑλης ελθειν τους ζηλουντας τα εκεινων ουχ οἱον τε (πως γαρ αν εὑρεθειη παλιν ὁ εκ μετοικεσιας εν αιγυπτῳ λαος πληθυ νομενος και παλιν ὁ καταδουλουμενος τυραννος ὁ προς την αρρενα γονην δυσμενως εχων το δε μαλακωτερον τε και ασθενεστερον εις πληθος αυξων και τα αλλα παντα ὁσα περιεχει ὁ λογος) επει ουν αδυνατον απεδειχθη δι αυτων των πραγματων τα των μακαριων μιμησασθαι θαυματα μεταληπτεον αν ειη προς τινα ηθικην διδασκαλιαν εκ της ὑλικης ακολουθιας τα ενδεχομενα δι ὡςν αν τις γενοιτο τοις προς αρετην εσπουδακοσι προς τον τοιουτον βιον συνεργια ει δε τι των εν τῃ ἱστοριᾳ γεγονοτων εξω του εἱρμου της ανηγμενης διανοιας ἡ των πραγματων αναγκη πεσειν εκβιασαιτο ὑπερβαντας τουτο ὡς προς τον ἡμετερον σκοπον αλυσιτελες και ανονητον μη διακοπτειν εξεστι της αρετης την ὑφηγησιν ταυτα δε φημι περι των κατα τον ααρων νοηθεντων το αντιπιπτον εκ του ακολουθου προθεραπευων ερει γαρ τις το μεν συγγενως εχειν προς την ψυχην εν τῳ νοητῳ τε και ασωματῳ τον αγγελον και το προγενεστερον της ἡμετερας κατασκευης ειναι και το συνιστασθαι τοις προς τους αντιπαλους συμπλεκομενοις μη αμφιβαλλειν μη μεντοι καλως εχειν εις εκεινου τυπον τον ααρων νοειν τον της ειδωλολατρειας τοις ισραηλιταις καθηγησαμενον προς ὁν ερουμεν τον εἱρμον ὑπερβαντες ταυτα ἁ ειρηκαμεν ὁτι το εξω του σκοπου μη ανατρεπετω την εν τοις λοιποις ἁρμονιαν και ὁτι ὁμωνυμον τι χρημα και το του αδελφου και το του αγγελου εστιν ισως εφ ἑκατερῳ των αντι κειμενων ταις σημασιαις εφαρμοζομενον ου γαρ δη του θεου μονον αλλα και του σατανα αγγελος ονομαζεται και ου τον χρηστον μονον αλλα και τον πονηρον αδελφον καλουμεν οὑτω γαρ φησιν ἡ γραφη επι μεν των χρηστο τερων αδελφοι εν αναγκαις χρησιμοι εστωσαν επι δε των εναντιων ὁτι πας αδελφος πτερνῃ πτερνιει

54 - 58

ταυτα δε τῃ ακολουθιᾳ παραθεντες του λογου και την ακριβεστεραν ὑπερ αυτων θεωριαν εις τον ιδιον ὑπερθεμενοι τοπον νυν των προκειμενων ἁψωμεθα ὁ τοινυν ἑαυτον τε τῳ επιφανεντι φωτι δυναμωσας και τον τοιουτον αδελφον συμμαχον τε και παραστατην κτησαμενος θαρσων τῳ λαῳ τους ὑπερ της ελευθεριας προσαγει λογους και της πατρικης ευγενειας αναμιμνῄσκει και ὁπως αν εξω γενοιντο της περι τον πηλον και την πλινθειαν ταλαιπωριας διδωσι γνωμην τι ουν ἡμας δια τουτων παιδευει ἡ ἱστορια το μη δειν κατατολμαν της εν τῳ λαῳ φωνης τον μη δια της τοιαυτης αγωγης προς την των πολλων ὁμιλιαν τον λογον παρασκευασαντα ὁρᾳς γαρ ὡς νεος ὢν ετι πριν εις τοσουτον αυξηθηναι τῃ αρετῃ επι δυο τινων ανθρωπων ουκ αξιοπιστος ενομισθη συμβουλος ειρηνης γενεσθαι τοις στασιαζουσι νυνι δε τοσαυταις μυριασι κατα ταυτον διαλεγεται μονονουχι βοωσης σοι τουτο της ἱστοριας μη επιτολμαν εν διδασκαλιᾳ τῃ συμβουλῃ των ακουοντων ει μη δια τοιαυτης και τοσαυτης επιμελειας ἡ περι τουτου κατορθωθειη σοι δυναμις αλλα γενομενων των χρηστοτερων λογων και της ελευθεριας ὑποδειχθεισης και των ακουοντων προς την επιθυμιαν ταυτην επιρρωσθεντων παροξυνεται ὁ πολεμιος και επιτεινει την αλγηδονα τοις ὑπηκοοις του λογου ουδε τουτο εξω των νυν γινομενων εστιν πολλοι γαρ των παρα δεξαμενων τον ελευθερωτην της τυραννιδος λογον και προστιθεμενων τῳ κηρυγματι μεχρι του νυν ταις των πειρασμων προσβολαις ὑπο του αντικειμενου επηρεαζονται εξ ὡςν πολλοι μεν δοκιμωτεροι και βεβαιοτεροι περι την πιστιν καθιστανται τῃ προσβολῃ των λυπουντων στομου μενοι των δε ασθενεστερων τινες και εποκλαζουσι τοις τοιουτοις συμπτωμασιν αντικρυς εκεινα φθεγγομενοι το λυσιτελειν αυτοις μαλλον ανηκοοις μειναι του της ελευθεριας κηρυγματος η τοις τοιουτοις δια την αιτιαν ταυτην συνε νεχθηναι ὁ δη και τοτε εγενετο ὑπο μικροψυχιας των ισραηλιτων εν αιτιᾳ ποιουμενων τους την απαλλαγην αυτοις της δουλειας επαγγειλαντας αλλ ουδεν μαλλον ανησει ὁ λογος προς το καλον εφελκομενος καν παιδικως αποδειλιασῃ προς τας των πειρασμων αηθειας ὁ νηπιος ετι και ατελης την διανοιαν

59 - 64

τῳ μεν γαρ βλαπτικῳ και φθοροποιῳ δαιμονι τουτο κατα των ανθρωπων σπουδαζεται το μη εις τον ουρανον βλεπειν το ὑποχειριον αλλα το εις γην κυπτειν και τον πηλον εν ἑαυτῳ πλινθευειν ὁ τι γαρ αν ῃ της ὑλικης απολαυσεως ὡς εκ γης εστι παντως η ὑδατος παντι που δηλον ειτε τι των περι γαστερα και θοινην σπουδαζομενων ειτε και ὁσα περι τον πλουτον ὁραται ἡ δε των στοιχειων τουτων μιξις πηλος γινεται και ονομαζεται οὑ πληρουντες ἑαυτους οἱ προς τας πηλωδεις ἡδονας κεχηνοτες ουδεποτε την δεκτικην των ἡδονων ευρυχωριαν πληρη φυλασσουσιν αλλα το αει πληρουμενον κενον γινεται παλιν τῳ επεισρεοντι οὑτω γαρ ὁ πλινθουργων αλλοτε αλλον πηλον αει κενουμενῳ επιβαλλει τῳ τυπῳ ὁ μοι δοκει τις και προς την επιθυμητικην της ψυχης βλεπων διαθεσιν ευκολως αν νοησαι το αινιγμα ὁ γαρ πληρωσας ἑαυτου την επιθυμιαν εν τινι ὡςν εσπουδασεν ει προς ἑτερον τι τῃ επιθυμιᾳ ῥεψειε κενος προς εκεινο παλιν εὑρισκεται καν γενηται τουτῳ πληρης τῳ ἑτερῳ παλιν κενος τε και ευρυχωρος γινεται και τουτο ου παυεται δια παντος εν ἡμιν ενεργου μενον ἑως αν τις ὑπεξελθοι του ὑλωδους βιου ἡ δε καλαμη και το εκ ταυτης αχυρον ὁ καταμιγνυειν τῃ πλινθῳ καταναγκαζεται ὁ τοις τυραννικοις ὑπακουων προσταγμασι παρα τε του θειου ευαγγελιου και παρα της ὑψηλης του αποστολου φωνης προσερμηνευεται αμφοτερων ὁμοιως πυρος ὑλην το τε αχυρον και την καλαμην ἑρμηνευσαντων ὁταν τοινυν τις των εν αρετῃ προεχοντων αποσπαν εθελῃ τους τῃ απατῃ δεδουλωμενους εις βιον εμφιλοσοφον τε και ελευθερον οιδεν ὁ ταις ποικιλαις καθως φησιν ὁ αποστολος μεθοδειαις κατα των ψυχων ἡμων σοφιστευων αντιπαρεισαγειν τῳ θειῳ νομῳ τα της απατης σοφισματα ταυτα δε λεγω προς τους αιγυπτιους δρακοντας βλεπων τῳ λογῳ τουτεστι προς τας ποικιλας της απατης κακιας ὡςν τον αφανισμον ἡ του μωϋσεως ῥαβδος εργαζεται περι ἡς μετριως ηδη τα εικοτα προτεθεωρηται οὑτος τοινυν ὁ την αμαχον εκεινην κεκτημενος της αρετης ῥαβδον την τας σεσοφισμενας εξαφανιζουσαν ῥαβδους ὁδῳ τινι και ακολουθιᾳ προς τα μειζω προεισι των θαυματων ἡ δε θαυματοποιϊα ου τῳ σκοπῳ της εκπληξεως των εντυγχανοντων γινεται αλλα προς το χρησιμον των σωζομενων βλεπει τοις γαρ αυτοις της αρετης θαυμασι καθαιρειται μεν το πολεμιον αυξεται δε το ὁμοφυλον

65 - 72

πρωτον δε γενικωτερον των επι μερους θαυματων τον κατα την αναγωγην καταμαθωμεν σκοπον ειθ οὑτω δυνατον αν γενοιτο ἡμιν και τοις καθ ἑκαστον εφαρμοσαι το νοημα ἡ γαρ διδασκαλια της αληθειας προς τας διαθεσεις των δεχομενων τον λογον συμμεταβαλλεται επισης γαρ πασι του λογου το καλον η το κακον προδεικνυντος ὁ μεν ευπειθως προς το δεικνυμενον εχων εν φωτι την διανοιαν εχει τῳ δε αντιτυπως διακειμενῳ και μη καταδεχομενῳ προς την ακτινα της αληθειας την ψυχην διαβλεψαι παραμενει της αγνοιας ὁ ζοφος ει δη το καθολου νοηθεν ἡμιν εν τοις τοιουτοις ψευδος ουκ εστιν ουδ αν τα καθ ἑκαστον παντως ἑτερως εχοι της επι μερους εξετασεως συναποδειχθεισης τῳ ὁλῳ ουκουν ουδεν θαυμαστον απαθη τον ἑβραιον μενειν των αιγυπτιων κακων εν μεσοις τοις αλλοφυλοις αναστρεφομενον επει και νυν το ισον εστι γινομενον ιδειν των γαρ εν ταις πολυανθρωποις πολεσι προς τας εναντιας δοξας διεστηκοτων τοις μεν ποτιμον τε και διαφανες εστι το ναμα της πιστεως ὁ δια της θειας διδασκαλιας αρυονται τοις δε δια της πονηρας ὑποληψεως αιγυπτιαζουσι διεφθορος αἱμα το ὑδωρ γινεται και πολλακις επιχειρει ὁ παρασο φισμος της απατης και το των ἑβραιων ποτον τῳ μολυσμῳ του ψευδους αἱματοποιησαι τουτεστι τον ἡμετερον λογον και ἡμιν δειξαι μη τοιουτον οντα οἱος εστιν αλλ ουκ αχρειωσειε καθολου το ποτον καν εκ του προχειρου δι απατης περιφοινιξῃ το ειδος πινει γαρ ὁ ἑβραιος το αληθινον ὑδωρ καν παρα των εναντιων πιθανως διαβαλληται ουδεν προς το ειδος της απατης επιστρεφομενος οὑτω και το των βατραχων γενος το ειδεχθες και πολυφωνον ᾡ αμφιβιος μεν ἡ ζωη ἑρπηστικον δε το πηδημα αηδης δε ου μονον ἡ οψις αλλα και του χρωτος ἡ δυσωδια ὁ τοις οικοις και ταις κλιναις και τοις ταμιειοις των αιγυπτιων εισερπει της δε των ἑβραιων ζωης ουκ εφαπτεται αληθως γαρ βατραχων αντικρυς γενη εστι τα φθοροποια της κακιας γεννηματα εκ της ῥυπαρας καρδιας των ανθρωπων οἱον εκ τινος βορβορου ζωογονουμενα οὑτοι οἱ βατραχοι οικουσι μεν τας οικιας των αιγυπτια ζοντων κατα την του βιου προαιρεσιν δεικνυνται δε και επι των τραπεζων και των κλινων ουκ απεχονται και εις τα ταμιεια των αποθετων εισδυνουσιν ὁταν γαρ ιδῃς τον ῥυπαρον τε και ακολαστον βιον εκ του αληθως πηλου τε και βορβορου τικτομενον και τῃ προς το αλογον μιμησει κατα το ειδος της ζωης εν ουθετερᾳ φυσει ακριβως μενοντα και ανθρωπον μεν κατα την φυσιν οντα κτηνος δε δια το παθος γινομενον και δια τουτο το αμφιβιον εκεινο και επαμφοτεριζον της ζωης ειδος επιδεικνυντα εὑρησεις και επι τουτου τα της τοιαυτης νοσου γνωρισματα ουκ επι της κλινης μονον αλλα και επι της τραπεζης και εν τοις ταμιειοις και κατα πασιν την οικησιν επισημαινεται γαρ δια παντων ὁ τοιουτος την ασωτιαν ὡστε παντας ῥᾳδιως επιγνωναι δια των κατα τον οικον σπουδαζομενων τον βιον του τε ακολαστου και του καθαρευοντος ὁταν εν τουτῳ μεν επι των του τοιχου κονιαματων δεικνυται παρα της τεχνης δια ειδωλων τινων τα της εμπαθους ἡδονης ὑπεκκαυματα δι ὡςν ὑπομιμνῄσκεται της νοσου ἡ φυσις δια της οψεως εκ της ατιμιας των θεαματων επι την ψυχην επεισχεομενου του παθους επι δε του σωφρονουντος φυλακην πασαν και προμηθειαν του και τον οφθαλμον καθαρευειν των εμπαθων θεαματων και ἡ τραπεζα δε ὡσαυτως καθαρα μεν του σωφρονουντος εὑρισκεται βατραχωδης δε και πολυσαρκος του προς τον βορβορωδη βιον ιλυσπωμενου καν τα ταμιεια διερευνησῃς τουτεστι τα κρυπτα του βιου αυτου και απορρητα πολυ μαλλον εν εκεινοις σωρειαν βατραχων εν τοις ακολαστοις κατανοησεις

73 - 78

ει δε και ταυτα ἡ της αρετης ῥαβδος ποιειν κατα των αιγυπτιων ὑπο της ἱστοριας λεγεται μη ξενισθωμεν περι τον λογον και γαρ εσκληρυνθαι παρα του θεου τον τυραννον ἡ ἱστορια φησι πως ουν αν ειη κατακριτος τῃ ανωθεν αναγκῃ σκληρως τε και αντιτυπως διατιθεμενος και που το ισον φησιν ὁ θειος αποστολος ὁτι καθοσον ουκ εδοκι μασαν τον θεον εχειν εν επιγνωσει παρεδωκεν αυτους ὁ θεος εις παθη ατιμιας περι των αρρενοφθορουντων λεγων και περι των εν τοις ατιμοις τε και αρρητοις της ασωτιας τροποις ασχημονουντων αλλ ει και οὑτω λεγεται παρα της θειας γραφης τα ειρημενα οὑτω τε τῳ παθει της ατιμιας ὁ θεος εκδοτον διδωσι τον προς τουτο φερομενον ουτε ὁ φαραω θειᾳ βουλησει σκληρυνεται ουτε ὁ βατραχωδης βιος ὑπο της αρετης πλασσεται ει γαρ βουλητον ην τουτο τῃ θειᾳ φυσει παντως αν επι παντων κατα το ισον ἡ τοιαυτη προαιρεσις ισχυσεν ὡς μηδεμιας αρετης και κακιας παρα τον βιον διαφοραν θεωρεισθαι αλλων δε αλλως μετεχοντων του βιου και των μεν δι αρετης κατορθουμενων των δε εις κακιαν απορρεοντων ουκ αν τις ευλογως ὑπερκειμεναις τισιν αναγκαις ταις κατα το θειον βουλημα συνισταμεναις τας διαφορας των βιων λογισαιτο ὡςν ἡ προαιρεσις εφ ἑκαστου το κρατος εχει τις ουν παραδιδοται τῳ παθει της ατιμιας σαφως εστι παρα του αποστολου μαθειν ὁ μη δοκιμασας τον θεον εχειν εν επιγνωσει ὁν ουκ αμυνομενος ὁ θεος δια το μη επιγνωσθηναι παρ αυτου παραδιδωσι τῳ παθει αλλα το μη επιγνωναι τον θεον αιτιον αυτῳ γινεται του εις τον εμπαθη και ατιμον βιον κατασυρηναι ὡσπερ γαρ τινος ειποντος ὁτι μη οφθεις ὁ ἡλιος τον δεινα τῳ βοθρῳ ενερριψεν ου τουτο λογιζομεθα ὁτι οργῃ χρωμενος ὁ φωστηρ τον μη βουληθεντα προς αυτον ιδειν επι τον βοθρον απωσατο αλλ οὑτως αν το ῥηθεν νοηθειη κατα το ευλογον ὁτι το μη μετεχειν του φωτος αιτιον τῳ μη βλεποντι της εις τον βοθρον εστι καταπτωσεως οὑτως ευαγες αν ειη και το του αποσ τολου νοειν το τους μη επιγνοντας τον θεον τοις της ατιμιας εκδιδοσθαι παθεσι και το εσκληρυνθαι παρα του θεου τον αιγυπτιον τυραννον ουχ ὡς την αντιτυπιαν εν τῃ ψυχῃ του φαραω της θειας βουλησεως εντιθεισης αλλ ὡς της προαιρεσεως δια της προς την κακιαν προσκλισεως τον εκμαλασσοντα την αντιτυπιαν λογον ου δεχομενης οὑτω και ἡ της αρετης ῥαβδος εν τοις αιγυπτιοις φανεισα τον μεν ἑβραιον καθαρον της βατραχωδους ζωης απεργαζεται τον δε αιγυπτιον πληρη της τοιαυτης δεικνυσι νοσου αλλ εσθ ὁτε του μωϋσεως και ὑπερ τουτων τας χειρας εκτειναντος αφανισμος των βατραχων γινεται ὁ δη και νυν εστιν ιδειν γινομενον οἱ γαρ την εκτασιν των χειρων του νομοθετου κατανοησαντες (συνιεις δε παντως τι σοι λεγει το αινιγμα ὡστε νοησαι δια μεν του νομοθετου τον αληθινον νομοθετην δια δε της των χειρων εκτασεως τον επι του σταυρου τας χειρας εκτειναντα) οἱ τοινυν προ ολιγου τοις ῥυπαροις τουτοις και βατραχωδεσι λογισμοις συζωντες ει προς τον ὑπερ ἡμων τας χειρας εκτειναντα ιδοιεν απαλλασσονται της πονηρας αυτων συνοικησεως νεκρωθεντος του παθους και εποζεσαντος

79 - 84

αληθως γαρ τοις απηλλαγμενοις της τοιαυτης νοσου μετα την νεκρωσιν των ἑρπηστικων κινηματων ατοπος τις και δυσωδης ἡ των προβεβιωμενων γινεται μνημη δι αισχυνης την ψυχην αηδιζουσα καθως φησιν ὁ αποστολος προς τους εκ της του κακου μεταβολης την αρετην μετιοντας ὁτι τινα ουν καρπον ειχετε τοτε εφ οἱς νυν επαισχυνεσθε κατα την διανοιαν ταυτην νοει μοι και τον αερα δια της ῥαβδου τοις μεν των αιγυπτιων οφθαλμοις μελαινομενον επι δε των ἑβραιων τῳ ἡλιῳ καταλαμπομενον δι οὑ μαλιστα βεβαιουται της αποδοθεισης διανοιας ὁ λογος ὁτι ουκ ανωθεν τις αναγκαστικη δυναμις τον μεν εν ζοφῳ τον δε εν φωτι γενεσθαι παρασκευαζει αλλ οικοθεν εχομεν εν τῃ ἑαυτων φυσει τε και προαιρεσει τας του φωτος τε και σκοτους αιτιας οἱ ανθρωποι προς ὁπερ αν εθελωμεν εν τουτῳ γινομενοι και γαρ κατα την ἱστοριαν ου δια τινος τειχους η ορους επιπροσθουντος τας οψεις και τας ακτινας αποσκιαζοντος ὁ των αιγυπτιων οφθαλμος εν σκοτῳ ην αλλ επισης παντα του ἡλιου ταις ακτισι καταφωτιζοντος οἱ μεν ἑβραιοι του φωτος κατετρυφων οἱ δε αναισθητως ειχον της χαριτος οὑτω πασι κατα το ισον του φωτεινου βιου κατ εξουσιαν προκειμενου οἱ μεν εν σκοτῳ διαπο ρευονται δια των πονηρων επιτηδευματων προς τον της κακιας ζοφον συνελαυνομενοι οἱ δε τῳ φωτι της αρετης ελλαμπρυνονται ει δε μετα την τριημερον εν σκοτῳ κακοπαθειαν γινεται και τοις αιγυπτιοις ἡ του φωτος μετουσια ταχα τις απο τουτων ὁρμωμενος προς την αποκαταστασιν την μετα ταυτα εν τῃ βασιλειᾳ των ουρανων προσδοκωμενην των εν τῃ γεεννῃ καταδεδικασμενων αγαγοι το νοημα το γαρ ψηλαφητον εκεινο σκοτος καθως φησιν ἡ ἱστορια προς το εξωτερον σκοτος πολλην εν τε τῳ ῥηματι και τῳ νοηματι την συγγενειαν εχει λυεται δε τουτων ἑκατερον του μωϋσεως καθως εν τῳ προ τουτου νενοηται ὑπερ των εν σκοτῳ τας χειρας εκτειναντος ὡσαυτως και ἡ καμιναια κονις εκεινη ἡ τας οδυνηρας φλυκτιδας τοις αιγυπτιοις επαγουσα κατα λογον αν νοηθειη δια του κατα το ονομα της καμινου αινιγματος ἡ δια του πυρος κατα την γεενναν απειληθεισα κολασις ἡ μονων ἁπτεται των αιγυπτιαζοντων κατα τον βιον ει δε τις αληθως ισραηλιτης εστι και του αβρααμ υἱος και προς εκεινον τῳ βιῳ βλεπει ὡς δειξαι τῃ προαιρεσει την προς τους εκλεκτους αγχιστειαν του γενους οὑτος αβλαβης φυλασσεται της καμιναιας εκεινης οδυνης γενοιτο δ αν κακεινοις ποτε ἡ αποδοθεισα της εκτασεως των χειρων μωϋσεως ἑρμηνεια θεραπεια της οδυνης και απαλλαγη των κολασεων

85 - 88

τους δε λεπτους σκνιπας εκεινους οἱ τοις αφανεσι δηγμασι τοις αιγυπτιοις αλγυνουσι την τε κυνομυιαν οδυνηρως δια του δηγματος εμφυομενην τοις σωμασι την τε ὑπο των ακριδων καταφθειρομενην γεωπονιαν και τους ανωθεν πρηστηρας τοις της χαλαζης λιθοις συγκαταπιπτον τας ουκ αν τις τῳ εἱρμῳ των προεξητασμενων ἑπομενος καμνοι τα καθ ἑκαστον προσαρμοζων τοις καταλληλοις νοημασιν ἁπερ παντα ποιει μεν κατα το προηγουμενον ἡ αιγυπτια προαιρεσις επαγει δε ἡ αδεκαστος του θεου δικη επακολουθουσα κατ αξιαν ταις προαιρεσεσι μη γαρ δη τουτο τῃ προχειρῳ λεξει της ἱστοριας επακολουθουντες νοησωμεν ὁτι παρα θεου γινεται τα λυπηρα τοις των τοιουτων αξιοις αλλ ὁτι ἑκαστος ἑαυτῳ των πληγων γινεται δημιουργος δια της οικειας προαιρεσεως την των αλγεινων παρασκευην ἑτοιμαζων καθως φησιν ὁ αποστολος προς τον τοιουτον λεγων ὁτι κατα την σκληροτητα σου και αμετανοητον καρδιαν θησαυριζεις σεαυτῳ οργην εν ἡμερᾳ οργης και αποκαλυψεως και δικαιοκρισιας του θεου ὁς αποδωσει ἑκαστῳ κατα τα εργα αυτου ὡσπερ γαρ εκ της ατακτοτερας διαιτης φθοροποιος τις χυμος και χολωδης εν τοις σπλαγχνοις συνισταται ὁν ὁ ιατρος εις εμετον δια της τεχνης εφελκυσαμενος ουκ αν εν αιτιᾳ γενοιτο του αυτον εμποιησαι τοις σωμασι τον νοσωδη χυμον αλλ εποιησε μεν ἡ της τροφης αταξια εις δε το εμφανες ηγαγεν ἡ ιατρικη επιστημη οὑτω καν παρα του θεου γινεσθαι λεγοιτο τοις μοχθηροις την προαιρεσιν ἡ αλγεινη ανταποδοσις ευλογον αν ειη νοειν εξ ἡμων αυτων τας αρχας και τας αιτιας τα τοιαυτα λαμβανειν παθη τῳ γαρ αναμαρτητως βεβιωκοτι ου σκοτος εστιν ου σκωληξ ου γεεννα ου πυρ ουκ αλλο τι των φοβερων ονοματων τε και πραγματων ὡς δη και ἡ ἱστορια φησι τοις ἑβραιοις μη ειναι τας αιγυπτιας πληγας ει ουν εν τῳ αυτῳ τοπῳ τῳ μεν εστι κακον τῳ δε ουκ εστι της των προαιρεσεων διαφορας εν τοις καταλλη λοις δεικνυουσης ἑκατερον δηλον αν ειη το μηδεν των κακων διχα της ἡμετερας προαιρεσεως δυνασθαι συστηναι

89 - 94

αλλα προς τα ἑξης του λογου προϊωμεν τοσουτον παιδευθεντες δια των εξητασμενων ὁτι μωϋσης τε εκεινος και ὁ κατ εκεινον δια της αρετης ἑαυτον επαιρων επειδαν δια τε της χρονιας προσοχης του ορειου τε και ὑψηλου βιου και δια της ανωθεν γινομενης φωταγωγιας δυναμωθῃ την ψυχην ζημιαν ἡγειται το μη και τοις ὁμογενεσι προς τον ελευθερον καθηγησασθαι βιον και προς αυτους γενομενος τῃ παραθεσει των χειρονων παθων σφοδροτεραν αυτοις της ελευθεριας την επιθυμιαν εντιθησι και μελλων εξαιρεισθαι του κακου το ὁμοφυλον θανατον επαγει παντι πρωτοτοκῳ αιγυπτιῳ τουτο δι ὡςν εποιησεν ἡμιν νομοθετων το δειν την πρωτην του κακου γενεσιν εξαφανιζειν μη γαρ αλλως ειναι δυνατον διαφυγειν τον αιγυπτιον βιον και μοι δοκει καλως εχειν την διανοιαν ταυτην μη παραδραμειν αθεωρητον ει γαρ τις μονον εις την ἱστοριαν βλεποι πως ἡ θεοπρεπης εννοια τοις γεγενησθαι λεγομενοις διασωθη σεται αδικει ὁ αιγυπτιος και αντ εκεινου κολαζεται το αρτιγενες αυτου νηπιον ᾡ δια το της ἡλικιας ατελες ουδεμια τις εστι καλου τε και μη τοιουτου διακρισις εξω του κατα κακιαν παθους ἡ ζωη αυτου ου γαρ χωρει το παθος ἡ νηπιοτης δεξιας και αριστερας διαφοραν ουκ επισταται προς μονην αναβλεπει την θηλην και μιαν του λυπουντος σημαντικην αισθησιν εχει το δακρυον και ει τυχοι τινος οὑ ἡ φυσις εφιεται μειδιαματι την ἡδονην επισημαινει ει τοινυν τουτο της πατρικης κακιας εκτινει την δικην που το δικαιον που το ευσεβες που το ὁσιον που ιεζεχιηλ βοων ὁτι ψυχη ἡ ἁμαρτανουσα αυτη αποθανειται και ὁτι ου ληψεται την του πατρος ἁμαρτιαν ὁ εξ εκεινου γεννωμενος πως αντινομοθετει ἡ ἱστορια τῳ λογῳ ουκουν ευκολωτερον αν ειη προς την αναγωγην του νοηματος ὁρωντας ει και τι γεγονε τυπικως δογμα δια των λεγομενων πιστευειν τον νομοθετην εκτιθεσθαι το δε δογμα τοιουτον εστι το δειν προς την κακιαν τινα δι αρετης συμπλεκομενον τας πρωτας των κακων αρχας εις αφανισμον αγειν τῃ γαρ αναιρεσει της αρχης και το μετ εκεινην συναφανιζεται καθως δια του ευαγγελιου διδασκει ὁ κυριος μονονουχι διαρρηδην βοων αναιρειν των αιγυπτιων κακων τα πρωτοτοκα δι ὡςν κελευει την επιθυμιαν ανελοντας και την οργην μηκετι δεδοικεναι μητε της μοιχειας το μιασμα μητε του φονου το αγος ου γαρ αν εφ ἑαυτου συσταιη τουτων ἑκατερον ει μη φονον μεν ἡ οργη μοιχειαν δε ἡ επιθυμια τελεσφορησειεν επει ουν ὁ εις κακιαν τεκνογονων προ της μοιχειας τικτει την επιθυμιαν και την οργην προ του φονου ὁ ανελων το πρωτοτοκον συνανειλε παντως και την ακολουθουσαν τῳ πρωτοτοκῳ γονην ὡσπερ και επι του οφεως ὁ την κεφαλην πληξας ὁλον συναπενεκρωσε τον κατοπιν ὁλκον ὁν εφελκεται

95 - 101

τουτο δε ουκ αν γενοιτο μη προσχυθεντος ταις εισοδοις ἡμων εκεινου του αἱματος ὁ τον ὁλοθρευτην αποστρε φει και ει χρη την αποδοθεισαν διανοιαν ακριβεστερον εν τοις ειρημενοις κατανοησαι τουτο δι ἑκατερων διδωσιν ἡ ἱστορια νοειν εκ τε του ανελειν το πρωτοτοκον και εκ του δι αἱματος κατασφαλισθηναι την εισοδον εκει τε γαρ ἡ πρωτη ὁρμη του κακου αφανιζεται και ενταυθα ἡ πρωτη της κακιας εισοδος καθ ἡμων δια του αληθινου αμνου αποστρεφεται ου γαρ εντος γενομενον τον ὁλοθρευτην δι επινοιας εκβαλλομεν αλλ ὁπως αν μηδε την αρχην ἡμιν παρεισδυσῃ φυλακην δια του νομου ποιουμεθα φυλακη δε εστι και ασφαλεια το τῳ αἱματι του αμνου την τε φλιαν και τους σταθμους της εισοδου κατασημηνεσθαι ταυτα περι ψυχης ἡμιν φυσιολογουντος δι αινιγματων του λογου και ἡ εξωθεν παιδευσις εφαντασθη διαιρουσα την ψυχην εις τε το λογιστικον και επιθυμητικον και θυμοειδες εκ τουτων δε τον θυμον μεν και την επιθυμιαν ὑποβεβηκεναι φασιν ἑκατερωθεν το διανοητικον της ψυχης ὑπερειδοντας τον δε λογισμον αμφοτεροις επεζευγμενον συνεχειν τε αυτους και ὑπ εκεινων ανεχεσθαι προς μεν ανδρειαν τῳ θυμῳ στομουμενον προς δε την του αγαθου μετουσιαν δι επιθυμιας ὑψουμενον ἑως αν ουν ἡ ψυχη τῳ σχηματι τουτῳ κατησφαλισμενη τυχῃ καθαπερ τισι γομφοις τοις κατ αρετην νοημασι το βεβαιον εχουσα εν πασι δι αλληλων γινεται ἡ προς το καλον συνεργια παρεχοντος ηδη δι ἑαυτου τοις ὑποβεβηκοσι του λογισμου την ασφαλειαν και εν τῳ μερει παρ εκεινων την ισην χαριν αντιλαμβανοντος ει δε αναστραφειη το σχημα και τα ανω γενοιτο κατω ὡστε κατα το πατουμενον μερος τον λογισμον πεσοντα ανω ἑαυτου ποιησαι την επιθυμητικην τε και θυμωδη διαθεσιν τοτε και ὁ ὁλοθρευτης εις τα εντος παραδυεται μηδεμιας της εκ του αἱματος αντιπαθειας αντιβαινουσης αυτῳ προς την εισοδον τουτεστι τοις οὑτω διακειμενοις της εις χριστον πιστεως μη συμμαχουσης τῳ γαρ αἱματι πρωτον επαλειφειν κελευει την ανω φλιαν ειθ οὑτως επιθιγγανειν των σταθμων ἑκατερωθεν πως αν ουν τις επαλειψειε το ανω πρωτον το μη εὑρισκομενον ανω ει δε και μη τα δυο τοις ισραηλιταις γεγενηται η τε των πρωτοτοκων αναιρεσις και ἡ του αἱματος προσχυσις μη θαυμασῃς μηδεν μητε δια τουτο την αποδοθεισαν περι της αναιρεσεως του κακου θεωριαν αποβαλῃς ὡς εξω της αληθειας παρευρημενην νυν γαρ τῃ διαφορᾳ των ονοματων του ισραηλιτικου τε και του αιγυπτιου το της αρετης προς την κακιαν διαφορον ενοησαμεν ει ουν ισραηλιτικον το εναρετον ἡ αναγωγη νοειν ὑποτιθεται ουκ αν ευλογως των της αρετης γεννηματων τας απαρχας επιζητοιη τις καταφο νευεσθαι αλλ εκεινα ὡςν ὁ αφανισμος της ανατροφης εστι λυσιτελεστερος ουκουν ακολουθως της αιγυπτιας γονης τας απαρχας δειν αναιρεισθαι παρα του θεου μεμαθη καμεν ὡς αν επιλιποι το κακον τῳ της αρχης ολεθρῳ συνδαπανωμενον και συμβαινει τῃ ἱστοριᾳ το νοημα των μεν γαρ ισραηλιτικων γεννηματων δια της του αἱματος προσχυσεως γινεται ἡ φρουρα ὁπως αν εις τελειωσιν το αγαθον ελθοι ὁπερ δε τελειωθεν εις αιγυπτιον συντελεσει δημον τουτο προ της εν τῳ κακῳ τελειωσεως ηφανισθη

102 - 111

συνεργει δε προς την προκειμενην ἡμων αναγωγην του νοηματος και τα εφεξης συμπαραλαμβανομενα τῃ θεωριᾳ του λογου βουλεται γαρ τροφην ἡμων γενεσθαι το σωμα ὁθεν απερρυη το αἱμα ὁ χωριζει των αιγυπτιων πρωτοτοκων του ολοθρευτου επι των εισοδων δεικνυμενον το τε σχημα των την τροφην ταυτην προσφερομενων συντονον τε και κατεσπουδασμενον ειναι ουχ οἱον επι των ευπαθουντων εν συμποσιοις ὁραται ὡςν ανετοι μεν αἱ χειρες ελαφραι δε αἱ των ἱματιων επιβολαι της τε ὁδοιπορικης παρασκευης οἱ ποδες ελευθεροι αλλ εκ του εναντιου τα παντα ποδες μεν διειλημμενοι τοις ὑποδημασι ζωνη δε το περιρρεον του χιτωνος τῃ ιξυϊ συσφιγγουσα δια χειρος δε ἡ αμυντικη των κυνων βακτηρια και εν τουτῳ τῳ σχηματι προτιθεται αυτοις ἡ βρωσις ανευ τινος οψαρτυτικης καρυκειας επι πυρος κατα το συμβαν εκ του παρατυχοντος σχεδιασθεισα ἡν κατα πασαν επειξιν ἁρπαλεως οἱ δαιτυμονες κατανα λισκουσι μεχρις αν ἁπαν δαπανηθειη του ζωου το σωμα και των οστεων περιεσθιοντες ὁσον εδωδιμον του εντος ου προσαπτονται το γαρ συντριβειν του ζωου τουτου τα οστα των απειρημενων εστιν ὁ τι δ αν ὑπολειφθειη της βρωσεως τῳ πυρι δαπαναται εξ ὡςν ἁπαντων δηλον εστιν ὁτι προς τινα ὑψηλοτεραν διανοιαν το γραμμα βλεπει ουχι τον τροπον της βρωσεως ἡμιν ὑφηγουμενου του νομου (ἱκανος γαρ των τοιουτων νομοθετης ἡ φυσις ἡ την ορεξιν ἡμιν της τροφης εντιθεισα) αλλ ἑτερον τι δια τουτου σημαινεται τι γαρ αν παρα τουτο γενοιτο προς αρετην η κακιαν η οὑτως η οὑτως την τροφην προσενεγκασθαι λελυμενον η περιειλημμενον την ζωνην γυμνον τους ποδας η ενειλημμενον τοις ὑποδημασι δια χειρος εχοντα την βακτηριαν η αποθεμενον αλλα δηλον αν ειη ὁπερ ἡ του ὁδοιπορικου σχηματος διασκευη δεικνυσι δι αινιγματος κελευει γαρ αντικρυς επιγνωναι τον τῃδε βιον ὁτι παροδικως επιφοιτωμεν τῃ παρουσῃ ζωῃ ἁμα τῃ γενεσει προς την εξοδον ὑπ αυτης της αναγκης των πραγματων συνελαυνομενοι προς ἡν παρεσκευασθαι χρη χερσι τε και ποσι και τῃ λοιπῃ τῃ προς την ὁδον ασφαλειᾳ ὡς γαρ αν μη ταις ακανθαις του βιου τουτου (ακανθαι δ αν ειεν αἱ ἁμαρτιαι) γυμνοις τε και αφυλακτοις τοις ποσι βλαβειημεν την των ὑποδηματων στερροτητα των ποδων προβαλλωμεθα ταυτα δε εστιν ὁ εγκρατης τε και κατεσκληκως βιος ὁ θραυων δι ἑαυτου και περικατακλων τας της ακανθης ακμας και κωλυων εκ λεπτης τε και αφανους αρχης την ἁμαρτιαν επι το εντος παραδυεσθαι ὁ τε τοις ποσι περικεχυμενος χιτων και μεχρι των βασεων καθειμενος εμποδιον αν ειη τῳ την οδον ταυτην δια σπουδης κατα θεον διανυοντι χιτων δ αν ἡμιν κατα το ακολουθον νοηθειη ἡ απολαυστικη των εν τῳ βιω τουτῳ σπουδαζομενων πλατυτης ἡν εις ολιγον ὁ σωφρων λογισμος συστελλει ζωνη του ὁδοιπορουντος γινομενος το δε σωφροσυνην ειναι την ζωνην μαρτυρειται τῳ τοπῳ περι ὁν ενειρεται ἡ τε αυ των θηριων αμυντικη βακτηρια ὁ της ελπιδος λογος εστιν ᾡ και το καμνον της ψυχης ὑπερειδομεν και το ὑλακτουν αμυνομεθα εκ πυρος δε προτεθεισαν ἡμιν την εδωδην την θερμην ταυτην λεγω και εκπυρον πιστιν ἡν αμελλητι προσδεχομεθα ἡς εμφαγοντες ὁσον εκ προχειρου γινεται ληπτον τῳ εσθιοντι τον εγκεκρυμμενον τοις στερροτεροις τε και δυστριπτοις νοημασι λογον απεριεργαστον τε και απολυπραγμονητον καταλιμπανομεν τῳ πυρι προτιθεντες την τοιαυτην τροφην ὡς δ αν σαφηνισθειη τα περι τουτων αινιγματα ταυτα φαμεν ὁτι των θειων παραγγελ ματων ὁσα μεν προχειρον την κατανοησιν εχει ου νωθρως ουδε κατηναγκασμενως μετιεναι προσηκει αλλ οἱον πεινων τας και μετ ορεξεως εμφορεισθαι των προκειμενων ὡστε γενεσθαι την τροφην ἡμιν εις ευεξιας εφοδιον ὁσα δε κεκρυπ των νοηματων οἱον το ζητειν τις ἡ ουσια του θεου τι προ της κτισεως ην τι το εξω των φαινομενων τις ἡ αναγκη των γινομενων και ὁσα τοιαυτα ὑπο των περιεργων ανερευναται ταυτα τῳ ἁγιῳ πνευματι συγχωρειν μονῳ γινωσκειν τῳ τα βαθη του θεου διερευνωντι καθως φησιν ὁ αποστολος το γαρ αντι του πνευματος ὑπο της γραφης πολλαχη το πυρ μνημονευεσθαι τε και ονομαζεσθαι ουκ αν τις των πεπαιδευμενων την γραφην αγνοησειε προσαγει δε τῃ τοιαυτῃ διανοιᾳ ἡμας και το της σοφιας παραγγελμα ὁτι ισχυροτερα σου μη ερευνα τουτεστι τα οστα του λογου μη συντριβε ου γαρ σοι χρεια των κρυπτων

112 - 116

οὑτως εκβαλλει της αιγυπτου ὁ μωϋσης τον λαον και πας ὁ τῳ μωϋσει κατ ιχνος ἑπομενος τῳ τροπῳ τουτῳ της αιγυπτιας τυραννιδος ελευθεροι παντας ὡςν αν ὁ λογος καθηγηται δει δε οιμαι τους ἑπομενους τῳ προς αρετην ἡγουμενῳ μη πενητας ειναι του αιγυπτιου πλουτου μητε των αλλοφυλων κειμηλιων ακτημονας αλλα τα προσοντα τοις εναντιοις παντα λαβοντας εν χρησει παρ ἑαυτοις εχειν ὁπερ τοτε ποιησαι παρα του μωϋσεως ὁ λαος παραγγελλεται τουτο δε ουκ αν τις εκ προχειρου νοησας αποδεξαιτο του νομοθετου την γνωμην ει αποστερειν τους χρησαντας εγκελευεται και ὑφηγητης αδικιας γινεται αλλ ουδ αν κατ αληθειαν τις ειποι ταυτα διατασσειν τον νομοθετην προς τους εφεξης βλεπων νομους τους ανω και κατω την κατα του πελας αδικιαν κωλυοντας καν τισι δοκῃ ευλογον ειναι των εργων τα μισθωματα παρα των αιγυπτιων τους ισραηλιτας δια της επινοιας ταυτης εισπραττεσθαι ουδεν γαρ ἡττον εν εγκληματι εστι το μη καθαρευειν ψευδους τε και απατης το τοιουτον παραγγελμα ὁ γαρ εν χρησει λαβων τι και μη αποδους παλιν τῳ χρησαντι ει μεν αλλοτριον ειη ὡς αποστερησας ηδικησεν ει δε το ἑαυτου κρατοιη ὡς παραλογισαμενος τον επ ελπιδι του απολαυειν χρησαντα παντως απατεων ονομαζεται ουκουν ὁ ὑψηλοτερος λογος της προχειρου διανοιας ἁρμοδιωτερος ὁ κελευων τους τον ελευθερον βιον μετιοντας δι αρετης και τον εξωθεν της παιδευσεως πλουτον παρασκευ ασασθαι ᾡ οἱ κατα την πιστιν αλλοφυλοι καλλωπιζονται την γαρ ηθικην τε και φυσικην φιλοσοφιαν γεωμετριαν τε και αστρονομιαν και την λογικην πραγματειαν και παντα ὁσα παρα τοις εξω της εκκλησιας σπουδαζεται κελευει ὁ της αρετης καθηγουμενος παρα των τα τοιαυτα πλουτουντων εν αιγυπτῳ λαβοντα λογῳ χρησεως ὑποδεξασθαι ὡς εν καιρῳ χρησιμευοντων ὁταν δεῃ τον θειον του μυστηριου ναον δια του λογικου πλουτου καλλωπισθηναι οἱ γαρ τον τοιουτον ἑαυτοις θησαυρισαντες πλουτον προσαγουσι τῳ μωϋσει περι την σκηνην του μαρτυριου πονουντι το παρ ἑαυτου ἑκαστος προς την των ἁγιων κατασκευην συνεισφερων ὁ δη και νυν εστιν ιδειν γινομενον πολλοι την εξω παιδευσιν τῃ του θεου εκκλησιᾳ καθαπερ τι δωρον προσαγουσιν οἱος ην ὁ μεγας βασιλειος ὁ καλως τον αιγυπτιον πλουτον εμπορευσαμενος κατα τον της νεοτητος χρονον και αναθεις τῳ θεῳ και τῳ τοιουτῳ πλουτῳ την αληθινην κατακοσμησας της εκκλησιας σκηνην

117 - 123

αλλ επανιτεον ὁθεν εξεβημεν ὁτι τοις προς αρετην ηδη βλεπουσι και τῳ νομοθετῃ κατα την ζωην ἑπομενοις ὁταν καταλιπωσι της των αιγυπτιων δυναστειας τους ὁρους επακολουθουσι πως αἱ των πειρασμων προσβολαι στενοχωριας τε και φοβους και τους περι των εσχατων κινδυνους επαγουσαι δι ὡςν καταπτοηθεισα των κατα την πιστιν νεοπαγων ἡ διανοια εις παντελη των αγαθων ανελπιστιαν εκπιπτει αλλ ει μωϋσης η τις των κατ αυτον επιστατων του λαου τυχοι αντιστησει τῳ φοβῳ την συμβου λην τῃ της θειας συμμαχιας ελπιδι το κατεπτηχος της διανοιας παραθαρσυνων ὁπερ ουκ αν γενοιτο μη της καρδιας του προεστηκοτος τῳ θεῳ λαλουσης τοις γαρ πολλοις των εν προστασιᾳ τοιαυτῃ προτεταγμενων το φαινομενον μονον ὁπως αν ευ διατεθειη σπουδαζεται των δε κεκρυμμενων ἁ μονῳ τῳ θεῳ καθοραται ολιγος γινεται λογος επι δε του μωϋσεως ουχ οὑτως ην αλλ εν ᾡ θαρσειν τοις ισραηλιταις διακελευεται μηδεμιαν κατα το φαινομενον φωνην προς τον θεον ποιησαμενος βοαν παρ αυτου του θεου μαρτυρειται διδασκοντος οιμαι του λογου ὁτι ευηχος τε εστιν εκεινη ἡ φωνη και μεχρι της θειας αναβαινουσα ακοης ουχ ἡ μετα τινος διατασεως γινομενη κραυγη αλλ ἡ απο καθαρας συνειδησεως αναπεμπομενη ενθυμησις τῳ δε οὑτως εχοντι μικρος ηδη προς συμμαχιαν των μειζονων αγωνων ὁ αδελφος καταφαινεται εκεινος ὁ αδελφος ὁ κατιοντι προς αιγυπτιους κατα θειον βουλημα τῳ μωϋσει συναντησας ὁν εις αγγελου ταξιν ὁ λογος ενοησεν αλλα τοτε γινεται της ὑπερκειμενης φυσεως εμφανεια οὑτως εμφαινομενης καθως αν χωρῃ το δεχομενον ὁ δη και τοτε γεγενησθαι παρα της ἱστοριας ακουομεν και εισαει γινεσθαι παρα της του λογου θεωριας μανθανομεν ὁταν γαρ φευγῃ τις τον αιγυπτιον και εξω των ὁρων γενομενος προς τας προσβολας των πειρασμων δειλιασῃ ανωθεν την εκ παραδοξου σωτηριαν ὁ ὁδηγος ὑποδεικνυσιν ὁταν περιεστοι χισμενος ὁ εχθρος τῃ ἑαυτου δυναμει τον διωκομενον βατην ὑπ αναγκης αυτῳ κατασκευασῃ την θαλασσαν εις ἡν καθηγειται ὁ ὁδηγος ἡ νεφελη τουτο γαρ ονομα τῳ ὁδηγουντι ὁπερ καλως τοις προ ἡμων εις την του ἁγιου πνευματος μετεληφθη χαριν παρ οὑ γινεται τοις αξιοις ἡ προς το αγαθον ὁδηγια ᾡ τις ἑπομενος το ὑδωρ διεξεισιν ὁδοποιουντος αυτῳ την δι αυτου πορειαν του ἡγεμονος δι οὑ γινεται το ασφαλες τῃ ελευθεριᾳ του επι δουλειᾳ καταδιωκοντος εναφανιζομενου τῳ ὑδατι τουτο δε τις ακουων ουκ αν αγνοησειε το κατα το ὑδωρ μυστηριον εν ᾡ τις μετα της πανστρατιας του εχθρου καταβας μονος αναδυεται του πολεμιου στρατου καταπνι γομενου τῳ ὑδατι τις γαρ ουκ οιδεν ὁτι στρατος αιγυπτιος εστι τα ποικιλα της ψυχης παθη οἱς καταδου λουται ὁ ανθρωπος εκεινοι οἱ ἱπποι εκεινα τα ἁρματα και οἱ επ αυτων αναβαται τοξοται και σφενδονηται και ὁπλομαχοι και ὁ λοιπος ὁμιλος της των εχθρων παραταξεως τι γαρ αν τις διαφερειν ειποι τους θυμωδεις των λογισμων η τας προς ἡδονην τε και λυπην και πλεονεξιαν ὁρμας της μνημονευθεισης στρατιας λιθος αντικρυς απο σφενδονης εστιν ἡ λοιδορια και λογχη την αιχμην επισειουσα ἡ θυμωδης ὁρμη το δε περι τας ἡδονας παθος οἱ ἱπποι νοεισθωσαν ασχετῳ τινι ὁρμῃ το ἁρμα δι ἑαυτων εφελκομενοι εν ᾡ οἱ τρεις επιβαται οὑς τριστατας ονομαζει ἡ ἱστορια νοησεις δε τους τρεις τουτους παντως τους φερομενους ὑπο του ἁρματος προδιδαχθεις εν τῳ κατα τους σταθμους και την φλιαν μυστηριῳ την τριμερη της ψυχης διαιρεσιν εις το λογιστικον και επιθυμητικον και θυμοειδες αναπεμπων το νοημα

124 - 129

ταυτα ουν παντα και ὁσα τουτοις ὁμοφυλα τῳ καθηγουμενῳ της πονηρας εφοδου συνεισπιπτει τῳ ισραη λιτῃ επι το ὑδωρ εφ ὡςν ἡ του ὑδατος φυσις ἡγουμενης της κατα την βακτηριαν πιστεως και της φωτιζουσης νεφελης ζωοποιος μεν γινεται των εις αυτην καταφευγοντων αναιρετικη δε των διωκοντων προς ἁ παιδευει δια τουτων ἡ ἱστορια οἱους προσηκει ειναι τους διϊοντας το ὑδωρ μηδεν της εναντιας στρατιας μετα το αναδυναι του ὑδατος εφελκομενους ει γαρ συνανεβη αυτῳ ὁ πολεμιος μενει και μετα το ὑδωρ εν τῃ δουλειᾳ συνεκβαλων ἑαυτῳ ζωντα τον τυραννον ὁν εν τῳ βυθῳ ου κατεδυσε τουτο δε τοιουτον εστιν ὡς αν τις προς το γυμνοτερον το αινιγμα μεταβαλων σαφηνισειε το δειν παντας τους διερχομενους το μυστικον ὑδωρ εν τῳ βαπτισματι πασαν την της κακιας παρεμβολην οἱον την πλεονεξιαν την ακολαστον επιθυμιαν την ἁρπακτικην διανοιαν το κατα τον τυφον και την ὑπερηφανιαν παθος την θυμωδη ὁρμην την οργην την μηνιν την βασκανιαν τον φθονον και παντα τα τοιαυτα επειδη πως πεφυκεν ἑπεσθαι τῃ φυσει τα παθη νεκρα ποιειν εν τῳ ὑδατι αυτα τε τα πονηρα της διανοιας κινηματα και τα εκ τουτων αποτελεσματα καθαπερ εν τῳ μυστηριῳ του πασχα (τουτο γαρ ονομα τῳ ἱερειῳ οὑ το αἱμα κωλυτικον θανατου τῳ χρησαμενῳ γινεται) ὡσπερ τοινυν εκει τον αρτον αζυμον κελευει επεσθιειν τῳ πασχα (αζυμος δ αν ειη της ἑωλοτερας ανεπιμικτος ζυμης) νοειν δε διδωσι δια τουτων ὁ νομος το μηδεν της κακιας λειψανον τῳ εφεξης καταμιγνυειν βιῳ αλλ απο ιδιας αρχης της μετα ταυτα ζωης αρξασθαι τον το συνεχες της των κακων ακολουθιας τῃ προς το κρειττον μεταβολῃ διακοψαντα οὑτω και ενταυθα βουλεται παν αιγυπτιον προσωπον τουτεστι παν ἁμαρτιας ειδος ὡσπερ τινι βυθῳ τῳ σωτηριῳ βαπτισματι καταπνιξαντας μονους αναδυναι μηδεν κατα τον βιον επισυρομενους αλλοφυλον τουτο γαρ εστιν ὁ δια της ἱστοριας ακουομεν ἡ φησιν εν τῳ αυτῳ ὑδατι θανατῳ και ζωῃ διακρινεσθαι το εχθρον και το φιλον του μεν εχθρου φθειρομενου του δε φιλου ζωογονουμενου ὡς οἱ γε πολλοι των το μυστικον βαπτισμα προσδε ξαμενων αγνοιᾳ των του νομου παραγγελματων την παρελθουσαν της κακιας ζυμην τῃ ζωῃ του μετα ταυτα βιου καταμιγνυουσι και τον στρατον τον αιγυπτιον και μετα το περασαι το ὑδωρ ζωντα μεθ ἑαυτων δια των επιτηδευματων επαγονται ὁ γαρ δι ἁρπαγης η αδικιας πλουτησας η τινα χωρον εξ επιορκιας κτησαμενος η δια μοιχειας γυναικι συνοικησας η αλλο τι των απειρη μενων προ της του βαπτισματος δωρεας παρα τον βιον τολμησας οιεται τῃ απολαυσει των κακως αυτῳ προσγε νομενων και μετα το λουτρον παραμεινας ηλευθερωσθαι της των ἁμαρτηματων δουλειας ὡσπερ δη ουχ ὁρων ἑαυτον τοις πονηροις ὑποκεκυφοτα δεσποταις δεσποτης γαρ τις εστιν αγριος και λυσσωδης το ακολαστον παθος τῳ ανδραποδωδει λογισμῳ οἱον τισι μαστιξι ταις ἡδοναις αικιζομενος αλλος τοιουτος δεσποτης ἡ πλεονεξια μηδεμιαν ανεσιν τῳ δουλευοντι παρεχομενος αλλα καν πολλα εργασηται τοις επιταγμασιν ὑπηρετων του δεσποτου και το προς επιθυμιαν αυτῳ κατακτωμενος προς το πλειον αει συνελαυνεται και τα αλλα παντα ὁσα δια κακιας ενεργειται τυραννων και δεσποτων εστιν απαριθμησις οἱς δουλευων τις καν διεξεληλυθως τυχῃ το ὑδωρ ουπω κατα γε τον εμον λογον του μυστικου ὑδατος εθιγεν οὑ εργον εστιν ἡ των πονηρων τυραννων απωλεια

130 - 136

αλλα προς το εφεξης του λογου παλιν προελθωμεν ὁ γαρ διελθων το νοηθεν ἡμιν πελαγος και ιδων εν αυτῳ νεκρον τον θεωρηθεντα τουτον αιγυπτιον ουκετι προς μωϋσεα μονον ὁρᾳ τον της αρετης ῥαβδουχον αλλα πιστευει μεν κατα το προηγουμενον τῳ θεῳ καθως ὁ της ἱστοριας λογος φησι πειθεται δε και τῳ θεραποντι αυτου μωϋσει ὁ και νυν βλεπομεν παρα των αληθως το ὑδωρ περαιουμενων γινομενον οἱ τῳ θεῳ ἑαυτους αναθεντες και τοις θεραπευουσι δια της ἱερωσυνης το θειον πειθονται και ὑπεικουσι καθως φησιν ὁ αποστολος ὁδος μετα την θαλασσαν τριων ἡμερων διαδεχεται εν ᾑ κατα τινα τοπον στρατοπεδευσασιν αποτον παρα την πρωτην ὑπο πικριας το εὑρεθεν ὑδωρ εφανη αλλα το ξυλον εντεθεν προσηνες τοις διψωσι το ποτον απειργασατο συμβαινει τοις γινομενοις ἡ ἱστορια τῳ γαρ καταλελοιποτι τας αιγυπτιας ἡδονας αἱς εδουλευε πριν διαβηναι την θαλασσαν δυσληπτος και αηδης ὁ βιος ὁ των ἡδονων κεχωρισμενος παρα την πρωτην δοκει αλλ ει το ξυλον εμβληθειη τῳ ὑδατι τουτεστιν ει το της αναστασεως τις παραλαβοι μυστηριον ὁ δια του ξυλου την αρχην εσχε (ξυλον δε ακουσας τον σταυρον παντως ενοησας) τοτε παντος γλυκασματος του την αισθησιν δι ἡδονης γαργαλιζοντος γλυκυτερος τε και ποτιμωτερος ὁ κατ αρετην γινεται βιος τῃ ελπιδι των μελλοντων εφηδυνομενος ἡ δε εφεξης της ὁδοιποριας καταγωγη φοινιξι και πηγαις ἁβρυνομενη διαναπαυει των ὁδοιπορουντων τον κοπον εισι δε δυοκαιδεκα μεν αἱ των ὑδατων πηγαι καθαρου τε και ἡδιστου ναματος ἑβδομηκοντα δε οἱ φοινικες ευμεγεθεις τε και ὑψικομοι του χρονου τα δενδρα προς ὑψος αραντος τι ουν εν τουτοις εὑρισκομεν δι ακολουθου προϊουσης της ἱστοριας ὁτι το του ξυλου μυστηριον δι οὑ ποτιμον της αρετης το ὑδωρ τοις διψωσι γινεται προσαγει ἡμας ταις δυοκαιδεκα πηγαις και τοις ἑβδομηκοντα φοινιξι τουτεστι τῃ του ευαγγελιου διδασκαλιᾳ εν ᾡ πηγαι μεν εισι δυοκαιδεκα οἱ αποστολοι τοσουτους του κυριου προς την χρειαν ταυτην εκλεξαμενου και πηγαζειν δι αυτων τον λογον ποιησαντος ὡς και τινα των προφητων προαναφωνησαι την εκ των αποστολων βρυουσαν χαριν εν οἱς φησιν εν εκκλησιαις ευλογειτε τον θεον κυριον εκ πηγων ισραηλ ἑβδομηκοντα δ αν ειεν φοινικες οἱ κατα πασαν την οικουμενην εξω των δωδεκα μαθητων επιχειρο τονηθεντες αποστολοι τοσουτοι τον αριθμον οντες ὁσους ειναι φησιν ἡ ἱστορια τους φοινικας αλλ επισπευδειν οιμαι προσηκει την ὁδοιποριαν δια του λογου δι ολιγων ὡςν παρεθεμεθα ῥᾳδιαν τοις φιλο πονωτεροις την θεωριαν ποιησαντας των λοιπων παρεμβολων αρεται δ αν ειεν αἱ παρεμβολαι αἱς ὁ τῳ στυλῳ της νεφελης ἑπομενος καθεξης προϊων ενστρατοπεδευει και αναπαυεται τας ουν εν τῳ μεσῳ καταγωγας ὑπερβας τῳ λογῳ της κατα την πετραν θαυματοποιϊας επιμνησθησομαι ἡς ἡ φυσις ἡ αντιτυπης και στερεμνιος ποτον τοις διψωσιν εγενετο εις ὑδατος μαλακοτητα της αντιτυπιας αναλυθεισης αλλ ουδεις πονος προσαρμοσαι τῃ κατ αναγωγην θεωριᾳ την της ἱστοριας ακολουθιαν ὁ γαρ εν τῳ ὑδατι καταλιπων νεκρον τον αιγυπτιον και τῳ ξυλῳ καταγλυ κανθεις και ταις αποστολικαις εντρυφησας πηγαις ὑπο τε τῃ σκιᾳ των φοινικων αναπαυσαμενος οὑτος ηδη και του θεου δεκτικος γινεται ἡ γαρ πετρα καθως φησιν ὁ αποστολος ὁ χριστος εστιν ανικμος τις και αντιτυπης τοις απιστοις ει δε τις προσαγαγοι την ῥαβδον της πιστεως ποτον τοις διψωσι γινομενος και εντος των εισδεχομενων αυτον εισρεων εγω γαρ φησι και ὁ πατηρ μου ελευσομεθα και μονην παρ αυτῳ ποιησομεθα

137 - 146

αξιον δε μηδε τουτο παραδραμειν αθεωρητον ὁτι μετα το διαβηναι την θαλασσαν και γλυκανθηναι τοις της αρετης ὁδοιποροις το ὑδωρ και μετα την ἁβραν εκεινην καταγω γην την κατα τας πηγας και τους φοινικας και μετα το πιειν εκ της πετρας τοτε παντελως ἡ των αιγυπτιων εφοδιων επιλειψις γινεται και οὑτω μηδεμιας αυτοις ὑπολειφθεισης αλλοφυλου τροφης ἡν εξ αιγυπτου επεσιτισαντο ανωθεν επιρρει ἡ τροφη ποικιλη τις ἁμα και μονοειδης ουσα το μεν γαρ φαινομενον μονοειδες ην ἡ δε ποιοτης το ποικιλον ειχεν ἑκαστῳ προσφορως κατα το ειδος της επιθυμιας εγγινομενη τι ουν εστιν ὁ μανθανομεν δι ὁσων προσηκει καθαρσιων ἑαυτον εκκαθαραι τινα της αιγυπτιας τε και αλλοφυλου ζωης ὡστε κενωσαι τον της ψυχης αυτου θυλακον πασης της κατα κακιαν τροφης ἡς σιτοποιουσιν οἱ αιγυπτιοι και οὑτως την ανωθεν κατιουσαν τροφην εν ἑαυτῳ καθαρᾳ τῃ ψυχῃ δεξασθαι ἡν ου σπορα ἡμιν τις εκ γεωπονιας ανεφυσεν αλλ ἑτοιμος αρτος ασπορος τε και ανηροτος ανωθεν μεν κατιων επι δε γης εὑρισκομενος νοεις δε παντως την αληθη ταυτην βρωσιν δια του κατα την ἱστοριαν αινιγματος ὁτι ὁ αρτος ὁ εξ ουρανου καταβας ουκ ασωματον τι χρημα εστι πως γαρ αν σωματι τροφη γενοιτο το ασωματον το δε μη ασωματον σωμα παντως εστι το δε σωμα τουτου του αρτου ουτε αροσις ουτε σπορα εγεωργησεν αλλ ἡ γη οἱα εστι μεινασα πληρης εὑρισκεται της τοιαυτης θειας τροφης ἡς οἱ πεινωντες μετεχουσι το κατα την παρθενον μυστηριον δια της θαυματοποιϊας ταυτης προπαιδευομενοι οὑτος τοινυν ὁ αγεωργητος αρτος και λογος εστι τῳ πολυειδει της ποιοτητος κατα τας των εσθιοντων επιτηδειοτητας συνεξαλλασσων την δυναμιν οιδε γαρ ου μονον αρτος ειναι αλλα και γαλα γινεσθαι και κρεας και λαχανα και ὁτιπερ αν ῃ τῳ προσφερομενῳ καταλ ληλον τε και καταθυμιον ὡς διδασκει ὁ την τοιαυτην και τοσαυτην παρατιθεις ἡμιν τραπεζαν παυλος ὁ θειος αποστο λος ὁ τοις τελειοτεροις στερροτεραν τε και κρεωδη βρωσιν τον λογον ποιων και λαχανα τοις ασθενεστεροις και γαλα τοις νηπιαζουσι τα δ ὁσα περι την τροφην εκεινην ἡ ἱστορια διεξεισι θαυματα δογματα προς τον κατ αρετην βιον εστι φησι γαρ ισην πασι προκεισθαι την της τροφης μετουσιαν ουδεν κατα την διαφοραν της των συλλεγοντων δυναμεως ουτε πλεονα ζουσαν κατα την χρειαν ουτε ελλειπουσαν τουτο δε εστι κατα γε τον εμον λογον συμβουλη τις τῳ κοινῳ προκειμενη μη παριεναι τους ὁρους της χρειας τους τας αφορμας του ζην εκ των ὑλικων τουτων ποριζομενους αλλ ευ ειδεναι ὁτι ἑν μετρον τῃ φυσει της εδωδης επι παντων εστιν ἡ προς ἡμεραν απολαυσις εν ᾑ καν πολλαπλασια παρα σκευασθῃ της χρειας ἡ γαστηρ τα ιδια μετρα διαβηναι φυσιν ουκ εχει ουδε τῃ απληστιᾳ της παρασκευης συνεκ τεινεται αλλα καθως φησιν ἡ ἱστορια ουτε ὁ το πολυ λαβων επλεονασε (που γαρ αποθηται το πλεον ουκ εχει) ουτε ὁ το ολιγον ηλαττονησε (προς γαρ το εὑρεθεν συστα λεισα ἡ χρεια συνεμετρηθη) το δε τοις το περιττον ταμιευουσιν εις σκωληκων γενεσιν μεταποιεισθαι την απληστιαν βοᾳ τροπον τινα τοις πλεονεκταις δια τουτων ὁ λογος ὁτι παν το εξω της χρειας ὑπο της πλεονεκτικης ταυτης επιθυμιας περιεχομενον εν τῃ ἑξης ἡμερᾳ τουτεστιν εν τῳ προσδοκωμενῳ βιῳ σκωληξ τῳ ταμιευσαντι γινεται νοει δε παντως ὁ ακουων δια του σκωληκος τουτου τον ατελευτητον σκωληκα τον δια της πλεονεξιας ζωογονουμενον το δε εν μονῳ τῳ σαββατῳ διαρκειν το αποθετον μηδεμιαν διαφθοραν ὑπομενον τοιαυτην τινα συμβουλην περιεχει ὁτι εσθ ὁτε χρηστεον εστι τῃ πλεονεκτικῃ προαι ρεσει εν οἱς το συναγομενον διαφθοραν ου προσιεται τοτε χρησιμον ἡμιν γινομενον ὁταν παρελθοντες την του βιου τουτου παρασκευην εν τῃ μετα θανατον απραξιᾳ γενωμεθα ἡ γαρ προ του σαββατου ἡμερα παρασκευη προς το σαββατον και εστι και ονομαζεται αὑτη δ αν ειη ὁ βιος οὑτος εν ᾡ τα της ερχομενης ζωης ἑαυτοις ευτρεπιζομεν εν ᾑ εργον ουδεν των νυν ἡμιν συγκεχωρημενων επιτελειται ου γεωργια ουκ εμπορια ου στρατεια ουκ αλλο τι των ὡςδε σπουδαζομενων ουδεν αλλ εν απραξιᾳ πασῃ των τοιουτων εργων διαγοντες των νυν ἡμιν παρα τον βιον καταβεβλημενων σπερματων τους καρπους κομιζομεθα αφθαρτους μεν ειπερ αγαθα ειη του βιου τα σπερματα φθαρτικους δε και ολεθριους ει τοιαυτα ἡμιν ἡ γεωργια της ζωης ταυτης εκφυσειεν ὁ γαρ σπειρων εις το πνευμα φησιν εκ του πνευματος θερισει ζωην αιωνιον ὁ δε σπειρων εις την σαρκα εκ της σαρκος θερισει φθοραν αλλ ἡ προς το κρειττον ἑτοιμασια μονη κυριως παρασκευη ονομαζεται τε και κυρουται δηπουθεν τῳ νομῳ ἡς το αποθετον αφθαρσια εστι το δε εκ του εναντιου νοουμενον παρασκευη ουτε εστιν ουτε λεγεται την γαρ των αγαθων στερησιν ουκ αν τις εικοτως παρασκευην αλλ εκπτωσιν παρασκευης ονομασειε διο μονην την προς το κρειττον κατορθουμενην παρασκευην νομοθετει τοις ανθρωποις ἡ ἱστορια το εναντιον δια της παραλειψεως νοειν τοις συνετοις καταλειπουσα

147 - 151

καθαπερ δε εν τοις στρατιωτικοις καταλογοις προτερον ποριζει το σιτηρεσιον ὁ της στρατειας ἡγουμενος ειθ οὑτω διδωσι του πολεμου το συνθημα τον αυτον τροπον και οἱ της αρετης στρατιωται το μυστικον δεξαμενοι σιτηρεσιον οὑτω κατα των αλλοφυλων κινουσι τον πολεμον ιησου του μωϋσεως διαδοχου καθηγουμενου της μαχης ὁρᾳς δι οἱας προεισιν ακολουθιας ὁ λογος ἑως ασθενεστερος εστιν ὁ ανθρωπος τῃ πονηρᾳ τυραννιδι κεκακω μενος δι ἑαυτου τον εχθρον ουκ αμυνεται ουδε γαρ δυναται αλλ ἑτερος εστιν ὁ των ασθενουντων ὑπερμαχων ὁ ταις επαλληλοις πληγαις τον πολεμιον τυπτων επει δε της των κρατουντων δουλειας ηλευθερωθη και κατεγλυκανθη τῳ ξυλῳ και εν τῃ των φοινικων καταγωγῃ τον κοπον ανεπαυσε και το της πετρας εγνω μυστηριον και της ουρανιου μετεσχε τροφης τοτε ουκετι δι ἑτερας χειρος αμυνεται τον πολεμιον αλλ ὡς εκβας ηδη την του παιδος ἡλικιαν και καταλαβων την ακμην της νεοτητος αυτος δι ἑαυτου τοις εναντιοις συμπλεκεται στρατηγῳ χρωμενος ουκετι μωϋσει τῳ θεραποντι του θεου αλλ αυτῳ τῳ θεῳ οὑ μωϋσης θεραπων εγενετο ὁ γαρ εξ αρχης δοθεις εν τυπῳ και σκιᾳ των μελλοντων νομος εν τοις αληθινοις αγωσιν απομαχος μενει στρατηγει δε ὁ πληρωτης του νομου και μωϋσεως διαδοχος ὁ δια της ὁμωνυμιας του τοτε στρατηγουντος προκηρυσσο μενος ὁ δε λαος ει μεν επηρμενας βλεποι του νομοθετου τας χειρας ὑπερτερος του εχθρου κατα την παραταξιν γινεται ει δε καθειμενας ενδιδωσι σημαινει δε το μεν εν ὑψει τας χειρας εχειν τον μωϋσεα την δια των ὑψηλοτερων νοηματων θεωριαν του νομου το δε εις την γην επικλινειν την ταπεινην τε και χαμαιζηλον κατα το γραμμα του νομου εξηγησιν τε και παρατηρησιν επαιρει δε βαρυνθεισας του μωϋσεως τας χειρας ὁ ἱερευς συνεργῳ χρωμενος τῳ ᾠκειωμενῳ κατα το γενος ουδε τουτο της των θεωρηθεντων ακολουθιας εστιν εκτος ἡ γαρ αληθης ἱερωσυνη δια του συνημμενου αυτῃ λογου θεου τας εν τῃ βαρυτητι της ιουδαϊκης διανοιας εις γην ερριμμενας ενεργειας του νομου παλιν εις ὑψος αναγει και πιπτοντα τον νομον εις εδαφος ὑπερειδει τῳ λιθῳ ὡστε αυτον ανεστωτα τῳ σχηματι της των χειρων εκτασεως τον ἑαυτου σκοπον ὑποδεικνυειν τοις βλεπουσιν αληθως γαρ τοις καθοραν δυναμενοις εν τῳ νομῳ μαλιστα το κατα τον σταυρον θεωρειται μυστηριον διο φησι που το ευαγγελιον ὁτι εκ του νομου το ιωτα και ἡ κεραια ου παρερχεται σημαινον δια των ειρημενων την τε εκ πλαγιου γραμμην και την καθετον δι ὡςν το σχημα του σταυρου καταγραφεται ὁπερ και εν τῳ μωϋσει τοτε βλεπομενον ὁς αντι του νομου νοειται τροπαιον και νικης αιτιον τοις ὁρωσι καθισταται

152 - 156

παλιν ἡμιν δι ακολουθου τινος αναβασεως προς τα ὑψηλοτερα της αρετης ὁ λογος χειραγωγει την διανοιαν ὁ γαρ και δια της τροφης δυναμωθεις και τῃ προς τους εναντιους συμπλοκῃ την δυναμιν δειξας και νικητης των αντιτεταγμενων γενομενος τοτε προσαγεται τῃ απορρητῳ εκεινῃ θεογνωσιᾳ διδασκοντος ἡμας δια τουτων του λογου οἱα και ὁσα προσηκει προκατορθωσαι κατα τον βιον ἱνα τολμησῃ ποτε τῃ διανοιᾳ προσβηναι τῳ της θεογνωσιας ορει και ὑποδεξασθαι την των σαλπιγγων φωνην και εισελθειν εις τον γνοφον οὑ εστιν ὁ θεος και εγγραψαι ταις πλαξι τα θεια χαραγματα καν συντριβωσιν αὑται δια πλημμελειας τινος παλιν τας χειροτμητους ὑποθειναι τῳ θεῳ πλακας και αναχαραξαι τῳ θειῳ δακτυλῳ τα εν ταις πρωταις αχρειωθεντα γραμματα βελτιον δ αν ειη δι ακολουθου κατα την της ἱστοριας ταξιν τῃ αναγωγῃ προσαρμοσαι το νοημα επειδαν γαρ ὁ προς τον μωϋσεα και την νεφελην βλεπων δι ὡςν αμφοτερων γινεται τοις κατ αρετην προϊουσιν ἡ ὁδηγια (ειη δ αν εν τῳ μερει τουτῳ μωϋσης μεν τα νομικα παραγγελματα νεφελη δε ἡ προκαθηγουμενη του νομου) ὁ διανοιᾳ κεκαθαρ μενῃ εν τῃ διαβασει του ὑδατος νεκρωσας τε και αποκρινας ἑαυτου το αλλοφυλον γευσηται της μερρας τουτεστι του κεχωρισμενου των ἡδονων βιου ὁ πικρον τε και αηδες παρα την πρωτην τοις γευσαμενοις φαινομενον γλυκειαν παρεχει τοις το ξυλον παραδεξαμενοις την αισθησιν ειτα τοις καλλεσι των φοινικων των ευαγγελικων και των πηγων εντρυφησας και του ζωντος ὑδατος ὁπερ εστιν ἡ πετρα πληρης γενομενος τον τε ουρανιον αρτον εν ἑαυτῳ λαβων και κατα των αλλοφυλων ανδρισαμενος ᾡ της νικης αιτια ἡ εκτασις των χειρων του νομοθετου γινεται ἡ το μυστηριον του σταυρου προδεικνυουσα τοτε προσαγεται τῃ της ὑπερκειμενης φυσεως θεωριᾳ ὁδος δε αυτῳ προς την τοιαυτην γνωσιν ἡ καθαροτης γινεται ου του σωματος μονον περιρραντηριοις τισιν αφαγνισθεντος αλλα και των ενδυματων πασης κηλιδος αποκλυσθεντων τῳ ὑδατι τουτο δε εστι το δια παντων καθαρευσαι δειν τον μελλοντα προσβαινειν τῃ των οντων θεωριᾳ ὡς και ψυχῃ και σωματι καθαρον ειναι και ακηλιδω τον τον εν ἑκατερῳ ῥυπον καταλληλως αποκλυσαμενον ὡς αν καθαροι και τῳ το κρυπτον ὁρωντι φανειημεν και ἡ κατα το φαινομενον ευσχημοσυνη τῃ ενδον της ψυχης διαθεσει συμβαινοι δια τουτο προ της επι το ορος ανοδου τῳ θειῳ προσταγματι τα ἱματια πλυνεται της ευσχημονος του βιου περιβολης παραδηλουμενης ἡμιν τῳ των ἱματιων αινιγματι ου γαρ αν τις ειποι τον αισθητον τουτον ῥυπον των ἱματιων εμποδιον της ανοδου τοις προς τον θεον ανιουσι γινεσθαι αλλ οιμαι καλως το ἱματιον την των κατα τον βιον τουτον επιτηδευματων περιβολην ονομαζεσθαι τουτου δε κατορθωθεντος και της των αλογων αγελης ὡς πορρωτατω του ορους απελαθεισης οὑτω προσβαινει τῃ αναβασει των ὑψηλων νοηματων το δε μηδεν των αλογων συγχωρησαι επι του ορους φαινεσθαι σημαινει κατα την ἡμετεραν ὑποληψιν το ὑπερβηναι την εξ αισθησεως γινομενην γνωσιν εν τῃ των νοητων θεωριᾳ ιδιον γαρ της των αλογων φυσεως το κατ αισθησιν μονην διχα διανοιας οικονομεισθαι εκεινων καθηγειται ἡ ὁρασις και ἡ ακοη πολλακις προς τι την ὁρμην παρεκινησε και τα αλλα παντα δι ὡςν ενεργος ἡ αισθησις γινεται πολλην εν τοις αλογοις εχει την χωραν

157 - 161

ἡ δε του θεου θεωρια ουτε κατα το φαινομενον ουτε κατα το ακουομενον ενεργειται ουτε τινι των συνηθων νοηματων καταλαμβανεται ουτε γαρ οφθαλμος ειδεν ουτε ους ηκουσεν ουτε των επι καρδιαν ανθρωπου συνηθων αναβαινοντων εστιν αλλα χρη τον μελλοντα προσβαινειν τῃ των ὑψηλων κατανοησει πασης αισθητικης τε και αλογου κινησεως προκαθαραι τον τροπον και πασαν δοξαν την εκ προκαταληψεως τινος γεγενημενην της διανοιας εκπλυναντα της τε συνηθους ὁμιλιας χωρισθεντα της προς την ιδιαν συνοικον τουτεστι την αισθησιν ἡ συζυγος πως εστι τῃ ἡμετερᾳ φυσει και συνοικος και ταυτης καθαρον γενομενον οὑτω κατατολμησαι του ορους ορος γαρ εστιν ὡς αληθως αναντες και δυσπροσιτον ἡ θεολογια ἡς μολις ὁ πολυς λεως της ὑπωρειας φθανει ει δε τις μωϋσης ειη γενοιτ αν και επι πολυ της ανοδου χωρων τῃ ακοῃ τας των σαλπιγγων φωνας ἁς φησιν ὁ της ἱστοριας λογος ισχυροτερας εν τῳ προβαινειν γινεσθαι αληθως γαρ σαλπιγξ την ακοην καταπληττουσα το περι της θειας φυσεως κηρυγμα μεγα μεν και παρα την πρωτην φαινομενον μειζον δε και μαλλον της ακοης καθικνουμενον εν τοις τελευταιοις εσαλπισαν ὁ νομος και οἱ προφηται το θειον της κατα ανθρωπον οικονομιας μυστηριον αλλ ασθε νεστεραι ησαν αἱ πρωται φωναι η ὡστε καθικνεισθαι της απειθους ακοης διο ἡ βαρυηκοϊα των ιουδαιων την φωνην των σαλπιγγων ου παρεδεξατο προβαινουσαι δε καθως φησιν ὁ λογος αἱ σαλπιγγες εγενοντο ισχυροτεραι αἱ γαρ τελευταιαι φωναι αἱ δια των ευαγγελικων κηρυγματων γεγενημεναι καθικοντο της ακοης οὑτω του πνευματος δια των οργανων ηχουντος γεγωνοτερον εν τοις εφεξης και ευτονωτερον ποιουμενου τον ηχον οργανα δ αν ειεν εν πνευματι τον φθογγον ηχουντα προφηται τε και αποστολοι ὡςν καθως φησιν ἡ ψαλμῳδια εις πασαν την γην εξηλθεν ὁ φθογγος αυτων και εις τα περατα της οικουμενης τα ῥηματα αυτων ει δε ου χωρει το πληθος την ανωθεν γινομενην φωνην αλλ επιτρεπει τῳ μωϋσει γνωναι μεν δι ἑαυτου τα απορρητα διδαξαι δε τον λαον ὁπερ αν δια της ανωθεν διδασκαλιας τυχῃ μαθων δογμα και τουτο των κατα την εκκλησιαν διοικουμενων εστι το μη παντας ἑαυτους εισωθειν προς την των μυστηριων καταληψιν αλλ επιλε ξαντας εξ ἑαυτων τον χωρησαι τα θεια δυναμενον εκεινῳ την ακοην ευγνωμονως ὑπεχειν πιστον ἡγουμενους ἁπαν ὁτιπερ αν παρα του τα θεια μυηθεντος ακουσωσιν ου παντες γαρ φησιν αποστολοι ουδε παντες προφηται τουτο δε ουκ εστι νυν εν ταις πολλαις των εκκλησιων φυλασσο μενον πολλοι γαρ καθαρσιων ετι εκ των βεβιωμενων δεομενοι απλυτοι τινες και κατεσπιλωμενοι τῃ του βιου περιβολῃ την αλογον αισθησιν ἑαυτων προβαλλομενοι της θειας ανοδου κατατολμωσιν ὁθεν αυτοι τοις ιδιοις ἑαυτων λογισμοις καταλευονται αἱ γαρ αἱρετικαι ὑποληψεις λιθοι τινες ατεχνως εισιν αυτον τον εὑρετην των πονηρων δογματων καταφονευοντες

162 - 169

τι δε δη βουλεται το εντος γενεσθαι του γνοφου τον μωϋσεα και οὑτως εν αυτῳ τον θεον ιδειν εναντιον γαρ δοκει πως ειναι τῃ πρωτῃ θεοφανειᾳ το νυν ἱστορουμενον τοτε μεν γαρ εν φωτι νυν δε εν γνοφῳ το θειον ὁραται μηδε τουτο του εἱρμου των κατ αναγωγην ἡμιν θεωρη θεντων απᾴδειν νομισωμεν διδασκει γαρ δια τουτων ὁ λογος ὁτι της ευσεβειας ἡ γνωσις φως γινεται παρα την πρωτην οἱς αν εγγενηται διοτι το εξ εναντιου τῃ ευσεβειᾳ νοουμενον σκοτος εστιν ἡ δε αποστροφη του σκοτους τῃ μετουσιᾳ του φωτος γινεται προϊων δε ὁ νους και δια μειζονος αει και τελειοτερας προσοχης εν περινοιᾳ γινομενος της των οντων κατανοησεως ὁσῳ προσεγγιζει μαλλον τῃ θεωριᾳ τοσουτῳ πλεον ὁρᾳ το της θειας φυσεως αθεωρητον καταλιπων γαρ παν το φαινομενον ου μονον ὁσα καταλαμβανει ἡ αισθησις αλλα και ὁσα ἡ διανοια δοκει βλεπειν αει προς το ενδοτερον ἱεται ἑως αν διαδυῃ τῃ πολυπραγμοσυνῃ της διανοιας προς το αθεατον τε και ακαταληπτον κακει τον θεον ιδῃ εν τουτῳ γαρ ἡ αληθης εστιν ειδησις του ζητουμενου και εν τουτῳ το ιδειν εν τῳ μη ιδειν ὁτι ὑπερκειται πασης ειδησεως το ζητουμενον οἱον τινι γνοφῳ τῃ ακαταληψιᾳ πανταχοθεν διειλημμενον διο φησι και ὁ ὑψηλος ιωαννης ὁ εν τῳ λαμπρῳ γνοφῳ τουτῳ γενομενος ὁτι θεον ουδεις ἑωρακε πωποτε ου μονον τοις ανθρωποις αλλα και πασῃ νοητῃ φυσει της θειας ουσιας την γνωσιν ανεφικτον ειναι τῃ αποφασει ταυτῃ διοριζομενος ὁτε ουν μειζων εγενετο κατα την γνωσιν ὁ μωϋσης τοτε ὁμολογει τον θεον εν γνοφῳ ιδειν τουτεστι τοτε γνωναι ὁτι εκεινο εστι τῃ φυσει το θειον ὁ πασης γνωσεως τε και καταληψεως εστιν ανωτερον εισηλθε γαρ φησι μωϋσης εις τον γνοφον οὑ ην ὁ θεος τις ὁ θεος ὁς εθετο σκοτος αποκρυφην αυτου καθως φησι δαβιδ ὁ εν τῳ αυτῳ αδυτῳ μυηθεις τα απορρητα ὁ δε εκει γεγονως ἁ προεπαιδευθη δια του γνοφου παλιν δια του λογου διδασκεται ὡς αν οιμαι παγιωτερον ἡμιν το περι τουτου γενηται δογμα τῃ θειᾳ φωνῃ μαρτυ ρουμενον απαγορευει γαρ εν πρωτοις ὁ θειος λογος προς μηδεν των γινωσκομενων ὁμοιουσθαι παρα των ανθρωπων το θειον ὡς παντος νοηματος του κατα τινα περιληπτικην φαντασιαν εν περινοιᾳ τινι και στοχασμῳ της θειας φυσεως γινομενου ειδωλον θεου πλασσοντος και ου θεον καταγγελ λοντος διχῃ δε της κατ ευσεβειαν αρετης διῃρεμενης εις τε το θειον και εις την του ηθους κατορθωσιν (μερος γαρ ευσεβειας και ἡ του βιου καθαροτης εστι) μαθων εν πρωτοις ἁ χρη περι του θεου γινωσκειν (το δε γε γινωσκειν ην το μηδεν περι αυτου των εξ ανθρωπινης καταληψεως γινωσκομενων ειδεναι) οὑτω το ἑτερον της αρετης ειδος διδασκεται μανθανων εν οἱοις επιτηδευμασιν ὁ εναρετος κατορθουται βιος μετα τουτο εν τῃ αχειροποιητῳ σκηνῃ γινεται τις ακολουθησει τῳ δια των τοιουτων ὁδευοντι και επι τοσουτον ὑψουμενῳ τον νουν ὁς καθαπερ τινα κορυφην εκ κορυφης μεταλαμβανων δια της των ὑψηλων αναβασεως αει ἑαυτου γινεται ὑψηλοτερος πρωτον κατελιπε την ὑπωρειαν παντων των προς την ανοδον ατονησαντων αποκριθεις ειτα δεχεται τῃ ακοῃ τας των σαλπιγγων φωνας τῳ ὑψει της ανοδου συνεπαιρομενος επι τουτοις εις το αορατον της θεογνωσιας αδυτον παραδυεται και ουδε εν τουτῳ μενει αλλ επι την αχειροποιητον μεταβαινει σκηνην τῳ οντι γαρ επι τουτο καταντᾳ το περας ὁ δια των τοιουτων ανοδων ὑψουμενος δοκει γαρ μοι και καθ ἑτερον νουν διδασκαλος ἡ ουρανια σαλπιγξ της επι το αχειροποιητον παροδου τῳ επαϊοντι γινεσθαι ἡ γαρ των κατ ουρανον θαυματων διασκευη την εκφαινομενην τοις ουσι σοφιαν διαβοωσα και την μεγαλην του θεου δοξαν δια των φαινομενων διηγουμενη κατα το ειρημενον ὁτι οἱ ουρανοι διηγουνται δοξαν θεου αὑτη τῳ τρανῳ τε και ευηχῳ της διδασκαλιας σαλπιγξ μεγαλοφωνος γινεται καθα φησι τις των προφητων ὁτι εσαλπισεν ὁ ουρανος ανωθεν ὁ δε κεκαθαρμενος τε και οξυς την ακοην της καρδιας την ηχην ταυτην δεξαμενος λεγω δη την εκ της θεωριας των οντων γινομενην προς την της θειας δυναμεως γνωσιν ὁδηγειται δι αυτης προς το εκει διαδυναι τῃ διανοιᾳ ὁπου εστιν ὁ θεος τουτο δε γνοφος ὑπο της γραφης ονομαζεται ᾡ διερμηνευεται καθως ειρηται το αγνωστον τε και αθεωρητον εν ᾡ γενομενος την αχειροποιητον εκεινην σκηνην βλεπει ἡν δια της ὑλικης μιμησεως τοις κατω δεικνυσι

170 - 174

τις ουν ἡ αχειροποιητος εκεινη σκηνη ἡ παραδεικ νυμενη τῳ μωϋσει κατα το ορος προς ἡν κελευεται βλεπων ὡσανει αρχετυπον δια της χειροκμητου κατασκευης δειξαι το αχειροποιητον θαυμα ὁρα γαρ φησι ποιησεις παντα κατα τον τυπον τον δειχθεντα σοι εν τῳ ορει στυλοι χρυσεοι βασεσιν αργυραις ενερηρεισμενοι και κεφαλαις ὡσαυτως αργυραις επιπρεποντες παλιν ἑτεροι στυλοι ὡςν κεφαλαι μεν και βασεις εκ χαλκου της ὑλης το δε δια μεσου των ακρων αργυρος πασι δε τουτοις ερεισμα μεν ξυλον ην σηπεδονα μη προσδεχομενον εν κυκλῳ δε κατα το φαινομενον ἡ αυγη των τοιουτων ὑλων περιεκεχυτο και κιβωτος τις ὡσαυτως εν ακηρατῳ στιλβουσα τῳ χρυσῳ το δε διερειδον την του χρυσου περιβολην και αυτο ξυλον ην σηψιν ου προσδεχομενον λυχνια τις επι τουτοις μια μεν κατα τον πυθμενα της βασεως ἑπτα δε κλαδοις κατα το ακρον διῃρημενη ισαριθμους λυχνους επι των κλαδων ανεχουσα χρυσος δε ην της λυχνιας ἡ ὑλη ουδεν της κατασκευης κοιλον εχων ουδε ξυλῳ διερειδομενον θυσιαστη ριον δε προς τουτοις και ἱλαστηριον και τα λεγομενα χερουβιμ ὡςν ταις πτερυξιν ἡ κιβωτος εσκιαζετο παντα ταυτα χρυσος ην ουκ επιπολαιον παρεχων τῃ επιφανειᾳ την ευχροιαν αλλα δι ὁλου ὁ αυτος ην μεχρι του βαθους διηκουσης της ὑλης ποικιλα τε προς τουτοις εξ ὑφαντικης φιλοτεχνιας καταπετασματα διαφορων ανθων επαλληλοις προς την του ὑφασματος ὡραν συμπλεκομενων οἱς διεκρινετο της σκηνης ὁσον ὁρατον τε και βασιμον τισι των ἱερουργουντων ην και ὁσον αδυτον τε και ανεπιβατον ονομα δε τῳ μεν προτε ταγμενῳ ἁγιον ην τῳ δε αποκεκρυμμενῳ ἁγιον ἁγιων λουτηρες επι τουτοις και πυρεια και ἡ εξωθεν των αυλαιων περιβολη και δερρεις εκ τριχων και δερματα πεφοινιγμενα τῳ ερυθηματι και ὁσα αλλα διασκευαζει τῳ λογῳ τις αν δι ακριβειας λογος κατανοησειε ποιων αχειροποιητων εστι ταυτα μιμηματα και τι φερει τοις ὁρωσι κερδος των εκει οφθεντων ὑπο του μωϋσεως ἡ δια της ὑλης μιμησις αλλ εμοι δοκει καλως εχειν τον μεν ακριβη περι τουτων λογον καταλιπειν εκεινοις οἱ δια του πνευματος τα βαθη του θεου ερευναν δυναμιν εχουσιν ει δη τις τοιουτος εστιν ὡς πνευματι λαλειν μυστηρια καθως φησιν ὁ αποστολος ὁ δε παρ ἡμων στοχαστικως ὑπονοουντων περι του προκειμενου νοηματος λεγεται τουτο επι τῃ κρισει των εντυγχανοντων ποιησομεν ὡς η αποβλητον η αποδεκτον νομισθηναι ὁπως αν ἡ διανοια του κρινειν επεσκεμμενου λογισηται φαμεν τοινυν εν μερει το εν τουτοις μυστηριον του παυλου παραγυμνωσαντος βραχειαν εκ των ειρημενων αφορμην λαβοντες ὁτι εν τυπῳ προεπαι δευθη μωϋσης το περι της σκηνης της το παν περιεχουσης μυστηριον αὑτη δ αν ειη χριστος ἡ θεου δυναμις και θεου σοφια ἡ αχειροποιητος ουσα κατα την ιδιαν φυσιν δεχεται το κατασκευασθηναι ὁταν εν ἡμιν δεῃ την σκηνην ταυτην παγηναι ὡστε την αυτην τροπον τινα και ακατασ κευον και κατεσκευασμενην ειναι τῳ μεν προϋπαρχειν ακτιστον τῳ δε ὑλικην ταυτην δεξασθαι συστασιν κτιστην γενομενην

175 - 178

ταχα ουκ ασαφες το λεγομενον τοις παραδεξαμενοις ακριβως το της πιστεως ἡμων μυστηριον ἑν γαρ εστιν εκ παντων ὁ και προ αιωνων ην και επ εσχατων των αιωνων εγενετο ὁ του μεν γενεσθαι χρονικως ουκ εδεετο (πως γαρ αν το προ χρονων και αιωνων δεηθειη χρονικης γενεσεως) δι ἡμας δε τους εξ αβουλιας του ειναι παραφθαρεντας ανεδεξατο το καθ ἡμας γενεσθαι ἱνα το εξω του οντος γενομενον εις το ον παλιν επαναγαγῃ τουτο δε εστιν ὁ μονογενης θεος ὁ εν αυτῳ μεν περιεχων το παν πηξαμενος δε και εν ἡμιν την ιδιαν σκηνην ει δε σκηνη το τοσουτον αγαθον ονομαζεται ταρασσεσθω μηδεν ὁ φιλοχριστος ὡς κατασμικρυνουσης το μεγαλειον της φυσεως του θεου της εγκειμενης τῃ λεξει εμφασεως ουδε γαρ αλλο τι των ονοματων αξιον της φυσεως του σημαινομενου εστιν αλλα παντα ὁμοιως αποπεπτωκε της ακριβους σημασιας τα τε μικρα νομιζομενα και οἱς τι μεγεθος νοηματων εξ ὑποληψεως ενοραται αλλ ὡσπερ τα αλλα παντα κατα τι σημαι νομενον ἑκαστον ευσεβως προς ενδειξιν της θειας δυναμεως λεγεται οἱον ὁ ιατρος ὁ ποιμην ὁ ὑπερασπιστης ὁ αρτος ἡ αμπελος ἡ ὁδος ἡ θυρα ἡ μονη το ὑδωρ ἡ πετρα ἡ πηγη και ὁσα αλλα περι αυτου λεγεται οὑτω κατα τινα θεοπρεπη σημασιαν και τῳ της σκηνης κατονομαζεται ῥηματι ἡ γαρ περιεκτικη των οντων δυναμις εν ᾑ κατοικει παν το πληρωμα της θεοτητος ἡ κοινη του παντος σκεπη ὁ εν αυτῳ το παν περιεχων σκηνη κυριως κατονομαζεται αναγκη δε προσφορον ειναι τῳ ονοματι την οπτασιαν ἑκαστου των οφθεντων προς τινα θεοπρεπους ὑποληψεως θεωριαν χειραγωγουντος επει ουν ὁ μεγας αποστολος το καταπετασμα της κατω σκηνης την σαρκα φησιν ειναι δια το εκ ποικιλων οιμαι των τεσσαρων στοιχειων εχειν την συστασιν ταχα και αυτος εν οπτασιᾳ της σκηνης γενομενος εν τοις ὑπερουρανιοις αδυτοις ᾡ δια του πνευματος απεκα λυφθη τα του παραδεισου μυστηρια καλως αν εχοι τῃ μερικῃ προσεχοντας ἑρμηνειᾳ πασαν την της σκηνης θεωριαν συναρμοζειν τῳ μερει

179 - 183

γενοιτο δ αν ἡμιν δι αυτων των του αποστολου λογων ἡ των της σκηνης αινιγματων σαφηνεια φησι γαρ που περι του μονογενους ὁν αντι της σκηνης νενοηκαμεν ὁτι εν αυτῳ εκτισθη τα παντα τα ὁρατα τε και τα αορατα ειτε θρονοι ειτε εξουσιαι ειτε αρχαι ειτε κυριοτητες ειτε δυναμεις ουκουν στυλοι αργυρολαμπεις και χρυσηλατοι και αναφορεις και δακτυλιοι και τα χερουβιμ εκεινα τα ταις πτερυξι την κιβωτον επικρυπτοντα και ταλλα παντα ὁσα ἡ της σκηνοπηγιας ὑπογραφη περιεχει ει μεν τις προς τα ανω βλεποι σκοπων αἱ ὑπερκοσμιοι δυναμεις εισιν αἱ εν τῃ σκηνῃ θεωρουμεναι αἱ κατα θειαν βουλησιν το παν ὑπερειδουσαι εκεινοι αληθινοι αναφορεις ἡμων οἱ εις διακονιαν αποστελλομενοι δια τους μελλοντας κληρονομειν σωτηριαν οἱ καθαπερ δακτυλιοις τισι ταις ψυχαις ἡμων ενειρομενοι των σωζομενων δι ἑαυτων προς το ὑψος της αρετης τους κειμενους επι της γης αναφεροντες χερουβιμ δε ειπων ὁ λογος κατακαλυπτοντα ταις πτερυξι τα εγκειμενα τῃ κιβωτῳ της διαθηκης μυστηρια βεβαιοι την αποδοθεισαν ἡμιν περι της σκηνης θεωριαν το γαρ ονομα τουτο των περι την θειαν φυσιν θεωρουμενων δυναμεων μεμαθηκαμεν ἁς ησαϊας και ιεζεχιηλ κατενοησαν ἡ δε κιβωτος της διαθηκης κεκαλυμμενη ταις πτερυξι μη ξενιζετω την ακοην και γαρ εν τῳ ησαϊᾳ το ὁμοιον εστι μαθειν εν αινιγματι παρα του προφητου περι των πτερυγων λεγομενον το αυτο γαρ ενταυθα μεν κιβωτος διαθηκης εκει δε προσωπον ονομαζεται και καλυπτεται δια των πτερυγων ὡςδε μεν ἡ κιβωτος εκει δε προσωπον ὡς ἑνος οντος του εν αμφοτεροις νοουμενου ὁπερ μοι δοκει το ακαταληπτον της των απορρητων θεωριας αινισσεσθαι καν περι λυχνων ακουσῃς πολυσχιδως εκ μιας λυχνιας ανεχομενων ὡστε αφθονον ειναι και δαψιλες το φως πανταχοθεν λαμπομενον ουκ αν ἁμαρτοις τας πολυειδεις του πνευματος μαρμαρυγας διαπρεπειν ταυτῃ τῃ σκηνῃ λογιζομενος καθως ησαϊας φησιν ἑπταχῃ διαιρων τας λαμπηδονας του πνευματος το δε ἱλαστηριον ουδε ἑρμηνειας οιμαι προσδεεσθαι του αποστολου το κεκρυμ μενον απογυμνωσαντος ὁς φησιν ὁτι ὁν προεθετο ὁ θεος ἱλαστηριον των ψυχων ἡμων θυσιαστηριον δε και θυμιατη ριον ακουων νοω την διηνεκως επιτελουμενην τῃ σκηνῃ ταυτῃ των επουρανιων προσκυνησιν ου γαρ μονον επιγειων και ὑποχθονιων αλλα και των επουρανιων την γλωσσαν φησιν αποπεμπειν τον αινον τῃ των παντων αρχῃ τουτο δε εστιν ἡ κεχαρισμενη τῳ θεῳ θυσια το καρπωμα των χειλεων καθως φησιν ὁ αποστολος και των προσευχων ἡ ευωδια ει δε και δερμα εν τουτοις ὁραται πεφοινιγμενον βαφῃ και τριχες εξυφανθεισαι ουδε οὑτως ὁ εἱρμος της θεωριας διακοπησεται ὁ γαρ προφητικος οφθαλμος εν τῃ των θειων οπτασιᾳ γινομενος εκει κατοψεται προωρισμενον το σωτηριον παθος ὁπερ εν ἑκατερῳ των ειρημενων σημαινεται του μεν ερυθηματος το αἱμα της δε τριχος ἑρμηνευουσης την νεκρωσιν αμοιρος γαρ αισθησεως ἡ θριξ εν τῳ σωματι διο κυριως νεκροτητος γινεται συμβολον

184 - 188

ὁταν μεν ουν την ανω σκηνην βλεπῃ ταυτα δια τουτων ὁ προφητης ὁρᾳ ει δε τις την κατω σκηνην θεωροιη επειδη πολλαχῃ χριστος ἡ εκκλησια παρα του παυλου κατονομαζεται καλως αν εχοι τους ὑπηρετας του θειου μυστηριου οὑς και στυλους της εκκλησιας ονομαζει ὁ λογος αποστολους τε και διδασκαλους και προφητας τα ονοματα ταυτα νομιζειν ειναι ου γαρ μονον πετρος και ιωαννης και ιακωβος στυλοι της εκκλησιας εισιν ουδεμονος ὁ βαπτιστης ιωαννης ὁ λυχνος ην ὁ καιομενος αλλα παντες οἱ δι ἑαυτων την εκκλησιαν ερειδοντες και οἱ δια των ιδιων εργων φωστηρες γινομενοι και στυλοι και λυχνοι λεγονται ὑμεις εστε το φως του κοσμου φησι προς τους αποστολους ὁ κυριος και παλιν ἑτερους ὁ θειος αποστολος στυλους ειναι διακελευεται λεγων ἑδραιοι γινεσθε και αμετακινητοι και τον τιμοθεον καλον στυλον ετεκτηνατο ποιησας αυτον καθως φησι τῃ ιδιᾳ φωνῃ στυλον και ἑδραιωμα της αληθειας εν ταυτῃ τῃ σκηνῃ και θυσια της αινεσεως και θυμιαμα της προσευχης εν τῳ ορθρῳ και τῃ ἑσπερᾳ ενεργουμενη δια παντος καθοραται νοειν δε διδωσι ταυτα ὁ μεγας δαβιδ κατευθυνων εις οσμην ευωδιας τῳ θεῳ της προσευχης το θυμιαμα και δια της εκτασεως των χειρων ἱερουργων την θυσιαν λουτηρας δε τις ακουων νοησει παντως τους δια του μυστικου ὑδατος τον μολυσμον αποκλυζοντας των ἁμαρτιων λουτηρ ην ὁ ιωαννης εν τῳ ιορδανῃ λουων τῳ της μετανοιας βαπτισματι λουτηρ ὁ πετρος τρισχιλιους κατα ταυτον καθαπαξ καταγων επι το ὑδωρ λουτηρ του κανδακου ὁ φιλιππος και παντων παντες των μετεχοντων της δωρεας οἱ ενεργουντες την χαριν τας δε αυλαιας αἱ δια της μετ αλληλων συμβολης την σκηνην εν κυκλῳ διαλαμβανουσι την αγαπητικην τε και ειρηνικην των πιστευοντων ὁμονοιαν ειναι τις ὑπονοων ουκ αν ἁμαρτοι του πρεποντος οὑτω του δαβιδ ἑρμηνευσαντος ὁς φησιν ὁτι θεις τα ὁρια σου ειρηνην δερμα δε πεφοινιγμενον και δερρεις απο τριχων προς κοσμον της σκηνης συντελουσαι καταλληλως αν νοηθειεν ἡ τε νεκρωσις της ἁμαρτητικης σαρκος ἡς αινιγμα το πεφοιγμενον δερμα εστι και ἡ τραχεια διαγωγη κατ εγκρατειαν οἱς ὡραϊζεται μαλιστα ἡ της εκκλησιας σκηνη τα γαρ δερματα ζωτικην εν ἑαυτοις ουκ εχοντα δυναμιν την εκ φυσεως τῃ βαφῃ του ερυθηματος ευανθη γινεται ὁπερ διδασκει την δια του πνευματος επανθουσαν χαριν μη εν ανθρωποις γινεσθαι ει μη τινες ἑαυτους τῃ ἁμαρτιᾳ νεκρωσειαν ει δε και ἡ σωφρων αιδως εν τῃ βαφῃ του ερυθηματος ὑπο του λογου σημαινεται επι τῳ βουλομενῳ ποιουμαι την κρισιν ἡ τε εκ των τριχων συμπλοκη τραχυ τε και δυσαφες απεργαζομενη εξυφασμα την τραχειαν ταυτην και δαπανητικην των καθομιλουντων παθων εγκρατειαν ὑπαινισσεται τα δε τοιαυτα παντα δεικνυσιν εφ ἑαυτης ἡ εν παρθενιᾳ ζωη ἡ την σαρκα των οὑτω βιουντων ὑπωπιαζουσα ει δε το ενδον ὁπερ ἁγιον ἁγιων λεγεται τοις πολλοις εστιν ανεπιβατον μηδε τουτο απᾴδειν της των νοηθεντων ακολουθιας νομισωμεν αληθως γαρ ἁγιον τι χρημα εστι και ἁγιων ἁγιον και τοις πολλοις αληπτον τε και απροσιτον ἡ των οντων αληθεια ἡς εν τοις αδυτοις τε και απορρητοις της του μυστηριου σκηνης καθιδρυμενης απολυπραγμονητον ειναι χρη των ὑπερ καταληψιν οντων την κατανοησιν πιστευοντας ειναι μεν το ζητουμενον ου μην τοις οφθαλμοις παντων προκεισθαι αλλ εν τοις αδυτοις της διανοιας μενειν απορρητον

189 - 193

ταυτα δε και τα τοιαυτα παιδευθεις δια της κατα την σκηνην οπτασιας ὁ κεκαθαρμενος εκεινος οφθαλμος της μωϋσεως ψυχης και δια των τοιουτων ὑψωθεις θεαματων παλιν προς κορυφην αλλων νοηματων αναβιβαζεται τον στολισμον της ἱερωσυνης εκπαιδευομενος εν οἱς εστιν ὁ τε ὑποδυτης και ὁ επενδυτης και το προστηθιον εκεινο ταις ποικιλαις των λιθων αιγλαις περιλαμπομενον και ἡ περι την κεφαληννια και το επ αυτης πεταλον ἡ περισκελις οἱ ῥοϊσκοι οἱ κωδωνες ειτα ὑπερανω παντων το λογιον τε και ἡ δηλωσις και ἡ επ αμφοιν θεωρουμενη αληθεια αἱ τε συνδετικαι τουτων ἑκατερωθεν επωμιδες εγκεκολλαμεναι των πατριαρχων τα ονοματα ὡςν ὑποτεμνεται το πληθος της καθ ἑκαστον ακριβους θεωριας αυτα της περιβολης τα ονοματα ποιον γαρ σωματικων εσθηματων ονομα δηλωσις η λογιον η αληθεια η δηλονοτι δεικνυται δια τουτων το μη ταυτην την αισθητην περιβολην δια της ἱστοριας ἡμιν ὑπογραφεσθαι αλλα τινα κοσμον ψυχης δια των κατ αρετην επιτηδευματων εξυφαινομενον ὑακινθος εστιν ἡ του ποδηρους βαφη φασι δε τινες των προ ἡμων τεθεωρηκοτων τον λογον τον αερα σημαινεσθαι τῃ βαφῃ εγω δε ει μεν τι το τοιουτον του χρωματος ανθος προς το αεριον χρωμα συγγενως εχει ακριβως ουκ εχω διϊσχυριζεσθαι τον μεντοι λογον ουκ αποβαλλω συντεινει γαρ προς την κατ αρετην θεωριαν το νοημα ὁτι βουλεται τον μελλοντα τῳ θεῳ ἱερασθαι και το ἑαυτου προσαγειν σωμα τῃ ἱερουργιᾳ και σφαγιον γινεσθαι μη νεκρουμενον εν τῃ ζωσῃ θυσιᾳ και λογικῃ λατρειᾳ μη παχειᾳ τινι και πολυσαρκῳ του βιου περιβολῃ καταβλαπτειν την ψυχην αλλ απολεπτυνειν οἱον τι αραχνιον νημα τῃ καθαροτητι της ζωης παντα τα του βιου επιτηδευματα και εγγυς ειναι προς το ανωφερες τε και κουφον και εναεριον την σωματωδη ταυτην μετακλωσαντα φυσιν ἱνα ὁταν της εσχατης ακουσωμεν σαλπιγγος αβαρεις τε και κουφοι προς την φωνην του κελευοντος εὑρεθεντες μεταρσιοι δι αερος ἁμα τῳ κυριῳ φερωμεθα ὑπο μηδενος βαρους επι την γην καθελκομενοι ὁ γαρ κατα την του ψαλμῳδου ὑποθηκην εκτηξας ὡς αραχνην την ἑαυτου ψυχην τον αερωδη εκεινον χιτωνα περιεβαλετο εκ κεφαλης εις ακρους ποδας διηκοντα ου γαρ βουλεται κολοβουσθαι την αρετην ὁ νομος ἡ ουν λαμπηδων των καλων εργων οἱ χρυσεοι κωδωνες εισι τοις ῥοϊσκοις περιδονουμενοι δυο γαρ εστι ταυτα επιτηδευματα δι ὡςν ἡ αρετη συναγειρεται ἡ τε περι το θειον πιστις και ἡ περι τον βιον συνειδησις τουτους προστιθησι τῳ ενδυματι του τιμοθεου τους ῥοϊσκους τε και τους κωδωνας ὁ μεγας παυλος ειπων αυτον εχειν δειν πιστιν και αγαθην συνειδησιν ουκουν ἡ μεν πιστις καθαρον ηχειτω και μεγαλοφωνον εν τῳ της ἁγιας τριαδος κηρυγματι ὁ δε βιος μιμεισθω του καρπου της ῥοιας την φυσιν εκεινης γαρ αβρωτος εστιν ἡ επιφανεια στερρῳ τε και κατεστυμμενῳ τῳ ελυτρῳ διειλημμενη το δε εγκειμενον ἡδυ μεν οφθηναι τῳ ποικιλῳ τε και ευκοσμῳ της του καρπου διαθεσεως ἡδιον δε τῃ γευσει γινεται καταγλυκαινον την αισθησιν ἡ δε φιλοσοφος και κατεστυμμενη διαγωγη δυσληπτος τις ουσα και αηδης τῃ αισθησει πληρης αγαθων ελπιδων εστι κατα τον ιδιον καιρον πεπανθεισα επειδαν γαρ ὁ γεωργος ἡμων αναπτυξῃ του βιου την ῥοιαν τῳ ιδιῳ καιρῳ και δειξῃ των αποθετων το καλλος τοτε γλυκεια γινεται τοις απολαυουσιν ἡ μετουσια των ιδιων καρπων φησι γαρ που και ὁ θειος αποστολος ὁτι πασα παιδεια προς μεν το παρον ου δοκει χαρας ειναι αλλα λυπης (τουτεστι της ῥοιας το προεντυγχανον τοις ἁπτομενοις) ὑστερον δε καρπον ειρηνικον αποδιδωσι τουτο ἡ των ενδοθεν εδωδιμων γλυκυτης

194 - 201

τον δε χιτωνα τουτον και κοσυμβωτον ειναι ὁ λογος διακελευεται κοσυμβοι δε εισιν αυτῳ τα εξω της χρειας κοσμου χαριν απηρτημενα σφαιροειδη απαρτηματα μανθα νομεν δε δια τουτων το δειν μη τῃ εντολῃ μονον την αρετην μετρεισθαι αλλα τι και παρ ἡμων εξευρισκεσθαι δια των εξωθεν παρεπινοουμενων ὡς αν προσθηκη τις κοσμου γενοιτο τῳ ενδυματι οἱος ὁ παυλος ην τους καλους παρ ἑαυτου κοσυμβους ταις εντολαις συμπλεκων του γαρ νομου κελευοντος τους τῳ θυσιαστηριῳ παρεδρευοντας τῳ θυσιαστηριῳ συμμεριζεσθαι και τους το ευαγγελιον καταγ γελλοντας εκειθεν ζην οὑτος αδαπανον ποιειται το ευαγγε λιον πεινων και διψων και γυμνητευων οὑτοι εισιν οἱ καλοι κοσυμβοι οἱ την χιτωνα των εντολων τῃ παρ ἑαυτων προσθηκῃ κατακοσμουντες ειτα δυο πεπλοι ανωθεν επιβαλλονται τῳ ποδηρει εκ των ὤμων μεχρι του στηθους και των μεταφρενων καθη κοντες δυο πορπαις καθ ἑκατερον ωμον αλληλοις ἑνουμενοι αἱ δε πορπαι λιθοι εισι τα των πατριαρχων ονοματα ἑξ καθ ἑκατερον εν τοις χαραγμασι φερουσαι ποικιλη δε των πεπλων ἡ ἱστουργια ὑακινθος μεν πορφυρᾳ συμπλεκεται το δε του κοκκου ερυθημα τῃ βυσσῳ μιγνυται πασι δε τουτοις το εκ χρυσιου νημα συγκατασπειρεται ὡστε της πολυειδους ταυτης βαφης μιαν τινα συγκεκραμμενην ὡραν εκ του ὑφασματος απαυγαζεσθαι ἁ δε δια τουτων μανθανομεν ταυτα εστιν ὁτι τα ανω της περιβολης ὁσα της καρδιας ιδιως γινεται κοσμος εκ πολλων και διαφορων αρετων κατακιρναται ἡ ουν ὑακινθος τῃ πορφυρᾳ συμπλε κεται τῃ γαρ καθαροτητι της ζωης ἡ βασιλεια συνεζευκται κοκκος δε τῃ βυσσῳ συναναμιγνυται ὁτι πεφυκε πως τῳ της αιδους ερυθηματι το λαμπρον τε και καθαρον του βιου συμφυεσθαι ὁ δε χρυσος τοις ανθεσι τουτοις συμπερι λαμπων τον αποκειμενον τῳ τοιουτῳ βιῳ θησαυρον ὑπαινισ σεται πατριαρχαι δε ταις επωμισιν εγγεγραμμενοι ου μικρα προς τον τοιουτον καλλωπισμον ἡμιν συνεισφερουσι τοις γαρ προλαβουσι των αγαθων ὑποδειγμασι κατακοσμειται μαλλον ἡ των ανθρωπων ζωη παλιν δε τῳ κοσμῳ των πεπλων ἑτερος ανωθεν επιβαλλεται κοσμος ασπιδες εκ χρυσου καθ ἑκατερων των επωμιδων καθειμεναι και δι ἑαυτων ανεχουσαι τι χρυσο τευκτον εν τετραγωνῳ τῳ σχηματι δυοκαιδεκα λιθοις κατα λαμπομενον στιχηδον διακειμενοις τεσσαρες δε οἱ στιχοι τριαδα λιθων ἑκαστος περιεχοντες εν αἱς ουκ ην εὑρειν τινα ὁμοειδη προς την ἑτεραν αλλ ιδιαζουσαις αυγαις ἑκαστη εκαλλωπιζετο το μεν δη σχημα του κοσμου τουτο ἡ δε διανοια ἡ μεν των ασπιδων των καθειμενων απο των ὤμων το περιδεξιον της κατα του αντικειμενου ὁπλισεως ὑπαινισσεται ὡστε διχῃ καθως μικρῳ προσθεν ειρηται της αρετης κατορθουμενης δια τε πιστεως και της κατα τον βιον τουτον αγαθης συνειδησεως προς αμφοτερα κατησφαλισθαι ταις των ασπιδων προσβολαις ατρωτον των τοιουτων βελων διαμενοντα δια των ὁπλων της δικαιοσυνης των δεξιων και αριστερων το δε τετραγωνον εκεινο κοσμιον το των ασπιδων ἑκατερωθεν εξηρτημενον εν ᾡ εισιν οἱ επωνυμοι των φυλων πατριαρχαι τοις λιθοις καταγραπτοι τουτο της καρδιας προκαλυμμα γινεται παιδευοντος ἡμας του λογου δια του σχηματος ὁτι ὁ ταις δυο ταυταις ασπισι τον πονηρον τοξοτην αποκρουσαμενος πασαις ταις των πατριαρχων αρεταις κατακοσμησει την ιδιαν ψυχην αλλου αλλως εν τῳ πεπλῳ της αρετης διαλαμποντος το δε τετρα γωνον σχημα ενδειξις σοι εστω της εν τῳ καλῳ παγιοτητος δυσμεταθετον γαρ το τοιουτον σχημα δι ισου ταις γωνιαις επι της ευθειας των πλευρων ερειδομενον οἱ δε τελαμωνες δι ὡςν τα προκοσμηματα ταυτα συνδεσμειται προς τους βραχιονας δογμα μοι δοκουσι προς τον ὑψηλον βιον παρεχεσθαι του δειν συναπτειν την πρακ τικην φιλοσοφιαν τῃ κατα θεωριαν ενεργουμενῃ ὡστε την καρδιαν μεν της θεωριας τους δε βραχιονας των εργων συμβολα γινεσθαι κεφαλη δε κοσμουμενη τῳ διαδηματι τον αποκειμενον τοις ευ βεβιωκοσι στεφανον ὑποσημαινει ὁν κοσμει ὁ ενεσφραγισμενος τῳ χρυσεῳ πεταλῳ τοις αρρητοις χαραγμασιν ὑποδημα δε ου περιτιθησι τῳ τον τοιουτον κοσμον ενδεδυκοτι ὡς αν μη βαροιτο προς τον δρομον και δυσκινητος ειη τῃ των νεκρων δερματων περιβολῃ κατα την γενομενην επι της του ορους θεωριας διανοιαν πως ουν εμελλεν αντι κοσμου τῳ ποδι το ὑποδημα γινεσθαι το κατα την πρωτην μυσταγωγιαν ὡς εμποδιον της ανοδου αποβαλλομενον

202 - 206

ὁ δε τοσουτον διαβας δια των καθεξης θεωρηθεισων ἡμιν αναβασεων τας θεοτευκτους πλακας δια χειρος φερει αἱ θειον νομον εν ἑαυταις περιεχουσιν αλλα συντριβονται αὑται τῃ τραχυτητι της των ἡμαρτηκοτων αντιτυπιας περι τριβεισαι το δε της ἁμαρτιας ειδος ειδωλοποιϊα ην εν ὁμοιωματι μοσχου διαγλυφεντος τοις ειδωλολατραις του αφιδρυματος ὁ παρα του μωϋσεως εκλεανθεν ὁλον συνανελυθη τῳ ὑδατι και ποτον τοις εξημαρτηκοσιν εγενετο ὡστε παντι τροπῳ εις αφανισμον μεταχωρησαι την ὑλην την τῃ ασεβειᾳ των ανθρωπων ὑπερετησασαν ταυτα μαλιστα και περι των νυν εν τῳ καθ ἡμας χρονῳ γεγενημενων τοτε ἡ ἱστορια προφητικως ανεφωνησε πασα γαρ ἡ περι τα ειδωλα πλανη τελεον εξηφανισθη του βιου καταποθεισα παρα των ευσεβων στοματων των δια της καλης ὁμολογιας τον αφανισμον της ασεβους ὑλης εν ἑαυτοις ποιησαμενων και ὑδωρ γεγονεν ατεχνως παροδικον τε και ανυποστατον τα παλαι πεπηγοτα παρα τοις ειδωλολατραις μυστηρια ὑδωρ ὑπ αυτων των ποτε ειδωλομανουντων στοματων καταπινομενον ὁταν γαρ ιδῃς τους προτερον τῃ τοιαυτῃ ὑποκυπτοντας ματαιοτητι νυν αναιρουντας εκεινα και αφανιζοντας εν οἱς αυτων ην ἡ πεποιθησις ἆρ ουχι βοαν σοι δοκει φανερως ἡ ἱστορια ὁτι καταποθησεται ποτε παν ειδωλον τοις στομασι των προς την ευσεβειαν απο της απατης μετατεθεντων ὁπλιζει δε τους λευϊτας ὁ μωϋσης κατα των ὁμοφυλων και διαπερασαντες την παρεμβολην απ ακρου περατος επι το ἑτερον ακρον ανεξεταστον ποιουνται των εντυγχανοντων τον φονον τῃ ακμῃ του ξιφους την κατα των αναιρουμενων επιτρεψαντες ψηφον επισης δε κατα παντος του προστυγχανοντος ενεργουμενου του φονου ὁ διακρινων εν τοις αναιρουμενοις τον φονον ουκ ην τον εχθρον η τον φιλον τον ξενον η τον οικειον το συγγενες η το αλλοτριον αλλα μια τις χειρος ην ὁρμη κατα παντος του προσπιπτοντος ὁμοιως επισης ενεργουμενη ὁ δε περι τουτου λογος ταυτην αν ἡμιν παρασχοιτο την ωφελειαν επειδη πανδημει παντες προς το κακον συνεφρονησαν και ὡσπερ εἱς εγενετο τῳ λογῳ της κακιας το στρατοπεδον ἁπαν αδιακριτος ἡ κατ αυτων γινεται μαστιξ ὡς γαρ τινα των επι κακιᾳ πεφωραμενων ὁ πληγαις αικιζομενος ὁτιπερ αν τυχῃ του σωματος καταξαινει δια της μαστιγος ειδως ὁτι ἡ επι μερους οδυνη προς το παν διεξερχεται οὑτως ὡς παντος ὁμοιως κολαζομενου του εις την κακιαν συμφυεντος σωματος ἡ επι μερους ενεργουμενη μαστιξ το παν εσωφρονισεν ουκουν ει ποτε της ισης κακιας εν πολλοις θεωρουμενης μη κατα παντων αλλα κατα τινων ενεργησειεν ἡ του θεου αγανακτησις νοειν προσηκει την δια φιλανθρωπιας ενεργου μενην διορθωσιν ου παντων μεν τυπτομενων παντων δε ταις μερικαις πληγαις προς την της κακιας αποστροφην σωφρονιζομενων

207 - 213

αλλα τουτο μεν ετι των καθ ἱστοριαν γεγραμμενων το νοημα ἡ δε αναγωγη τουτον αν ἡμας τον τροπον ωφελησειεν επειδη φησιν εν κοινῳ κηρυγματι προς παντας ὁ νομοθετης ὁτι ει τις προς κυριον ιτω προς με ὁπερ εστιν ἡ του νομου φωνη πασιν εγκελευομενη το ει τις βουλεται του θεου φιλος ειναι εμοι τῳ νομῳ φιλος γενεσθω (ὁ γαρ του νομου φιλος και θεου φιλος εστι παντως) και τοις προς αυτον δια του τοιουτου κηρυγματος αθροισθεισιν εγκελευεται χρησασθαι τῳ ξιφει κατα του αδελφου και του φιλου και του πλησιον νοουμεν δε προς το ακολουθον βλεποντες της θεωριας ὁτι πας ὁ προς τον θεον και τον νομον βλεπων τῳ φονῳ των κακως ᾠκειωμενων αυτῳ καθαριζεται ου γαρ πας αδελφος ουδε φιλος ουδε πλησιον επι το κρειττον παρα της γραφης ονομαζεται αλλ εστι τις και αδελφος και αλλοτριος και φιλος και εχθρος και πλησιον και εξ εναντιας ἱσταμενος τουτους νοουμεν τους συμφυομενους ἡμιν λογισμους ὡςν ἡ ζωη μεν ἡμετερον θανατον ὁ δε θανατος αυτων ἡμετεραν ζωην κατεργαζεται συμφωνει δε το τοιουτο νοημα τοις ηδη περι τον ααρων εξετασθεισιν ὁτε δια της συντυχιας αυτου τον συμμαχον τε και παραστατην αγγελον ενοησαμεν τον τα σημεια κατα των αιγυπτιων συνεργαζομενον προγενεστερον εικοτως νοουμενον δια το προκατεσκευασθαι της φυσεως ἡμων την αγγελικην και ασωματον φυσιν αδελφον δε δηλον δια την συγγενειαν του νοητου εκεινου προς το νοητον το ἡμετερον της ουν αντιθεσεως ουσης ὁτι πως εστι προς το κρειττον λαβειν την του ααρων συντυχιαν ὁς ὑπηρετης τοις ισραηλιταις της ειδωλοποιϊας εγενετο κακει μετριως παρεδηλου την της αδελφοτητος ὁμωνυμιαν ὁ λογος ὡς ουχι παντοτε του αυτου σημαινομενου απο της αυτης φωνης ὁταν επι των εναντιων νοηματων το αυτο λαμβανηται ονομα αλλ ἑτερος μεν αδελφος ὁ καθαιρων τον αιγυπτιον τυραννον αλλος δε παλιν ὁ αποτυπων τοις ισραηλιταις το ειδωλον καν ἑν ῃ επ αμφοτερων το ονομα κατα των τοιουτων ουν αδελφων απογυμνοι ὁ μωϋσης το ξιφος περι ὡςν γαρ αλλοις διακελευεται και ἑαυτῳ δηλαδη νομοθετει το ισον αναιρεσις δε εστι του τοιουτου αδελφου ὁ της ἁμαρτιας αφανισμος πας γαρ ὁ το δια της συμβουλης του αντικειμενου ενιδρυνθεν τι κακον αφανισας εκεινον απεκτεινεν εν ἑαυτῳ τον ποτε δια της ἁμαρτιας ζωντα μαλλον δ αν ἡμιν το περι τουτου κρατυνθειη δογμα ει τινα και αλλα της ἱστοριας προς την θεωριαν ταυτην συμπαραλαβοιμεν ειρηται γαρ ὁτι προσταγματι γινεται του ααρων εκεινου το δειν αυτους περιελεσθαι αφ ἑαυτων τα ενωτια και ἡ τουτων περιαιρεσις ὑλη τῳ ειδωλῳ εγενετο τι ουν φαμεν ὁτι μωϋσης μεν εν τῳ ενωτιῳ κοσμῳ ὁς εστι ὁ νομος την των ισραηλιτων ακοην κατεκοσμησεν ὁ δε ψευδωνυμος αδελφος δια της παρακοης περιαιρει τον εντεθεντα τῃ ακοῃ κοσμον και ποιει δι αυτου ειδωλον και παρα την πρωτην της ἁμαρτιας εισοδον ενωτιου τινος ὑφαιρεσις ην ἡ του παρακουσαι της εντολης συμβουλη δι ἡς ενομισθη φιλος και πλησιον τοις πρωτοπλαστοις ὁ οφις ὡς τι χρησιμον και αγαθον το αποστηναι του θειου προσταγματος συμβουλευων τουτο εστι το περιελεσθαι της ακοης το της εντολης ενωτιον ουκουν ὁ των τοιουτων αδελφων τε και φιλων και πλησιον φονευς ακουσεται παρα του νομου της φωνης εκεινης ἡν φησιν ἡ ἱστορια παρα του μωϋσεως γεγενησθαι τοις τους τοιουτους φονοκτονησασιν επληρωσατε τας χειρας ὑμων σημερον τῳ κυριῳ ἑκαστος εν τῳ υἱῳ η τῳ αδελφῳ δοθηναι εφ ὑμας ευλογιαν

214 - 218

δοκει δε κατα καιρον και ἡ μνημη των την ἁμαρτιαν παραδεξαμενων επεισεληλυθεναι τῳ λογῳ ὡστε μαθειν πως τας θεοτευκτους πλακας εν αἱς ὁ θειος νομος ενεκεχαρακτο εις την γην εκ των του μωϋσεως χειρων πεσουσας και τῃ αντιτυπιᾳ του ὑποκειμενου συντριβεισας παλιν ὁ μωϋσης ανακομιζεται ουκετι διολου τας αυτας αλλα μονον το επ αυτων γραμμα εκ γαρ της κατω ὑλης λαβων τας πλακας ὑποτιθησι τῃ δυναμει του τον νομον αυταις εγχαρασ σοντος και οὑτως ανακαλειται την χαριν φερων εν ταις λιθιναις δελτοις τον νομον αυτου του θεου τῳ λιθῳ τας φωνας εντυπωσαντος ταχα γαρ εστι δια τουτων ὁδηγηθεντας της θειας ὑπερ ἡμων προμηθειας εν περινοιᾳ γενεσθαι ει γαρ αληθευει ὁ θειος αποστολος καρδιας ονομαζων τας πλακας τουτεστι το ἡγεμονικον της ψυχης αληθευει δε παντως ὁ δια του πνευματος τα βαθη του θεου διερευνωμενος εστιν εκ τουτου δι ακολουθου μαθειν ὁτι ασυντριπτος ην το κατ αρχας και αθανατος ἡ ανθρωπινη φυσις ταις θειαις χερσι κατεσκευασμενη και τοις αγραφοις του νομου κεκαλλωπισμενη χαραγμασι φυσικως ἡμιν εγκειμενου του κατα νομον βουληματος εν τῃ αποστροφῃ του κακου και εν τῃ του θειου τιμῃ επει δε προσεπεσε της ἁμαρτιας ὁ ηχος ὁν ἡ πρωτη γραφη φωνην οφεως ονομαζει ἡ δε κατα τας πλακας ἱστορια φωνην εξ οινου αρχοντων τοτε εις γην πεσουσα συνετριβη αλλα παλιν ὁ αληθινος νομοθετης οὑ τυπος ην ὁ μωϋσης εκ της γης ἡμων ἑαυτῳ τας της φυσεως πλακας ελαξευσεν ου γαρ γαμος αυτῳ την θεοδοχον εδημιουργησε σαρκα αλλ αυτος της ιδιας σαρκος γινεται λατομος της τῳ θειῳ δακτυλῳ καταγραφεισης πνευμα γαρ ἁγιον ηλθεν επι την παρθενον και ἡ του ὑψιστου επεσκιασε δυναμις επει δε τουτο εγενετο παλιν το ασυντριπτον εσχεν ἡ φυσις αθανατος γενομενη τοις του δακτυλου χαραγμασι δακτυλος δε πολλαχῃ παρα της γραφης ονομαζεται το πνευμα το ἁγιον και οὑτω γινεται του μωϋσεως ἡ επι το ενδοξοτερον μεταποιησις τοιαυτη τε και τοσαυτη ὡς αχωρητον ειναι τῳ κατω οφθαλμῳ την της δοξης εκεινης εμφανειαν παντως δε ὁ πεπαιδευμενος το θειον της πιστεως ἡμων μυστηριον ουκ αγνοει πως συμβαινει τῃ ἱστοριᾳ ἡ κατ αναγωγην θεωρια ὁ γαρ διορθωτης της συντετριμμενης ἡμων φυσεως (νοεις δε παντως δια των λεγομενων εκεινον τον τα συντριμ ματα ἡμων θεραπευσαντα) επειδη παλιν εις το αρχαιον επανηγαγε καλλος την συντετριμμενην της φυσεως ἡμων πλακα τῳ θειῳ δακτυλῳ καθως ειρηται καλλωπισθεισαν ουκετι χωρητος ταις οψεσι των αναξιων γινεται τῳ ὑπερβαλ λοντι της δοξης απροσπελαστος τοις προς αυτον ὁρωσι γινομενος αληθως γαρ ὁταν ελθῃ καθως φησι το ευαγγελιον εν τῃ δοξῃ αυτου και παντες οἱ αγγελοι μετ αυτου μογις μεν τοις δικαιοις χωρητος γινεται και κατα φανης ὁ δε ασεβης και ιουδαϊζων την αἱρεσιν καθως ησαϊας λεγει αμετοχος εκεινου του θεαματος μενει αρθητω γαρ ὁ ασεβης φησιν ἱνα μη ιδῃ την δοξαν κυριου

219 - 222

αλλα ταυτα μεν τῃ ακολουθιᾳ των προεξητασμενων ἑπομενοι προς την ὑπονοιαν της περι τον τοπον τουτον θεωριας ηνεχθημεν επι δε το προκειμενον επανελθωμεν πως ὁ τοσαυταις θεοφανειαις εναργως ὁραν τον θεον παρα της θειας φωνης μαρτυρουμενος εν οἱς φησιν ὁτι ενωπιος ενωπιῳ ὡς αν τις λαλησῃ προς τον ἑαυτου φιλον εν τουτοις γενομενος ὡς μηπω τυχων ὡςν τετυχηκεναι δια της γραφικης μαρτυριας πιστευεται δειται του θεου φανηναι αυτῳ ὡς του αει φαινομενου μηδεπω οφθεντος και ἡ ανωθεν φωνη νυν μεν τῃ επιθυμιᾳ του αιτουντος συντιθεται και την προσθηκην αυτῳ της χαριτος ταυτης ουκ απαναινεται παλιν δε εις απελπισμον αγει δι ὡςν αποφαινεται αχωρητον ειναι τῃ των ανθρωπων ζωῃ το παρ εκεινου ζητουμενον αλλα τινα τοπον ειναι παρ ἑαυτῳ φησιν ὁ θεος και εν τῳ τοπῳ πετραν και οπην εν τῃ πετρᾳ εν ᾑ κελευει γενεσθαι τον μωϋσεα ειτα επιβαλειν τον θεον την χειρα τῳ στομιῳ της οπης εκεινης και παρελθοντα προσκαλεσασθαι τον δε μωϋσεα προσκληθεντα και της οπης εξω γενομενον τα οπισθια ιδειν του καλεσαντος και οὑτως εκεινον τε το ζητουμενον ιδειν δοξαι της τε θειας φωνης αψευδη την επαγγελιαν γενεσθαι ταυτα γαρ ει τις κατα το γραμμα βλεποι ου μονον ασαφης τοις ζητουσιν εσται ἡ διανοια αλλ ουδε καθαρευσει της απεμφαινουσης περι θεου ὑποληψεως μονων γαρ των εν σχηματι θεωρουμενων το μεν εμπροσθιον το δε οπισθιον παν δε σχημα σωματος περας εστιν ὡστε ὁ σχημα περι τον θεον εννοων ουδε της σωματικης φυσεως καθαρευειν αυτον οιηθησεται παν δε σωμα και συνθετον εστι παντως το δε συνθετον εκ της των ἑτερογενων συνδρομης εχει την συστασιν το δε συντιθεμενον ουκ αν τις αδιαλυτον ειναι ειποι το δε διαλυομενον αφθαρτον ειναι ου δυναται φθορα γαρ ἡ διαλυσις του συνεστωτος εστιν ει ουν τις το οπισθιον του θεου κατα το γραμμα νοησειεν εις ταυτην την ατοπιαν εκ της ακολουθιας κατ αναγκην απενεχθησεται το γαρ εμπροσθιον τε και οπισθιον εν σχηματι παντως το δε σχημα εν σωματι τουτο δε διαλυτον κατα την ιδιαν φυσιν εστι διαλυτον γαρ ἁπαν το συνθετον το δε διαλυομενον αφθαρτον ειναι ου δυναται αρα ὁ τῳ γραμματι δουλευων φθοραν δια της ακολουθιας των νοηματων περι το θειον εννοησειεν αλλα μην αφθαρτος ὁ θεος και ασωματος

223 - 226

αλλα τις αρα τοις γεγραμμενοις εφαρμοσει διανοια παρα το εκ προχειρου νοουμενον ει δε τουτο το μερος των εν τῃ συμφρασει του λογου γεγραμμενων ἑτεραν ἡμας εξευρειν αναγκαζει διανοιαν προσηκει παντως και περι του ὁλου το ισον διανοεισθαι οἱον γαρ εν τῳ μερει νοησωμεν τοιουτον αναγκῃ και το ὁλον καταλαμβανομεν ου γαρ αν ειη τι ὁλον μη εκ μερων συμπληρουμενον ουκουν και ὁ τοπος ὁ παρα τῳ θεῳ και ἡ εν τῳ τοπῳ πετρα και το εν ταυτῃ χωρημα ὁπερ οπη ονομαζεται και ἡ εκει του μωϋσεως εισοδος και ἡ της θειας χειρος επιβολη του στομιου και ἡ παροδος και ἡ κλησις και μετα ταυτην ἡ των οπισθιων θεωρια ευλογωτερον τι τῳ της αναγωγης νομῳ θεωρηθησεται τι ουν εστι το εικαζομενον ὁτι καθαπερ τα κατω φερη των σωματων ει τινα κατα του πρανους ὁρμην λαβοι καν μηδεις επωθων μετα την πρωτην κινησιν τυχῃ αυτα δι ἑαυτων επι το καταντες εν σφοδροτερᾳ τῃ φορᾳ συνελαυ νεται ἑως αν επικλινες ῃ και ὑποκατιῃ τῳ σχηματι το τῃ φορᾳ ὑποκειμενον μηδενος εὑρισκομενου του εξ αντιβασεως την ὁρμην ανακοπτοντος οὑτω κατα το εμπαλιν ἡ ψυχη της γηϊνης προσπαθειας απολυθεισα ανωφερης τε και οξεια γινεται προς την επι τα ανω κινησιν απο των κατω προς το ὑψος ανιπταμενη μηδενος δε οντος ανωθεν του την ὁρμην επικοπτοντος (ἑλκτικη γαρ προς ἑαυτην ἡ του καλου φυσις εστι των προς εκεινην αναβλεποντων) αει παν τως ὑψηλοτερα ἑαυτης γινεται τῃ των ουρανιων επιθυμιᾳ συνεπεκτεινομενη τοις εμπροσθεν καθως φησιν ὁ αποστολος και παντοτε προς το ὑψηλοτερον την πτησιν ποιησεται ποθουσα γαρ δια των ηδη κατειλημμενων μη καταλιπειν το ὑψος το ὑπερκειμενον απαυστον ποιειται την επι τα ανω φοραν αει δια των προηνυσμενων τον προς την πτησιν τονον ανανεαζουσα μονη γαρ ἡ κατ αρετην ενεργεια καματῳ τρεφει την δυναμιν ουκ ενδιδουσα δια του εργου τον τονον αλλ επαυξουσα

227 - 233

δια τουτο φαμεν και τον μεγαν μωϋσεα αει μειζω γινομενον μηδαμου ἱστασθαι της ανοδου μηδε τινα ὁρον ἑαυτῳ ποιεισθαι της επι το ανω φορας αλλ ἁπαξ επιβαντα της κλιμακος ᾑ επεστηρικτο ὁ θεος καθως φησιν ιακωβ εισαει της ὑπερκειμενης βαθμιδος επιβαινειν και μηδεποτε ὑψουμενον παυεσθαι δια το παντοτε εὑρισκειν της κατει λημμενης εν τῳ ὑψει βαθμιδος το ὑπερκειμενον αρνειται την προς την βασιλιδα των αιγυπτιων κατεψευσ μενην συγγενειαν εκδικος γινεται του ἑβραιου μετανισταται προς την ερημον διαγωγην ἡν ὁ ανθρωπινος ουκ εταραξε βιος ποιμαινει εν ἑαυτῳ την των ἡμερων ζῴων αγελην ὁρᾳ του φωτος την λαμπηδονα αβαρη ποιειται την προς το φως ανοδον τῃ περιαιρεσει του ὑποδηματος εξαιρειται προς ελευθεριαν το συγγενες και ὁμοφυλον ὑποβρυχιον βλεπει τον εχθρον κατα των κυματων δυομενον ὑπο την νεφελην αυλιζεται τῃ πετρᾳ θεραπευει το διψος τῳ ουρανῳ γεωργει τον αρτον ειτα τῃ εκτασει των χειρων καταγωνιζεται το αλλοφυλον ακουει της σαλπιγγος τον γνοφον ὑπερχεται επι τα αδυτα της αχειροποιητου σκηνης παραδυεται μανθανει της θειας ἱερωσυνης τα απορρητα εξαφανιζει το ειδωλον Ἱλεουται το θειον ανακαλειται τον εν τῃ κακιᾳ των ιουδαιων συντριβεντα νομον λαμπει τῃ δοξῃ και δια τοσουτων επαρθεις ὑψωματων ετι σφριγᾳ τῃ επιθυμιᾳ και ακορεστως εχει του πλειονος και οὑ δια παντος κατ εξουσιαν ενεφορειτο ετι διψᾳ και ὡς μηπω μετεσχηκως τυχειν δεεται εμφανηναι αυτῳ τον θεον ἱκετευων ουχ ὡς μετεχειν δυναται αλλ ὡς εκεινος εστι δοκει δε μοι το τοιουτο παθειν ερωτικῃ τινι διαθεσει προς το τῃ φυσει καλον της ψυχης διατεθεισης ἡν αει ἡ ελπις απο του οφθεντος καλου προς το ὑπερκειμενον επεσπα σατο δια του παντοτε καταλαμβανομενου προς το κεκρυμ μενον αει την επιθυμιαν εκκαιουσα ὁθεν ὁ σφοδρος εραστης του καλλους το αει φαινομενον ὡς εικονα του ποθουμενου δεχομενος αυτου του χαρακτηρος του αρχετυπου εμφορηθηναι επιποθει και τουτο βουλεται ἡ τολμηρα τε και παριουσα τους ὁρους της επιθυμιας αιτησις το μη δια κατοπτρων τινων και εμφασεων αλλα κατα προσωπον απολαυσαι του καλλους ἡ δε θεια φωνη διδωσι το αιτηθεν δι ὡςν απαναι νεται εν ολιγοις τοις ῥημασιν αμετρητον τινα βυθον νοηματων παραδεικνυουσα το μεν γαρ πληρωσαι την επιθυμιαν αυτῳ ἡ του θεου μεγαλοδωρεα κατενευσε στασιν δε τινα του ποθου και κορον ουκ επηγγειλατο ου γαρ αν ἑαυτον εδειξε τῳ θεραποντι ειπερ τοιουτον ην το ὁρωμενον ὡστε στησαι την επιθυμιαν του βλεποντος ὡς εν τουτῳ οντος του αληθως ιδειν τον θεον εν τῳ μη ληξαι ποτε της επιθυμιας τον προς αυτον αναβλεποντα φησι γαρ ου δυνησῃ το προσωπον μου ιδειν ου γαρ μη ιδῃ ανθρωπος το προσωπον μου και ζησεται

234 - 239

τουτο δε ουχ ὡς αιτιον του θανατου τοις ὁρωσι γινομενον ὁ λογος ενδεικνυται πως γαρ το της ζωης προσωπον αιτιον θανατου τοις εμπελασασι γενοιτ αν ποτε αλλ επειδη ζωοποιον μεν τῃ φυσει το θειον ιδιον δε γνωρισμα της θειας φυσεως εστι το παντος ὑπερκεισθαι γνωρισματος ὁ τοινυν των γινωσκομενων τι τον θεον ειναι οιομενος ὡς παρατραπεις απο του οντως οντος προς το τῃ καταληπτικῃ φαντασιᾳ νομισθεν ειναι ζωην ουκ εχει το γαρ οντως ον ἡ αληθης εστι ζωη τουτο δε εις επιγνωσιν ανεφικτον ει ουν ὑπερβαινει την γνωσιν ἡ ζωοποιος φυσις το καταλαμβανομενον παντως ζωη ουκ εστιν ὁ δε μη εστι ζωη παρεκτικον γενεσθαι ζωης φυσιν ουκ εχει οὑτως ουν πληρουται τῳ μωϋσει το ποθουμενον δι ὡςν απληρωτος ἡ επιθυμια μενει παιδευεται γαρ δια των ειρημενων ὁτι το θειον κατα την ἑαυτου φυσιν αοριστον ουδενι περιειργομενον περατι ει γαρ εν τινι περατι νοηθειη το θειον αναγκη πασα και το μετ εκεινο συνθεωρηθηναι τῳ περατι παντως γαρ εις τι καταληγει το περατουμενον ὡσπερ πτηνων περας ὁ αηρ εστι και ενυδρων το ὑδωρ ὡς ουν πασι τοις μοριοις ἑαυτου ὁ μεν ιχθυς εμπεριεχεται τῳ ὑδατι το δε πτηνον τῳ αερι και μεσον του ὑδατος προς το νηκτον η προς το πτηνον του αερος ἡ ακρα του περατος εστιν επιφανεια ἡ το πτηνον η τον ιχθυν περιεχουσα ἡν το ὑδωρ η ὁ αηρ διαδεχεται οὑτως αναγκη ειπερ εν περατι νοοιτο το θειον τῳ ἑτερογενει κατα την φυσιν εμπεριεχεσθαι το δε εμπεριεχον του εναπειλημμενου πολλαπλασιον ειναι τῃ ακολουθιᾳ του λογου μαρτυρειται αλλα μην καλον ειναι το θειον ὁμολογειται τῃ φυσει το δε προς το καλον ἑτεροφυως εχον αλλο τι παρα το καλον παντως εστι το δε εξω του καλου εν τῃ του κακου φυσει καταλαμβανεται εδειχθη δε πολλα πλασιον ειναι του περιεχομενου το περιεχον αναγκη ουν πασα τους εν περατι το θειον οιομενους ειναι και εμπεριει ληφθαι τουτο τῃ κακιᾳ συντιθεσθαι ελαττουμενου δε παντως του περιεχομενου της του περιεχοντος φυσεως ακολουθον αν ειη την επικρατησιν του πλεοναζοντος γινεσθαι ουκουν δυναστευεσθαι το καλον ὑπο του εναντιου κατασ κευαζει ὁ περατι τινι περιειργων το θειον αλλα μην τουτο ατοπον ουκ αρα περιληψις τις της αοριστου φυσεως νομισθησεται το δε απεριληπτον καταληφθηναι φυσιν ουκ εχει αλλα πασα προς το καλον ἡ επιθυμια ἡ προς την ανοδον εκεινην εφελκομενη αει τῳ δρομῳ του προς το καλον ἱεμενου συνεπεκτεινεται και τουτο εστιν οντως το ιδειν τον θεον το μηδεποτε της επιθυμιας κορον εὑρειν αλλα χρη παντοτε βλεποντα δι ὡςν εστι δυνατον ὁραν προς την του πλεον ιδειν επιθυμιαν εκκαιεσθαι και οὑτως ουδεις ὁρος αν επικοπτοι της προς τον θεον ανοδου την αυξησιν δια το μητε του καλου τι περας εὑρισκεσθαι μητε τινι κορῳ την προοδον της προς το καλον επιθυμιας εκκοπτεσθαι

240 - 244

αλλα τις ὁ τοπος εκεινος ὁ παρα τῳ θεῳ νοουμενος τις δε ἡ πετρα και τι παλιν εν τῃ πετρᾳ το χωρημα τις δε ἡ χειρ του θεου ἡ το στομιον του κοιλου της πετρας διαλαμβανουσα ἡ δε του θεου παροδος τις τι δε αυτου το οπισθιον ὁπερ αιτησαντι τῳ μωϋσει την κατα προσωπον οψιν δωσειν ὁ θεος επηγγειλατο χρη γαρ παντως μεγα τι τουτων ἑκαστον ειναι και της του διδοντος μεγαλο δωρεας επαξιον ὡστε πασης της γενομενης ηδη τῳ μεγαλῳ θεραποντι θεοφανειας την επαγγελιαν ταυτην μεγαλοπρεπεσ τεραν τε και ὑψηλοτεραν πιστευεσθαι πως ουν αν τις το ὑψος το εκ των ειρημενων κατανοησειεν εφ ᾡ μετα τας τοσαυτας αναβασεις ὁ τε μωϋσης αναβηναι ποθει και ὁ τοις αγαπωσι τον θεον παντα συνεργων εις το αγαθον εξευμαριζει δια της ὁδηγιας την ανοδον ιδου τοπος φησι παρ εμοι συμβαινει ταχα τοις προτεθεωρημενοις το νοημα τοπον γαρ ειπων ου περιειργει τῳ ποσῳ το δεικνυμενον (επι γαρ του αποσου μετρον ουκ εστιν) αλλα τῃ παραληψει της κατα το μετρον περιγραφης επι το απειρον τε και αοριστον χειραγωγει τον ακουοντα δοκει τοινυν τοιουτον τινα νουν ὑποσημαινειν ὁ λογος επειδη σοι προς το εμπροσθεν ἡ επιθυμια συντεταται και σοι του δρομου κορος ουδεις ουδε τινα του αγαθου ὁρον επιστασαι αλλ αει προς το πλειον ὁ ποθος βλεπει τοσουτος εστιν ὁ παρ εμοι τοπος ὡστε τον εν αυτῳ διαθεοντα μηδεποτε δυνηθηναι ληξαι του δρομου ὁ δε δρομος ἑτερῳ λογῳ στασις εστι στησω γαρ σε φησιν επι της πετρας τουτο δε το παντων παρα δοξοτατον πως το αυτο και στασις εστι και κινησις ὁ γαρ ανιων παντως ουχ ἱσταται και ὁ ἑστως ουκ ανερχεται ενταυθα δε δια του ἑσταναι το αναβηναι γινεται τουτο δε εστιν ὁτι ὁσῳ τις παγιος τε και αμεταθετος εν τῳ αγαθῳ διαμενει τοσουτῳ πλεον τον της αρετης διανυει δρομον ὁ γαρ περισφαλης τε και ολισθηρος κατα την των λογισμων βασιν αβεβαιον την εν τῳ καλῳ στασιν εχων κλυδωνιζομενος τε και περιφερομενος καθως φησιν ὁ αποστολος και ταις περι των οντων ὑποληψεσιν επιδισταζων και κραδαινομενος ουκ αν ποτε προς το ὑψος της αρετης αναδραμοι ὡς οἱ δια ψαμμου βαδιζοντες προς το αναντες καν μεγαλα τυχωσι τοις ποσι διαβαινοντες ανηνυτα μοχθουσιν αει προς το κατω της βασεως συγκαταρρεουσης τῃ ψαμμῳ ὡς την μεν κινησιν ενεργεισθαι προοδον δε μηδεμιαν της κινησεως γινεσθαι ει δε τις καθως ἡ ψαλμῳδια φησι της του βυθου ὑποσταθμης ανασπασας τους ποδας επι της πετρας τουτους ερεισειεν (ἡ πετρα δε εστιν ὁ χριστος ἡ παντελης αρετη) ὁσῳ μαλλον ἑδραιος εν τῳ αγαθῳ και αμετακινητος κατα την συμβουλην του παυλου γινεται τοσουτῳ θαττον διανυει τον δρομον οἱον τινι πτερῳ τῃ στασει χρωμενος και προς την ανω πορειαν δια της βεβαιοτητος του αγαθου την καρδιαν πτερουμενος ὁ ουν ὑποδειξας τῳ μωϋσει τον τοπον παρορμᾳ προς τον δρομον την δε επι της πετρας επαγγειλαμενος στασιν τον τροπον της θειας εκεινης σταδιοδρομιας αυτῳ ὑποδεικνυσι

245 - 250

το δε εν τῃ πετρᾳ χωρημα ἡν οπην ονομαζει ὁ λογος καλως ὁ θειος αποστολος τοις ιδιοις λογοις διηρμηνευσεν οικιαν αχειροποιητον ουρανιαν αποκεισθαι δι ελπιδος τοις την γηϊνην σκηνην διαλυσασι λεγων αληθως γαρ ὁ τον δρομον τελεσας καθως φησιν ὁ αποστολος εν εκεινῳ τῳ πλατει και ευρυχωρῳ σταδιῳ ὁν τοπον ονομαζει ἡ θεια φωνη και την πιστιν τηρησας οντως καθως φησι το αινιγμα επι της πετρας τους ιδιους ποδας ερεισας οὑτος τῳ της δικαιοσυνης στεφανῳ παρα της χειρος του αγωνοθετου καλλωπισθησεται το δε τοιουτο γερας διαφορως παρα της γραφης ονομαζεται το γαρ αυτο ενταυθα μεν χωρημα πετρας λεγεται εν ἑτεροις δε παραδεισου τρυφη και αιωνια σκηνη και μονη παρα τῳ πατρι και πατριαρχου κολπος και χωρα ζωντων και ὑδωρ αναπαυσεως και ἡ ανω ιερουσαλημ και βασιλεια ουρανων και βραβειον κλησεως και στεφανος χαριτων και στεφανος τρυφης και στεφανος καλλους και πυργος ισχυος και επιτραπεζιος ευφροσυνη και θεου συνεδρια και θρονος κρισεως και τοπος ονομαστος και σκηνη αποκρυφος ἑν ουν και τουτο φαμεν ειναι των εις τουτο φεροντων το νοημα την εις την πετραν του μωϋσεως εισοδον επειδη γαρ χριστος ἡ πετρα παρα του παυλου νενοηται πασα δε αγαθων ελπις εν τῳ χριστῳ ειναι πιστευε εν ᾡ παντας ειναι τους θησαυρους των αγαθων μεμαθη καμεν ὁ εν αγαθῳ τινι γενομενος εν τῳ χριστῳ παντως εστι τῳ περιεκτικῳ παντος αγαθου ὁ δε μεχρι τουτου φθασας και ὑπο της του θεου χειρος σκεπασθεις καθως ὁ λογος επηγγειλατο (χειρ δ αν ειη του θεου ἡ δημιουργικη των οντων δυναμις ὁ μονογενης θεος δι οὑ τα παντα εγενετο ὁς και τοις τρεχουσι τοπος εστιν ὁδος του δρομου γινομενος κατα την ιδιαν φωνην και πετρα γινεται τοις βεβαιοις και οικος τοις αναπαυο μενοις) τοτε ακουσεται του προσκαλουμενου και κατοπιν του καλουντος οφθησεται τουτεστιν οπισω κυριου του θεου πορευσεται καθως ὁ νομος παρεγγυᾳ ὁπερ ακουσας ενοησε και ὁ μεγας δαβιδ τῳ μεν κατοικουντι εν βοηθειᾳ του ὑψιστου λεγων ὁτι εν τοις μεταφρενοις αυτου επισκιασει σοι ὁπερ ισον εστι του κατοπιν αυτον του θεου ειναι (εν γαρ τοις οπισθιοις εστι το μεταφρενον) περι ἑαυτου δε τουτο βοων ὁτι εκολληθη ἡ ψυχη μου οπισω σου εμου δε αντελαβετο ἡ δεξια σου ὁρᾳς πως συμβαινει τῃ ἱστοριᾳ ἡ ψαλμῳδια ὡς γαρ οὑτος φησι τῳ οπισω του θεου κεκολλημενῳ την της δεξιας ειναι αντιληψιν οὑτω κακει ἡ χειρ ἁπτεται του εν τῃ πετρᾳ την θειαν φωνην αναμενοντος και κατοπιν ακολουθειν ευχομενου

251 - 255

αλλα και ὁ κυριος ὁ τοτε τῳ μωϋσει χρηματισας ὁ πληρωτης του ιδιου νομου γενομενος ὁμοιως προς τους μαθητας διεξερχεται απογυμνων των εν αινιγματι ῥηθεντων εις το εμφανες την διανοιαν ει τις θελει οπισω μου ελθειν λεγων ουκ ει τις εμπροσθεν και τῳ περι της αιωνιου ζωης ἱκετευοντι το αυτο τουτο ὑποτιθεται δευρο γαρ φησιν ακολουθει μοι ὁ δε ακολουθων το οπισθεν βλεπει ουκουν διδασκεται νυν ὁ μωϋσης ὁ ιδειν τον θεον σπευδων πως εστιν ιδειν τον θεον ὁτι το ακολουθειν τῳ θεῳ καθ ὁπερ αν καθηγηται τουτο βλεπειν εστι τον θεον ἡ γαρ παροδος αυτου την ὁδηγιαν του ἑπομενου διασημαινει ου γαρ εστιν αλλως τον αγνοουντα την ὁδον ασφαλως διανυσαι μη τῳ καθηγουμενῳ κατοπιν ἑπομενον ὁ ουν ὁδηγων τῳ προηγεισθαι τῳ ἑπομενῳ την ὁδον ὑποδεικνυσιν ὁ δε ἑπομενος τοτε της ευθειας ουκ εκτραπη σεται ει το οπισω αει του ἡγουμενου βλεποι ὁ γαρ επι τα πλαγια τῃ κινησει παραφερομενος η αντιπροσωπον φερων τῳ ὁδηγουντι το βλεμμα αλλην ἑαυτῳ καινοτομει πορειαν ουχ ἡν ὁ ὁδηγος ὑποδεικνυσι διο φησι προς τον ὁδηγουμενον ὁτι το προσωπον μου ουκ οφθησεται σοι τουτεστι μη αντιπροσωπος γινου τῳ ὁδηγουντι προς γαρ το εναντιον παντως ὁ δρομος εσται αγαθον γαρ αγαθῳ ουκ αντιβλεπει αλλ ἑπεται το δε εκ του εναντιου νοουμενον τῳ αγαθῳ αντιπροσωπον γινεται ἡ γαρ κακια εξ εναντιου τῃ αρετῃ βλεπει αρετη δε ουκ αντιθεωρειται τῃ αρετῃ αντιπροσωπος ὁ ουν μωϋσης ουκ αντιβλεπει τῳ θεῳ αλλα τα οπισω αυτου βλεπει ὁ γαρ αντιβλεπων ου ζησεται καθως μαρτυρειται ἡ θεια φωνη ὁτι ουδεις οψεται το προσωπον κυριου και ζησεται ὁρᾳς ὁσον εστι το μαθειν ακολουθησαι τῳ θεῳ ὁτι μετα τας ὑψηλας εκεινας αναβασεις και τας φοβερας τε και ενδοξους θεοφανειας προς τῳ τελει που της ζωης μογις ταυτης αξιουται της χαριτος ὁ μαθων κατοπιν γενεσθαι θεου τῳ δε οὑτως ἑπομενῳ τῳ θεῳ ουκετι των δια κακιας προσοχθισματων αντιβαινει ουδεν

256 - 263

μετα ταυτα γαρ φθονος αυτῳ παρα των αδελφων επιφυεται φθονος το αρχεκακον παθος ὁ του θανατου πατηρ ἡ πρωτη της ἁμαρτιας εισοδος ἡ της κακιας ῥιζα ἡ της λυπης γενεσις ἡ των συμφορων μητηρ ἡ της απειθειας ὑποθεσις ἡ της αισχυνης αρχη φθονος ἡμας του παραδεισου εξῴκισεν οφις κατα της ευας γενομενος φθονος του ξυλου της ζωης απετειχισε και των ἱερων ενδυματων γυμνωσας τοις της συκης φυλλοις δι αισχυνης ὑπηγαγε φθονος τον καϊν κατα της φυσεως ὡπλισε και τον ἑπτακις εκδικουμενον εκαινοτομησε θανατον φθονος τον ιωσηφ δουλον εποιησε φθονος το θανατηφορον κεντρον το κεκρυμμενον ὁπλον ἡ της φυσεως νοσος ὁ χολωδης ιος ἡ ἑκουσιος τηκεδων το πικρον βελος ὁ της ψυχης ἡλος το εγκαρδιον πυρ ἡ τοις σπλαγχνοις εγκαιομενη φλοξ ᾡ ατυχημα μεν εστιν ου το ιδιον κακον αλλα το αλλοτριον αγαθον κατορθωμα δε παλιν εκ του εναντιου ου το οικειον καλον αλλα το του πελας κακον φθονος ὁ ταις ευπραγιαις των ανθρωπων εποδυνωμενος και ταις συμφοραις επεμβαινων φθειρεσθαι τους νεκροβορους γυπας τῳ μυρῳ λεγουσι προς γαρ το δυσωδες και διεφθορος αυτων ἡ φυσις ᾠκειωται και ὁ τῃ νοσῳ ταυτῃ κρατουμενος τῃ μεν ευημεριᾳ των πελας οἱον τινος μυρου προσβολῃ καταφθειρεται ει δε τι παθος εκ συμφορας ιδοι προς τουτο καθιπταται και το αγκυ λον επαγει στομα τα κεκρυμμενα εξελκων του δυστυχηματος πολλους ὁ φθονος των προ μωϋσεως κατηγωνισατο τῳ δε μεγαλῳ τουτῳ προσενεχθεις οἱον τι πλασμα πηλινον πετρᾳ προσαραχθεν ἑαυτῳ περιτριβεται εν τουτῳ γαρ μαλιστα διεδειχθη της μετα του θεου πορειας το κερδος ἡν εποιειτο μωϋσης ὁ εν τῳ θειῳ τοπῳ δραμων και επι της πετρας ἑστως και τῳ χωρηματι ταυτης περιεχομενος και τῃ χειρι του θεου σκεπαζομενος και κατοπιν τῳ ἡγουμενῳ ἑπομενος ὁ μη αντιβλεπων αλλα τα οπισθια βλεπων τον ουν εφ ἑαυτου γενομενον μακαριστον τῳ ἑπεσθαι τῳ θεῳ αποδεικνυσι και το φανηναι αυτον της του τοξου βολης ὑψηλοτερον πεμπει γαρ και κατ εκεινου το βελος ὁ φθονος αλλ ου καθικνειται ἡ βολη του ὑψους εν ᾡ ην μωϋσης ητονησε γαρ ἡ νευρα της πονηριας τοσουτον αποτοξευσαι το παθος ὡς απο των προνενοσηκοτων και εις αυτον διαβηναι αλλ ὁ μεν ααρων και ἡ μαριαμ τῳ παθει της βασκανιας ετρωθησαν και οἱον τι τοξον του φθονου γινονται αντι βελους τον κατ αυτου λογον αποτοξευσαντες ὁ δε τοσουτον απεσχεν εν κοινωνιᾳ γενεσθαι του αρρωστηματος ὡστε και θεραπευει των νενοσηκοτων το παθος ου μονον αυτος προς την αμυναν των λελυπηκοτων μενων ακινητος αλλα και τον θεον ηδη ὑπερ αυτων ἱλεου μενος δεικνυς οιμαι δι ὡςν εποιησεν ὁτι ὁ καλως τῳ θυρεῳ της αρετης περιπεφραγμενος ταις ακισι των βελων ουκ αμυσσεται αμβλυνει γαρ την αιχμην και εις το εμπαλιν αποστρεφει ἡ του ὁπλου στερροτης ὁπλον δ αν ειη των τοιουτων βελων φυλακτηριον αυτος ὁ θεος ὁν ενδυεται ὁ της αρετης ὁπλιτης ενδυσασθε γαρ φησι τον κυριον ιησουν τουτεστιν ἡ αρραγης παντευχια ᾑ τινι ευσταλως πεφραγμενος ὁ μωϋσης απρακτον τον πονηρον τοξοτην εποιησεν ουτε γαρ ενεπεσεν αυτῳ ἡ αμυντικη κατα των λελυπηκοτων ὁρμη ουτε καταδικασθεντων αυτων παρα της αδεκαστου κρισεως το προς την φυσιν ηγνοησε δικαιον αλλ ἱκετης εγενετο του θεου ὑπερ των αδελφων ὁπερ ουκ αν εποιησεν ει μη κατοπιν του θεου ην του τα οπισθεν αυτῳ προς την ασφαλη της αρετης ὁδηγιαν προδει ξαντος

264 - 268

και τα αλλα δε εφεξης τοιαυτα επειδη γαρ ουκ εσχε κατ αυτου χωραν εις βλαβην ὁ τῃ φυσει των ανθρωπων πολεμιος τρεπει κατα των ευαλωτοτερων τον πολεμον και καθαπερ τι βελος το της γαστριμαργιας παθος επαφεις τῳ λαῳ αιγυπτιαζειν κατα την ορεξιν αυτους παρεσκευασε προτιθεντας της ουρανιας εκεινης τροφης την παρ αιγυπτιοις σαρκοβοριαν ὁ δε ὑψηλος την ψυχην ανω του τοιουτου παθους ὑπερπετομενος ὁλος ην της μελλουσης κληρονομιας της επηγγελμενης παρα του θεου τοις μεθισταμενοις εκ της νοηθεισης αιγυπτου και επι την γην εκεινην ὁδοι πορουσιν εν ᾑ βρυει το γαλα συναναμεμιγμενον τῳ μελιτι τουτου χαριν κατασκοπους τινας διδασκαλους εποιειτο των εν εκεινῃ καλων οὑτοι δ αν ειεν κατα γε την εμην γνωμην οἱ μεν τας αγαθας ελπιδας προτειναντες οἱ δια της πιστεως εγγινομενοι λογισμοι βεβαιουντες των αποκειμενων αγαθων την ελπιδα οἱ δε απογνωσιν των χρηστοτερων εμποιουντες ελπιδων ειεν αν οἱ παρα του εναντιου λογισμοι οἱ την πιστιν των επηγγελμενων αμβλυνοντες αλλ ουδενα των εναντιων λογον ποιουμενος πιστον ἡγειτο τον τα κρειττω περι της γης εκεινης επαγγελλομενον ιησους δε ην ὁ της κρειττονος κατασκοπης καθηγουμενος ὁ τῃ παρ ἑαυτου διαβεβαιωσει το πιστον τοις επηγγελμενοις παρεχων προς ὁν βλεπων ὁ μωϋσης βεβαιας ειχε τας ὑπερ των μελλοντων ελπιδας δειγμα της εκει τρυφης τον βοτρυν ποιουμενος τον επ αναφορεων παρ αυτου κομιζομενον ιησουν δε παντως ακουων περι της γης εκεινης μηνυοντα και βοτρυν ξυλῳ απαιωρουμενον νοεις προς ὁ τι κακεινος βλεπων ασφαλης ταις ελπισιν ην βοτρυς γαρ επι ξυλου κρεμα μενος τις αλλος εστι παρα τον επ εσχατων των ἡμερων επι του ξυλου κρεμασθεντα βοτρυν οὑ το αἱμα ποτον τοις πιστευουσι γινεται σωτηριον τουτο του μωϋσεως προει ποντος ἡμιν οἱον δι αινιγματος ὁτι αἱμα σταφυλης επινον οινον δι οὑ το σωτηριον παθος καταμηνυεται

269 - 277

παλιν δια της ερημου ὁδος και καταπονειται τῃ διψῃ ὁ των αγαθων της επαγγελιας απελπισας λαος ὁ δε μωϋσης παλιν αυτοις κατακλυζει δια της πετρας την ερημον ὁ δε τοιουτος λογος τουτο αν ἡμας δια της νοητης θεωριας διδαξειεν οἱον εστι το της μετανοιας μυστηριον οἱ γαρ προς γαστερα και σαρκα και τας αιγυπτιας ἡδονας μετα το ἁπαξ γευσασθαι της πετρας παρατραπεντες τῳ χωρισμῳ της των αγαθων μετουσιας καταδικαζονται αλλ εστιν αυτοις παλιν εκ μεταμελειας την πετραν εὑρειν ἡν κατελιπον και παλιν ἑαυτοις αναστομωσαι την φλεβα και παλιν εμφορη θηναι του ναματος ὁ ἡ πετρα εκδιδωσι τῳ την κατασκοπην ιησου αληθεστεραν της των εναντιων ειναι πιστευσαντι και προς τον βοτρυν βλεποντι τον ὑπερ ἡμων κρεμασθεντα και αἱμαχθεντα τῳ παλιν αυτοις δια του ξυλου βρυειν την πετραν παρασκευασαντι αλλ ουπω κατ ιχνος ἑπεσθαι τῃ μεγαλοφυϊᾳ μωϋσεως ὁ λαος επαιδευθη ετι δε προς τας ανδραποδωδεις επιθυμιας καθελκεται και προς τας αιγυπτιας ἡδονας επικλινεται δεικνυσι δε πως δια τουτων ἡ ἱστορια ὁτι προς το τοιουτον παθος παντων μαλιστα κατωφερης ἡ ανθρωπινη φυσις εστι μυριαις ὁδοις ὑπαγομενη τῃ νοσῳ ὁ δε καθαπερ τις ιατρος προς το επικρατουν αει παθος δια της τεχνης ἱσταμενος ουκ εᾳ κατ αυτων δυναστευειν μεχρι θανατου την νοσον τοις μεν γαρ ἡ των ατοπων επιθυμια τους οφεις ετικτε το δε παρ αυτων δηγμα θανατηφορον επηγε τον ιον τοις αμυχθεισι τῳ δηγματι ὁ δε μεγας νομοθετης οφεως ειδει την δυναμιν των κατα αληθειαν θηριων ηχρειωσε καιρος δ αν ειη σαφεστερον εκκαλυψαι το αινιγμα ἑν τι των πονηρων τουτων παθηματων εστιν αλεξητηριον ἡ δια του μυστηριου της ευσεβειας γινομενη των ψυχων ἡμων καθαρσις κεφαλαιον δε των εν τῳ μυστηριῳ πεπισ τευμενων ἡ εις το παθος εστιν επιβλεψις του ὑπερ ἡμων αναδεξαμενου το παθος σταυρος δε το παθος εστιν ὡστε τον προς αυτον βλεποντα καθως ὑφηγειται ὁ λογος ὑπο του ιου της επιθυμιας μη βλαπτεσθαι το δε προς τον σταυρον βλεπειν τουτο εστι το παντα τον ἑαυτου βιον ὡς νεκρον τῳ κοσμῳ και εσταυρωμενον ποιησαι προς πασαν ἁμαρτιαν ακινητον οντως καθως φησιν ὁ προφητης καθηλουντα τῳ θειῳ φοβῳ τας ιδιας σαρκας ἡλος δ αν ειη σαρκων καθεκτικος ἡ εγκρατεια επει ουν ἡ των ατοπων επιθυμια τους θανατηφορους οφεις εκ της γης επισπαται (παν γαρ της πονηρας επιθυμιας εγγονον οφις εστι) τουτου χαριν προδεικνυσιν ὁ νομος ἡμιν το επι του ξυλου φαινομενον τουτο δε εστιν ὁμοιωμα οφεως και ουχι οφις καθως και ὁ μεγας παυλος φησιν εν ὁμοιωματι σαρκος ἁμαρτιας ὁ δε αληθης οφις ἡ ἁμαρτια εστι και ὁ προς την ἁμαρτιαν αυτομολησας την του οφεως ὑποδυεται φυσιν ελευθερουται ουν της ἁμαρτιας ὁ ανθρωπος δια του ὑπελθοντος το της ἁμαρτιας ειδος και γενομενου καθ ἡμας τους προς το ειδος μεταστραφεντας του οφεως δι οὑ ὁ μεν θανατος ὁ εκ των δηγματων κωλυεται αυτα δε τα θηρια ουκ αφανιζεται θηρια δε λεγω τας επιθυμιας των γαρ εις τον σταυρον βλεποντων ὁ μεν πονηρος των ἁμαρτιων θανατος ουκ ενεργειται ἡ δε εγκειμενη τῃ σαρκι κατα του πνευματος επιθυμια εις το παντελες ουκ απολωλε και γαρ και εν τοις πιστοις ενεργειται πολλακις της επιθυμιας τα δηγματα αλλ ὁ προς τον επι του ξυλου ὑψωθεντα βλεπων απωθειται το παθος οἱον τινι φαρμακῳ τῳ της εντολης φοβῳ τον ιον διαχεας το δε συμβολον ειναι του κατα τον σταυρον μυστη ριου τον ὑψωθεντα οφιν εν τῃ ερημῳ φανερως διδασκει ἡ του κυριου φωνη εν οἱς φησιν ὁτι καθως μωϋσης ὑψωσε την οφιν εν τῃ ερημῳ οὑτως ὑψωθηναι δει τον υἱον του ανθρωπου

278 - 286

παλιν τῃ οικειᾳ ὁδῳ κατα τινα κακην ακολουθιαν ἡ ἁμαρτια προερχεται οἱον εἱρμῳ τινι πονηρῳ κατα το ακολου θον προϊουσα και ὁ νομοθετης καθαπερ τις ιατρος τῃ του κακου φορᾳ συμπαρατεινει την θεραπειαν επειδη γαρ απρακτον εγενετο το δηγμα των οφεων τοις εις το ὁμοιωμα του οφεως βλεπουσι (νοεις δε παντως δια των ειρημενων το αινιγμα) αλλη μεθοδος ἁμαρτιας επινοειται τῳ ποικιλως τα τοιαυτα καθ ἡμων σοφιστευοντι ὁ δη και νυν εν πολλοις ιδειν εστι γινομενον επειδαν γαρ τινες δια σωφρο νεστερου βιου το της επιθυμιας παθος κολασωσιν επι την ἱερωσυνην ἑαυτους εισωθουσιν ανθρωπιναις σπουδαις και αυτοχειροτονητοις ὁρμαις εις την οικονομιαν του θεου εξυβρι ζοντες προς ταυτην αγει την κακην της ἁμαρτιας ακολουθιαν ὁ δια της ἱστοριας ενεργειν τα κακα τοις ανθρωποις κατηγο ρουμενος επειδη γαρ επαυσατο ἡ γη τους οφεις κατα των επιθυμουντων ωδινουσα δια της εις τον ὑψωθεντα επι του ξυλου πιστεως και κρειττους επεισθησαν ειναι των ιοβολων δηγματων τοτε του κατ επιθυμιαν παθους ὑπεξελ θοντος ἡ της ὑπερηφανιας αντεισερχεται νοσος και ταπεινον ειναι κρινοντες το φυλασσειν εφ ἑαυτων την ταξιν εφ ἡς εταχθησαν εισωθουσιν ἑαυτους εις το της ἱερωσυνης αξιωμα παρωσασθαι τους παρα του θεου την λειτουργιαν ταυτην λαχοντας φιλονεικησαντες οἱ χασματι ὑποληφθεντες εξηφα νισθησαν το δε ὁσον ὑπερ γης ην του τοιουτου συνταγματος κεραυνοις κατεπρησθη διδασκοντος οιμαι του λογου δια της ἱστοριας ὁτι περας εστι της καθ ὑπερηφανιαν επαρσεως ἡ εις το ὑπογειον καθοδος και ταχα τις δια τουτων ὁρμωμενος ουκ απεικοτως ανοδον επι το κατω την ὑπερηφανιαν ὁρισαιτο ει δε προς το εναντιον τῃ των πολλων ὑποληψει φερεται ἡ διανοια μηδεν θαυμασῃς τοις γαρ πολλοις δοκει το ὑπερ τους αλλους ειναι τῳ ονοματι της ὑπερηφανιας σημαινεσθαι ἡ δε των ἱστορηθεντων αληθεια βεβαιοι τον ἡμετερον ὁρον ει γαρ οἱ ὑπερ τους αλλους ἑαυτους αραντες κατω που κατεδυσαν χασματι της γης διασχουσης αυτοις ουκ αν τις καταγνοιη του ὁρου του την ὑπερηφανιαν την κατωτατω πτωσιν ειναι ὁριζομενου προς ταυτα βλεποντας μετριαζειν παιδευει ὁ μωϋσης και μη επαιρεσθαι τοις κατορθωμασιν αλλ αει το παρον ευ διατιθεσθαι ου γαρ επειδη των ἡδονων γεγονας κρειττων ηδη σοι ανευθυνον το ἑτερῳ ειδει παθους ἁλισκεσθαι πτωμα γαρ εστι παν παθος ἑως αν παθος ῃ διαφορα δε πτωματων εν τῃ των παθηματων παραλλαγῃ ουδεμια ὁ τῳ λειῳ της ἡδονης ενολισθησας πεπτωκε και ὁ δια της ὑπερηφανιας ὑποσκελισθεις ανετραπη ουδεν γαρ καταπτωματος ειδος αἱρετον τῳ νουν εχοντι αλλ επισης παν πτωμα φευκτον ἑως αν πτωμα ῃ ὡς ει τινα και των νυν βλεποις εν μερει τινι του κατα τας ἡδονας αρρωστηματος καθαρευοντα σπουδῃ δε παλιν τῳ δοκειν ὑπερ τους αλλους ειναι προς την ἱερωσυνην ἑαυτον εισωθουντα τουτον εκεινον οιου βλεπειν τον εν τῳ ὑψωματι της ὑπερηφανιας ὑπογειον πιπτοντα διδασκει γαρ εν τοις εφεξης ὁ νομος ὁτι θειον τι χρημα εστιν ἡ ἱερωσυνη και ουκ ανθρωπινον διδασκει δε οὑτως ῥαβδους παρ ἑκαστης φυλης επι τῳ ονοματι των δεδωκοτων κατασημηνας προστιθησι τῳ θυσιαστηριῳ ὡστε της ανωθεν χειροτονιας μαρτυριαν γενεσθαι την ῥαβδον θαυματι τινι θειῳ παρα τας αλλας γενομενην επισημον και γενομενου τουτου αἱ μεν των αλλων ῥαβδοι ὁπερ ησαν διεμειναν ἡ δε του ἱερεως αυτη εν ἑαυτῃ ῥιζωθεισα ου δια τινος αλλοτριας ικμαδος αλλα της θεοθεν αυτῃ εντεθεισης δυναμεως κλαδους και καρπον ανεβλαστησε και προηλθεν εις τελειωσιν ὁ καρπος καρυον δε ην ὁ καρπος οὑ γενομενου προς ευταξιαν επαιδευθη παν το ὑπηκοον νοειν δε προσηκει δια του καρπου ὁν ἡ ῥαβδος εβλαστησε του ααρων οἱον χρη ειναι τον εν τῃ ἱερωσυνῃ βιον εγκρατη τινα και κατεσ τυμμενον και περιεσκληκοτα τῃ φαινομενῃ ζωῃ ενδοθεν δε το εδωδιμον εν τῳ κρυπτῳ και αφανει περιεχοντα ὁ τοτε ανακαλυπτεται ὁταν πεπανθῃ τῳ χρονῳ ἡ βρωσις και περιρραγῃ το στυφον περιβολαιον και περιτριβῃ το ξυλωδες εκεινο του εδωδιμου προκαλυμμα ει δε τινος ἱερεως λεγομενου καταμαθοις τον βιον μηλοειδη και ευπνουν και ῥοδοχροον οἱοι των πολλων εισι βυσσῳ και πορφυρᾳ διανθιζομενοι και ταις λιπαραις τραπεζαις εμπιαινομενοι οἱ τον διυλισμενον πινοντες οινον και τα πρωτα μυρα χριομενοι και ὁσα αλλα γλυκεα δοκει κατα την προχειρον γευσιν τοις τον απολαυστικον οπωριζουσι βιον καλως αν επι τουτου το ευαγγελικον ειποις ὁτι τον καρπον βλεπων ουκ επιγινωσκω δια του καρπου το ἱερατικον δενδρον αλλος ὁ της ἱερωσυνης καρπος και οὑτος ἑτερος εκεινος ὁ καρπος εγκρατεια ην τρυφη δε οὑτος εκεινος ουκ απο γηϊνης ικμαδος ὑπεπιαινετο τουτῳ δε πολλοι κατωθεν επιρρεουσιν οἱ των ἡδονων οχετοι δι ὡςν προς την τοιαυτην ὡραν ἡ του βιου οπωρα ὑπερ υθραινεται

287 - 290

ὁτε δε και τουτου του παθους καθαρον εγενετο το ὑπηκοον τοτε διεξεισι τον αλλοφυλον βιον καθηγουμενου του νομου της βασιλικης λεωφορου κατ ουδετερον μερος της εκτροπης γινομενης επισφαλης γαρ ἡ επι τα πλαγια παρατροπη τῳ ὁδευοντι ὡσπερ γαρ ει δυο κρημνοι μιαν επι της ακρας ῥαχιας ατραπον αποστενοιεν κινδυνος εστι τῳ δια ταυτης βαινοντι ενθεν η ενθεν παρατραπηναι του μεσου (ισως γαρ ἑκατερωθεν το εκ του κρημνου βαραθρον την εκτροπην διαδεχεται) οὑτως ὁ νομος βουλεται τον αυτῳ κατ ιχνος ἑπομενον μη καταλιπειν την ὁδον την καθως φησιν ὁ κυριος στενην τε και τεθλιμμενην μητε επι το σκαιον τε και ευωνυμον μητε επι το δεξιον νομιζο μενον δογμα δε εστιν οὑτος ὁ λογος εν μεσοτητι θεωρεισθαι τας αρετας ὁριζομενος διοτι πεφυκε πασα κακια η κατ ελλειψιν η καθ ὑπερπτωσιν αρετης ενεργεισθαι οἱον επι της ανδρειας ελλειψις τις εστιν αρετης ἡ δειλια ὑπερπ πτωσις δε το θρασος το δε ἑκατερου τουτων καθαρευον εν μεσῳ τε των παρακειμενων κακιων θεωρειται και αρετη εστι κατα τον αυτον τροπον και τα αλλα παντα ὁσα προς το κρειττον σπουδαζεται μεσολαβειται πως τοις κακοις γειτονημασιν ἡ σοφια δεινοτητος τε και ακεραιοτητος το μεσον εχει ουτε του οφεως το φρονιμον επαινετον ουτε της περιστερας το ακεραιον ει εφ ἑαυτου μονου δεοι λαμβανειν τουτων ἑκατερον αλλ ἡ δια μεσου των δυο τουτων συγκρατος ἑξις αρετη γινεται ὁ ελλιπης κατα την σωφροσυνην ακολαστος ὁ πλεοναζων κεκαυτηριασται την συνειδησιν καθως ὁριζεται ὁ αποστολος ὁ μεν γαρ ταις ἡδοναις ανεδην εκκεχυται ὁ δε και τον γαμον ισα τῃ μοιχειᾳ βδελυσσεται ἡ δε δια μεσου τουτων θεωρουμενη ἑξις σωφροσυνη εστιν επει δε καθως φησιν ὁ κυριος ὁ κοσμος οὑτος εν τῳ πονηρῳ κειται αλλοφυλον δε τοις ἑπομενοις τῳ νομῳ το τῃ αρετῃ αντικειμενον ὁπερ εστιν ἡ πονηρια ὁ δια του κοσμου τουτου κατα τον βιον ὁδοιπορων ασφαλως την αναγκαιαν ταυτην της αρετης διανυσει πορειαν ει την λεωφορον οντως την ὑπο της αρετης τριφθεισαν τε και λευκαινομενην ὁδον φυλασσοι μηδαμου προς τας παρα κειμενας ανοδιας δια κακιαν παρατρεπομενος

291 - 294

επει δε καθως ειρηται τῃ ανοδῳ της αρετης και ἡ επιβουλη του αντικειμενου συναναβαινει καταλληλως ἑκαστου της εις το κακον παρατροπης τας αφορμας εξευρισκουσα τοτε προς μειζον του λαου εν τῳ κατα θεον βιῳ αυξησαντος αλλης επιβουλης ὁ αντικειμενος ἁπτεται κατα τους δεινους τα πολεμικα οἱ την κατα στομα παραταξιν των πλεονεκ τουντων κατα την δυναμιν δυσκαταγωνιστον κριναντες λοχοις τισι και ενεδραις καταστρατηγουσι τον αντικειμενον οὑτως ὁ της κακιας στρατηγος επι των νομῳ και αρετῃ δυναμωθεντων ουκετι κατα προσωπον αντεξαγει την δυναμιν αλλ ενεδραις τισι κατα το αφανες την επιβουλην εξεργαζεται καλει τοινυν εις συμμαχιαν κατα των επιβουλευομενων παρ αυτου την γοητειαν ἡν ἡ μεν ἱστορια φησι μαντιν ειναι τινα και οιωνιστην εκ τινος ενεργειας δαιμονων βλαπ τικην δηπου δυναμιν εχοντα κατα των ὑπεναντιων και μισθωθεντα παρα του κρατουντος των μαδιανιτων εφ ᾡ τε βλαψαι δια καταρας τους τῳ θεῳ ζωντας τουτον τρεψαι την καταραν εις ευλογιαν ἡμεις δε νοουμεν δια του ακο λουθου των προτεθεωρημενων το μηδε την γοητειαν ενεργον κατα των εν αρετῃ ζωντων ειναι αλλα πασης ὑπερισχυειν επιβουλης τους δια της θειας βοηθειας ωχυρωμενους το γαρ την οιωνοσκοπικην επιτηδευειν μαντειαν τον μνημονευ θεντα μαρτυρειται παρα της ἱστοριας εν οἱς φησιν τα τε μαντεια δια χειρος εχειν αυτον και παρα των οιωνων συμβουλευεσθαι και προ γε τουτων ὁτι δια του ογκηθμου της ονου τα περι της προκειμενης αυτῳ σπουδης εδιδασκετο ἡς τον φθογγον δια το συνηθως αυτον ταις των αλογων φωναις κατα τινα δαιμονιαν ενεργειαν συμβουλευεσθαι ὡς εναρθρον ἡ γραφη διηγησατο ενδεικνυμενη ὁτι τους προειλημμενους τῃ τοιαυτῃ των δαιμονων απατῃ μεχρι τουτων φθανειν ὡς αντι λογου δεχεσθαι την εκ της ποιας παρατηρησεως γενομενην αυτοις εκ της φωνης των αλογων διδασκαλιαν ᾑ προσχων δι αυτων ὡςν ηπατατο το αμαχον της καθ ὡςν εμισθωθη δυναμεως εξεπαιδευθη και γαρ εν τῃ ευαγγελικῃ ἱστοριᾳ παρεσκευαστο μεν εις αντιστασιν της του κυριου εξουσιας το συγκροτημα των δαιμονων ἡ λεγεων πλησιασαντος δε του εχοντος κατα παντων το κρατος βοᾳ την ὑπερεχουσαν δυναμιν και ουκ επικρυπτεται την αληθειαν ὁτι οὑτος εστιν ἡ θεια φυσις ὁ εν τοις καθηκουσι χρονοις επαξων τοις ἡμαρτηκοσι την κολασιν λεγει γαρ ἡ των δαιμονων φωνη οιδαμεν σε τις ει ὁ ἁγιος του θεου και ὁτι ηλθες προ καιρου βασανισαι ἡμας ὁ δη και τοτε εγενετο της παρεπομενης τῳ μαντει δαιμονιας δυναμεως το αμαχον τε και ανανταγωνιστον του λαου τον βαλααμ διδασκουσης

295 - 300

ἡμεις δε φαμεν τοις προεξητασμενοις την ἱστοριαν ἁρμοζοντες κατα των εν αρετῃ ζωντων τον καταρασθαι βουλομενον μηδεμιαν δυνασθαι προϊεσθαι φωνην λυπηραν τε και απεμφαινουσαν αλλα τρεπειν την καταραν εις ευλογιαν ὁ δε νοουμεν τοιουτον εστιν ὁτι των κατ αρετην ζωντων ὁ της λοιδοριας μωμος ουχ ἁπτεται πως γαρ επι πλεονεξιᾳ ὁ ακτημων λοιδορηθησεται πως δε τις επιθρυλλη σει την ασωτιαν τῳ ανακεχωρημενῳ και ιδιαζοντι η τον θυμον τῳ πραῳ η τον τυφον τῳ μετριοφρονι η αλλο τι των επιμωμων τοις εκ των εναντιων γινωσκομενοις οἱς ὁ σκοπος εστιν αληπτον παρεχειν τῳ μωμῳ τον βιον ἱνα καθως φησιν ὁ αποστολος ὁ εξ εναντιας εντραπῃ μηδεν εχων λεγειν δια τουτο φησιν ἡ φωνη του εις καταραν παρειλημ μενου πως αρασομαι ὁν μη αραται κυριος τουτεστι πως λοιδορησομαι τῳ μη δεδωκοτι της λοιδοριας την ὑλην ᾡ δια το προς τον θεον βλεπειν ατρωτος εστιν εις κακιαν ὁ βιος ου μην επειδη τουτου διημαρτεν ὁ της κακιας εὑρετης καθολου της κατα των επιβουλευομενων επινοιας επαυσατο αλλα προς το ιδιον παλαισμα την επινοιαν τρεπει παλιν δι ἡδονης προς το κακον δελεαζων την φυσιν οντως γαρ πασης κακιας οἱον τι δελεαρ ἡ ἡδονη προβληθεισα ευκολως τας λιχνοτερας ψυχας επι το αγκιστρον της απωλειας εφελκεται μαλιστα δε πως δια της ακολαστου ἡδονης αφυλακτως ἡ φυσις προς το κακον παρασυρεται ὁ δη και τοτε εγενετο οἱ γαρ των ὁπλων ὑπερισχυσαντες και πασαν την εκ σιδηρου προσβολην ασθενεστεραν της ιδιας δυναμεως δειξαντες και κατα κρατος την φαλαγγα των αντικειμενων τρεψαμενοι τοις γυναικειοις βελεσι δι ἡδονης κατετρωθησαν και των μεν ανδρων κρειττους των δε γυναικων ἡττους εγενοντο ὁμου τε γαρ ὤφθησαν αυτοις αἱ γυναικες αντι ὁπλων τας μορφας προβαλλομεναι και παραχρημα του τονου της ανδρειας ληθην ελαμβανον τον θυμον εις ἡδονην διαλυσαντες και οἱ μεν ησαν εν τουτοις εν οἱς εικος ειναι τους τῃ αθεσμῳ μιξει των αλλοφυλων επιλυσσησαντας ἡ δε προς το κακον οικειοτης της του καλου συμμαχιας αλλοτριωσις ην ευθυς γαρ αυτοις εξεπο λεμωθη το θειον αλλ ουκ ανεμεινεν ὁ ζηλωτης φινεες τῃ ανωθεν ψηφῳ καθαρθηναι την ἁμαρτιαν αλλ αυτος εγενετο δικαστης ἁμα και δημιος κινηθεις γαρ εις την κατα των λελυσσηκοτων οργην το του ἱερεως εργον εποιησεν αἱματι καθαρισας την ἁμαρτιαν αἱματι ουκ αναιτιου τινος ζῴου του μηδεν μετεσχηκοτος του της ακολασιας μιασματος αλλα των εν κακιᾳ συνεζευγμενων αλληλοις εφ ὡςν ἡ αιχμη κατα ταυτον των δυο σωματων διεξελθουσα εστησε την της θειας δικης κινησιν τῳ θανατῳ των ἡμαρτηκοτων την ἡδονην καταμιξασα

301 - 304

δοκει δε μοι συμβουλην τινα ψυχωφελη κατατιθεσθαι τοις ανθρωποις ἡ ἱστορια δι ἡς διδασκομεθα ὁτι πολλων οντων παθων ἁ τους λογισμους των ανθρωπων καταγωνιζεται ουδεμιαν καθ ἡμων ισχυν ἑτερον παθος εχει τοσαυτην ὡς προς την νοσον της ἡδονης εξισουσθαι το γαρ αθροως τους ισραηλιτας εκεινους τους και της αιγυπτιας ἱππου κρειττους επιδειχθεντας και των αμαληκιτων ὑπερσχοντας και τῳ μετ αυτους εθνει φοβερους φανεντας και μετα ταυτα της των μαδιανιτων ὑπερισχυσαντας φαλαγγος τουτους ὁμου τῃ θεᾳ των αλλοφυλων γυναικων καταδουλωθηναι τῃ νοσῳ ουδεν ἑτερον καθως ειρηται δεικνυσιν η το δυσμαχον ειναι τινα και δυσανταγωνιστον πολεμιον ἡμων την ἡδονην ἡ των αηττητων τοις ὁπλοις ὁμου τῳ φανηναι κατα κρατησασα το της ατιμιας ηγειρε κατ αυτων τροπαιον ὑπο μαρτυρι τῳ φωτι την αισχυνην αυτων στηλιτευσασα βοσκηματα γαρ δι ἑαυτης τους ανθρωπους απεδειξεν οὑς ἡ κτηνωδης και αλογος προς την ακολασιαν ὁρμη εκλαθεσθαι της ανθρωπινης ανεπεισε φυσεως μηδ επι κρυπτομενους το αγος αλλ εμπομπευοντας τῃ ατιμιᾳ του παθους και εγκαλλωπιζομενους τῳ της αισχυνης μιασματι συων δικην αναφανδον εν ταις αλληλων οψεσι τῳ της ακαθαρσιας βορβορῳ εγκαλινδουμενους τι ουν τῳ διηγηματι παιδευομεθα το μαθοντας ἡμας ὁσην ισχυν προς το κακον ἡ της ἡδονης εχει νοσος ὡς ὁτι μαλιστα πορρω του τοιουτου γειτονηματος τον ἑαυτων αποικιζειν βιον ὡς αν μη τινα παροδον καθ ἡμων λαβοι ἡ νοσος οἱον τι πυρ δια του προσεγγισμου την πονηραν φλογα κατεργαζομενον τουτο γαρ διδασκει λεγων εν τῃ σοφιᾳ σολομων μη επιψαυειν του ανθρακος γυμνῳ τῳ ποδι μηδε πυρ τῳ κολπῳ εναποτιθεσθαι ὡς εφ ἡμιν ον εν απαθειᾳ μενειν ἑως αν πορρωθεν ωμεν του ὑπεκκαιοντος ει δε κατα τουτο γενοιμεθα ὡς επιψαυσαι της διακαους ταυτης θερμοτητος εγκολπιον το πυρ της επιθυμιας γενησεται και οὑτως επακολουθησει και τῳ ποδι ἡ καυσις και ἡ διαφ θορα τῳ κολπῳ εν δε τῳ ευαγγελιῳ ὁ κυριος τῃ ιδιᾳ φωνῃ ὡς αν πορρωθεν φυλαχθειημεν του τοιουτου κακου καθαπερ τινα ῥιζαν του παθους την δια του ιδειν εγγινομενην επιθυμιαν εξετεμε διδασκων ὁτι ὁ τῃ οψει το παθος παρα δεξαμενος ὁδον διδωσι καθ ἑαυτου τῃ νοσῳ τα γαρ πονηρα των παθηματων λοιμου δικην επειδαν ἁπαξ των καιριων κατακρατησῃ τῳ θανατῳ παυεται μονῳ

305 - 313

αλλ ουδεν οιμαι χρη μηκυνειν τον λογον παντα του μωϋσεως τον βιον εις αρετης ὑποδειγμα προτιθεντα τοις εντυγχανουσι τῳ γαρ προς την ὑψηλοτεραν ζωην ἑαυτον ανατειναντι ου μικρα γενοιτ αν προς την αληθη φιλοσοφιαν εφοδια τα ειρημενα τῳ δε μαλακιζομενῳ προς τους ὑπερ της αρετης ἱδρωτας καν πολλαπλασια γραφῃ των ειρημενων ουδεν αν εκ του πληθους γενοιτο κερδος πλην ὡς αν μη του κατα το προοιμιον διορισμου ληθη γενοιτο εν οἱς ἡμιν ὁ λογος διϊσχυριζετο τοιουτον ειναι τον τελειον βιον οὑ μηδεμια περιγραφη τελειοτητος κωλυει την προοδον αλλ ἡ προς το κρειττον αει γινομενη του βιου επαυξησις ὁδος εστι τῃ ψυχῃ προς τελειωσιν καλως αν εχοι προς το περας του βιου μωϋσεως αγαγοντας τον λογον ασφαλη δειξαι τον αποδοθεντα ἡμιν ὁρον της τελειοτητος ὁ γαρ δια τοσουτων αναβασεων παρα παντα τον βιον ὑψουμενος ουκ ηπορησε γενεσθαι παλιν ἑαυτου ὑψηλοτερος ὡς αν οιμαι δια παντων αετου δικην ὑπερνεφης αυτου θεωροιτο ἡ ζωη και μετεωρος περι τον αιθερα της νοητης αναβασεως ἑλισσομενη ετεχθη ὁτε το τεχθηναι τον ἑβραιον παρα τοις αιγυπτιοις αδικημα εδοξε του τυραννου τοτε νομῳ τον τεχθεντα κολαζοντος κρειττων γινεται του φθοροποιου νομου περισωθεις τα μεν πρωτα παρα των γεννησαμενων μετα ταυτα δε παρ αυτων των τεθεικοτων τον νομον και οἱς ὁ θανατος αυτου νομῳ κατεσπουδασθη οὑτοι ου της ζωης μονον αλλα και της ευδοκιμου τροφης πασαν εισηνεγκαντο προνοιαν δια πασης σοφιας αγαγοντες τον νεον κρειττων μετα ταυτα γινεται της ανθρωπινης τιμης και της βασιλικης αξιας ὑπερτερος ισχυροτερον ειναι και βασιλικω τερον κρινας αντι των δορυφορων και του βασιλικου κοσμου την της αρετης φρουραν εχειν και τῳ ταυτης κοσμῳ εγκαλλωπιζεσθαι μετα τουτο περισῴζεται τον ὁμοφυλον και καταβαλλει τῃ πληγῃ τον αιγυπτιον νοουντων ἡμων δια της εξεταστικης θεωριας τον τε εχθρον της ψυχης και τον φιλον ειτα διδασκαλον των ὑψηλων μαθηματων ποιειται την ἡσυχιαν και οὑτω φωτιζεται την διανοιαν τῳ φωτι τῳ εκ της βατου εκλαμψαντι και τοτε σπουδην ποιειται κοινωνησαι τοις ὁμοφυλοις των θεοθεν αυτῳ γεγενημενων καλων εν τουτοις διπλην εποιησατο της δυναμεως την επιδειξιν την μεν αμυντικην κατα των εναντιων εν πολυτρο ποις τε δειξας και επαλληλοις ταις πληγαις την δε ευεργε τικην επι των ὁμοφυλων διαγει δια του πελαγους τον τοσουτον λαον ποδι ου στολον ἑαυτῳ νηων παρασκευασας αλλα την πιστιν αυτοις προς τον διεκπλουν ναυπηγησαμενος χερσον ποιει τοις ἑβραιοις τον βυθον θαλασσαν δε τοις αιγυπτιοις την χερσον ηισε τα επινικια ὡδηγηθη τῳ στυλῳ εφωτισθη τῳ ουρανιῳ πυρι τραπεζαν εκ της ανωθεν τροφης ἑαυτῳ παρεστησατο της πετρας ενεφορηθη τας χειρας ανετεινεν επι τῃ των αμαληκιτων απωλειᾳ προσβαινει τῳ ορει εν γνοφῳ γινεται σαλπιγγος ηκουσε τῃ θειᾳ φυσει προσηγγισεν ὑπο της ανω σκηνης περιεσχεθη την ἱερωσυνην εκοσμησε την σκηνην επηξατο τοις νομοις την ζωην διωρθωσατο τους τελευταιους πολεμους κατα τον ειρημενον τροπον κατωρθωσεν επι τελει των κατορθωματων την ακολασιαν δια της ἱερωσυνης εκολασε τουτο γαρ ἡ δια του φινεες γενομενη κατα του παθους οργη ὑπῃνιξατο επι πασι τουτοις προσεισι τῳ ορει της αναπαυσεως ουκ επιβαινει της κατω γης προς ἡν ὁ κατω λαος εξ επαγγελιας ἑωρα ου γευεται γηϊνης ετι τροφης ὁ τῃ ανωθεν επιρρεουσῃ ζην μελετησας αλλ ανω γενομενος κατ αυτην του ορους την ακρωρειαν ὡσπερ τις ανδριαν τοποιος επιστημων ὁλον ἑαυτου τον ανδριαντα του βιου εξεργασαμενος ακριβως επι τῳ ακρῳ της κατασκευης ουχι τελευτην αλλα κορυφην τῳ εργῳ επεθηκε

314 - 318

τι γαρ φησι περι αυτου ἡ ἱστορια ὁτι ετελευτησε μωϋσης οικετης κυριου δια ῥηματος θεου και ουδεις εγνω την ταφην αυτου και οἱ οφθαλμοι αυτου ουκ ημαυρω θησαν και το προσωπον αυτου ουκ εφθαρη διδασκομεθα γαρ δια τουτων ὁτι δια τοσουτων κατορθωματων γενομενος τοτε αξιουται του ὑψηλου τουτου ονοματος ὡστε οικετης κληθηναι θεου ὁπερ εστιν ισον ειπειν ὁτι παντος κρειττων εγενετο ου γαρ αν τις θεῳ δουλευσειε μη των εν τῳ κοσμῳ παντων κρειττων γενομενος τουτο δε αυτῳ και τελος εστι του κατ αρετην βιου δια ῥηματος θεου κατορ θουμενον ὁ δη τελευτην ἡ ἱστορια λεγει τελευτην ζωσαν ἡν ου διαδεχεται ταφος ᾑ ουκ επιχωννυται τυμβος ἡ τοις οφθαλμοις αμαυροτητα και τῳ προσωπῳ διαφθοραν ουκ επαγουσα τι ουν παιδευομεθα δια των ειρημενων προς ἑν τελος δια του βιου βλεπειν το του θεου οικεται δια των βεβιωμενων κληθηναι ὁταν γαρ παντας τους εχθρους καταγωνισῃ τον αιγυπτιον τον αμαληκιτην τον ιδουμαιον τον μαδιανιτην και περασῃς το ὑδωρ και φωτισθῃς τῃ νεφελῃ και γλυκανθῃς δια του ξυλου και πιῃς της πετρας και της ανωθεν γευσῃ τροφης και δια της καθαροτητος τε και ἁγνειας ὁδοποιησῃς σεαυτῳ την επι το ορος ανοδον κακει γενομενος κατηχηθῃς το θειον μυστηριον τῃ των σαλπιγγων ηχῃ και εν τῳ δυσθεωρητῳ γνοφῳ δια πιστεως τῳ θεῳ προσεγγισῃς κακει διδαχθῃς τα της σκηνης μυστηρια και το της ἱερωσυνης αξιωμα ὁταν γενῃ των σων καρδιων λαοξοος ὡστε εν ταυταις παρα του θεου τα θεια λογια εγχαραξαι ὁταν το του χρυσου ειδωλον εξαφανισῃς τουτεστι εαν την πλεονεκτικην επιθυμιαν εξαλειψῃς του βιου ὁταν τοσουτον ὑψωθῃς ὡστε αμαχος φανηναι τῃ γοητειᾳ του βαλααμ (γοητειαν δε ακουσας νοησον μοι την ποικιλην της ζωης ταυτης απατην δι ἡς οἱ ανθρωποι καθαπερ τινι κιρκαιῳ κρατηρι φαρμακευομενοι της ιδιας εκσταντες φυσεως εις αλογων μορφας μεταπλαττονται) ὁταν δια παντων γενῃ τουτων και βλαστησῃ εν σοι της ἱερωσυνης ἡ ῥαβδος ἡ μηδεμιαν τινα γης ικμαδα προς την βλαστην εφελκομενη αλλ οικοθεν του καρπου την δυναμιν εχουσα και καρπου καρυϊνου οὑ ἡ μεν πρωτη εντευξις πικρα τε και κατεστυμμενη το δε εγκειμενον ἡδυ και εδωδιμον ὁταν παν το επανισταμενον κατα του σου αξιωματος εις αφανισμον χωρησῃ κατα τον δαθαν ὑπογειον γενομενον η εκδαπανηθεν τῳ πυρι κατα τον κορε τοτε προσεγγισεις τῳ τελει τελος δε λεγω οὑ ἑνεκα παντα γινεται οἱον τελος της γεωργικης ἡ απολαυσις των καρπων τελος της κατασκευης του οικου ἡ οικησις τελος της εμποριας ὁ πλουτος και των εν τοις αγωσι πονων ὁ στεφανος οὑτω και της ὑψηλης πολιτειας τελος το κληθηναι οικετην θεου ᾡ συνθεωρειται το μη ὑποχωσθηναι τῳ τυμβῳ τουτο δε εστι το γυμνην τε και απεριττον των πονηρων εφολκιων την ζωην γενεσθαι της δε δουλειας ταυτης και ἑτερον γνωρισμα φησιν ὁ λογος το μητε οφθαλμον αμαυρωθηναι μητε προσωπον διαφθαρηναι ὁ γαρ εν φωτι δια παντος ὢν οφθαλμος πως αμαυρωθησεται δια σκοτους οὑ ηλλοτριωται και ὁ την αφθαρσιαν εν πασῃ τῃ ζωῃ κατορθωσας ουδεμιαν παντως φθοραν εφ ἑαυτου παραδεχεται ὁ γαρ αληθως κατ εικονα θεου γεγονως και μηδαμου παρατραπεις του θειου χαρακτη ρος εφ ἑαυτου τα γνωρισματα φερει και συμβαινει δια παντων τῃ ὁμοιωσει προς το αρχετυπον τῳ αφθαρτῳ τε και αναλ λοιωτῳ και πασης αμιγει κακιας την ιδιαν ψυχην καλλωπιζων

319 - 321

ταυτα σοι ω ανθρωπε του θεου περι της του βιου του κατ αρετην τελειοτητος καισαριε ὁ βραχυς ἡμων οὑτος ὑποτιθεται λογος οἱον τι πρωτοτυπον εν μορφῃ καλλους τον του μεγαλου μωϋσεως ὑπογραψας σοι βιον εφ ᾡ τους καθ ἑκαστον ἡμων δια της των επιτηδευματων μιμησεως εν ἑαυτοις μεταγραφειν του προδειχθεντος ἡμιν καλλους τον χαρακτηρα του γαρ κατωρθωκεναι τον μωϋσεα την ενδεχομενην τελειοτητα τις αν ἡμιν αξιοπιστοτερος εὑρεθειη μαρτυς της θειας φωνης ἡ φησι προς αυτον ὁτι εγνων σε παρα παντας αλλα και το φιλον αυτον ονομασθηναι θεου παρ αυτου του θεου και το συναπολεσθαι μαλλον ἑλομενον μετα παντων ει μη κακεινοις εφ οἱς επλημμελησαν ἱλεωθειη δι ευμενειας το θειον στησαι κατα των ισραηλιτων την οργην την ιδιαν του θεου κρισιν παρατρεψαντος ἱνα μη λυπησῃ τον φιλον και παντα τα τοιαυτα μαρτυρια σαφης εστι και αποδειξις του προς τον ακροτατον της τελειοτητος ὁρον αναβεβηκεναι του μωϋσεως τον βιον επει ουν τουτο παρ ἡμων το ζητουμενον ην τι το τελειον της εναρετου πολιτειας εστιν εὑρεθη δε δια των ειρημενων το τελειον ὡρα σοι ω γενναιε προς το ὑποδειγμα βλεπειν και τα δι ὑψηλοτερας αναγωγης θεωρηθεντα περι των ἱστορικως ειρημενων επι τον ιδιον μεταφεροντα βιον γνωσ θηναι τε ὑπο του θεου και φιλον γενεσθαι αυτου τουτο γαρ εστιν ὡς αληθως ἡ τελειοτης το μηκετι δουλοπρεπως φοβῳ κολασεως του κατα κακιαν βιου χωριζεσθαι μηδε τῃ των μισθων ελπιδι το αγαθον ενεργειν πραγματευτικῃ τινι και συναλλαγματικῃ διαθεσει κατεμπορευομενους της εναρετου ζωης αλλ ὑπεριδοντας παντων και των εν επαγγελιαις δι ελπιδος αποκειμενων μονον ἡγεισθαι φοβερον το της φιλιας του θεου εκπεσειν και μονον τιμιον τε και ερασμιον ἑαυτοις κριναι το φιλον γενεσθαι θεῳ ὁπερ εστι κατα γε τον εμον λογον ἡ τελειοτης του βιου ὁ τι δ αν παρα σου προς το μεγαλοπρεπεστερον τε και θειοτερον επαρθεισης σοι της διανοιας εὑρεθῃ (πολλα δε ευ οιδα εὑρεθησεται) κοινον παντως εσται το κερδος εν χριστῳ ιησου αμην