DIALOGUS DE ANIMA ET RESURRECTIONE ~ GREGORY OF NYSSA ~ newadvent.org - orthodoxchurchfathers.com
ΤΟΥ ΕΝ ΑΓΙΟΙΣ ΠΑΤΡΟΣ ΗΜΩΝ ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΝΥΣΣΗΣ ΠΕΡΙ ΨΥΧΗΣ ΚΑΙ ΑΝΑΣΤΑΣΕΩΣ Ο ΛΟΓΟΣ Ο ΛΕΓΟΜΕΝΟΣ ΤΑ ΜΑΚΡΙΝΙΑ.
επειδη του ανθρωπινου βιου προς θεον μετεστη ὁ πολυς εν ἁγιοις βασιλειος και κοινη πενθους αφορμη ταις εκκλησιαις εγενετο περιην δε ετι τῳ βιῳ ἡ αδελφη και διδασκαλος εγω μεν ῃειν κατα σπου δην κοινωνησων εκεινῃ της επι τῳ αδελφῳ συμφορας και μοι περιωδυνος ην ἡ ψυχη προς τοιαυτην ζημιαν ὑπεραλγουσα και τινα των δακρυων κοινω νον επεζητουν τον ισον εχοντα μοι της λυπης αχθος ὡς δε εν οφθαλμοις ημεν αλληλων εμοι μεν ανεκινει το παθος προφανεισα τοις οφθαλμοις ἡ δι δασκαλος και γαρ ηδη και αυτη τῃ προς θανατον αρῥωστιᾳ συνειχετο ἡ δε κατα τους της ἱππικης επιστημονας ενδουσα μοι προς ολιγον παρενεχθηναι τῃ ῥυμῃ του παθους αναστομουν επεχειρει μετα ταυτα τῳ λογῳ καθαπερ χαλινῳ τινι τῳ ιδιῳ λογισμῳ το ατακτουν της ψυχης απευθυνουσα και ην αυτῃ το αποστολικον λογιον προφερομενον το μη δειν επι των κεκοιμημενων λυπεισθαι μονων γαρ τουτο των ουκ εχοντων ελπιδα το παθος ειναι
καγω περιζεουσης ετι μοι της καρδιας τῃ λυπῃ πως εστιν ειπον εν ανθρωποις τουτο κατορθωθη ναι οὑτως εν ἑκαστῳ φυσικου τινος προς τον θανατον τε αλλα και των επικρατουντων νομον εσχατον εν αδικιαις και εσχατον εν τιμωριαις τουτο κρινοντων τις μηχανη το μηδεν ἡγεισθαι την του ζῃν αναχωρησιν και επι των εξω τινος μη ὁτι γε των επιτηδειων ὁταν του βιου ληγωσιν ὁρωμεν δε ειπον και πασαν την ανθρωπινην σπουδην προς τουτο βλεπουσαν ὁπως αν εν τῳ ζῃν διαμενοιμεν δια τουτο γαρ και οικοι προς διαγωγην ἡμιν επινενοην ὡς αν μη τῳ περιεχοντι δια ψυξεως η θερμοτητος καταπονοιτο τα σωματα γεωπονια δε τι αλλο και ουχι του ζῃν εστι παρασκευη ἡ δε της ζωης φροντις παντως δια τον του θανατου φοβον γινεται ἡ δε ιατρικη ποθεν τιμια τοις ανθρωποις εστιν ουκ επειδη μαχεσθαι πως δια της τεχνης δοκει προς τον θανατον θωρακες δε και θυρεοι και κνημιδες και κρανη και τα αμυντηρια των ὁπλων και αἱ των τειχων περιβολαι και σιδηροδετοι πυλαι και ἡ των ταφρων ασφαλεια και τα τοιαυτα τι αλλο πλην δια τον του θανατου γινεται φοβον οὑτως ουν οντος φοβερου φυσικως του θανατου πως εστι ῥᾳδιως πεισθηναι τῳ κελευοντι αλυπον διαμενειν επι του κατοιχομενου τον περιοντα τι δε φησιν ἡ διδασκαλος τι σοι μαλιστα λυπηρον αυτο εφ ἑαυτου το του θανατου δοκει ου γαρ ἱκα νον εις διαβολην ἡ των αλογωτερων συνηθεια τι μεν ουν ουκ εστι λυπης αξιον προς αυτην ειπον εγω ὁταν βλεπωμεν τον τεως ζωντα τε και φθεγγομενον απνουν και αναυδον και ακινητον αθροως γενομενον και παντα αυτων σβεσθεντα τα φυσικα αισθητηρια ουκ οψεως ουκ ακοης ενεργου σης ουκ αλλου τινος ὡν ἡ αισθησις την αντιληψιν εχει ὡ καν πυρ προσενεγκῃς καν σιδηρον καν ανατεμῃς δια ξιφους το σωμα καν τοις σαρκοβοροις προθῃς καν εγκρυψῃς χωματι προς ἁπαντα ὁμοιως ὁ κειμενος εχει ὁταν ουν εν τουτοις βλεπηται ἡ μεταβολη το δε ζωτικον εκεινο αιτιον ὁ τι ποτε ην αφανες τε και αδολον αθροως γενηται καθαπερ επι λυχνου σβεσθεντος της τεως εξαπτομενης εφ ἑαυτου φλογος ουτε επι της θρυαλλιδος μενουσης ουτε ἑτε ρωθι που μεθισταμενης αλλ εις αφανισμον παντελη μεταχωρουσης πως αν γενοιτο την τοσαυτην μετα βολην ενεγκειν αλυπως μηδενι προδηλως επερειδο μενον εξοδον γαρ ψυχης ακουσαντες το μεν ὑπολειφθεν ὁρωμεν το δε χωρισθεν αγνοου μεν αυτο τε ὁ τι ποτε κατα την φυσιν εστι και εις ὁ τι μετακεχωρηκεν ου γης ουκ αερος ουχ ὑδατος ουκ αλλου τινος των στοιχειων εν ἑαυτῳ δεικνυντος εκεινην την δυναμιν την του σωμα τος εκχωρησασαν ἡς ὑπεξελθουσης νεκρον εστι το ὑπολειφθεν και προς διαφθοραν ηδη εκκειμενον
ταυτα δε μου διεξιοντος μεταξυ κατασει σασα τῃ χειρι ἡ διδασκαλος μη τις σε τοιουτος φησι φοβος ὑποταρασσει και συνεχει την διανοιαν ὡς ου διαμενουσης εις αει της ψυχης αλλα συγκαταληγουσης τῃ διαλυσει του σωματος εγω δε (και γαρ ουπω του παθους τον λογισμον ανεδεξαμην) θρασυτερον πως απεκριναμην ου πανυ περισκεψαμενος το λεγομενον ειπον γαρ επιταγμασιν εοικεναι τας θειας φωνας δι ὡν το μεν δειν πεπεισθαι την ψυχην εισαει διαμενειν αναγκα ζομεθα ου μην λογῳ τινι τῳ τοιουτῳ προσηχθημεν δογματι αλλ εοικεν ἡμιν δουλικως ενδοθεν ὁ νους φοβῳ το κελευομενον δεχεσθαι ουχ ἑκουσιᾳ τινι ὁρμῃ τοις λεγομενοις συντιθεσθαι ὁθεν και βαρυτεραι ἡμιν επι των κατοιχουμενων αἱ λυπαι γινονται [ουκ] ακριβως επισταμενων ἡμων ειτ ετι εστι καθ αὑτο τουτο το ζωοποιον αιτιον και ὁπη και ὁπως ειτε ουκ εστιν ουδαμη ουδαμως ισας γαρ ποιει του αληθως οντος αδηλια τας εφ ἑκατερον ὑπολειψεις και πολλοις μεν τουτο πολλοις δε το εναντιον δοκει και εισι γε τινες παρα τοις ἡλλησιν ου μικραν εχοντες επι φιλοσο φιᾳ την δοξαν οἳ ταυτα ᾠηθησαν τε και απ εφηναντο εα φησι τους εξωθεν ληρους εν οἱς ὁ του ψευδους εὑρετης επι βλαβῃ της αληθειας πιθανως τας ἠπατημενας ὑποληψεις συντιθησιν συ δε προς τουτο βλεπε ὁτι το οὑτως περι ψυχης εχειν ουδεν αλλο εστιν η αλλοτριον προς την αρετην εχειν και προς το παρον ἡδυ μονον βλεπειν την δε τοις αιωσιν ενθεωρουμενην ζωην απ ελπιδος ποιεισθαι καθ ἡν μονη ἡ αρετη το πλειον εχει και πως εφην γενοιτ αν ἡμιν παγια τις και αμεταθετος ἡ περι του διαμενειν την ψυχην δοξα αισθανομαι γαρ και αυτος ὁτι του καλλιστου των κατα την ζωην (της αρετης λεγω) ὁ των ανθρωπων χηρευσει βιος ει μη τις αναμφιβολος ἡ περι τουτου πιστις εν ἡμιν κρατυνθειη πως γαρ εστι την αρετην χωραν εχειν εφ ὡν ἡ παρουσα ζωη περιγραφειν το ειναι ὑπειληπται και πλεον ελπιζεται μετα ταυτην ουδεν ουκουν ζητησαι χρη φησιν ἡ διδασκαλος ὁθεν αν ἡμιν την δεουσαν περι τουτων αρχην ὁ λογος λαβῃ και ει δοκει παρα σου γενεσθω των εναντιων δογματων ἡ συμ μαχια ὁρω γαρ ὁτι σοι και ὑποκεκινηται προς τοιαυ την καταφοραν ἡ διανοια ειθ οὑτως ὁ της αλη θειας μετα την αντιθεσιν αναζητηθησεται λογος
επειδη τουτο εκελευσε παραιτησαμενος αυτην μη κατα αληθειαν οιηθηναι τα παρ ἡμων αντιλε γεσθαι αλλ ὑπερ του βεβαιως κατασκευασθηναι το περι ψυχης δογμα των αντιπιπτοντων προς τον σκοπον τουτον ὑπεκλυθεντων η που εφην ταυτα αν ειποιεν οἱ τῳ εναντιῳ παρισταμενοι λογῳ ὁτι το σωμα συνθετον ον παντως εις τα εξ ὡν συνεστηκε διαλυεται λυθεισης δε των στοιχειων της εν τῳ σωματι συμφυϊας επι το οικειον εν ἑκαστῳ γινεται κατα το εικος ἡ ῥοπη αυτης φυσεως των στοιχειων δι ὁλκης τινος αναγκαιας τῃ ὁμογενει το οικειον αποδιδουσης τῳ τε γαρ θερμῳ παλιν το εν ἡμιν ἑνωθησεται και τῳ στερῥῳ το γεωδες και των λοιπων ἑκαστῳ προς το συγγενες ἡ μεταχωρησις γινεται ἡ ουν ψυχη μετα τουτο που εσται ει μεν γαρ εν τοις στοιχειοις ειναι τις λεγοι την αυτην ειναι τουτοις κατ αναγκην συνθησεται ου γαρ αν γενοιτο τις του ἑτεροφυους προς το αλλοτριον μιξις και ει ταυτα ειη ποικιλη τις παντως αναφανησεται ἡ προς τας εναντιας μεμιγμενη ποιοτητας το δε ποικιλον ἁπλουν ουκ εστιν αλλ εν συνθεσει θεωρειται παντως παν δε το συνθετον και διαλυτον εξ αναγκης ἡ δε διαλυ σις φθορα του συνεστωτος εστι το δε φθειρομενον ουκ αθανατον η οὑτως γε αν και ἡ σαρξ αθα νατος λεγοιτο εις τα εξ ὡν συνεστηκε λυομενη ει δε αλλο τι που παρα ταυτα εστι που λογος αυτην ειναι ὑποτιθεται εν μεν τοις στοιχειοις δια του ἑτε ροφυως αυτην εχειν ουχ εὑρισκομενην αλλου δε ουδενος εν τῳ κοσμῳ οντος εν ᾡ γενοιτ αν ἡ ψυχη καταλληλως τῃ ιδιᾳ φυσει εμβιοτευουσα ὁ δε μηδαμη εστιν ουδε εστι παντως και ἡ διδασκαλος ἠρεμα τοις ῥηθεισιν επιστεναξασα ταχα που ταυτα και τα τοιαυτα φησι προς τον αποστολον εν αθηναις ποτε συσταντες προεφερον στωϊκοι τε και επικουρειοι και γαρ ακουω προς ταυτα μαλιστα τον επικουρον ταις ὑποληψεσι φερεσθαι ὡς τυχαια τις και αυτοματος ἡ των οντων ὑπενοηθη φυσις ὡς ου δεμιας προνοιας δια των πραγματων διηκου σης και δια τουτο κατα το ακολουθον και την ανθρωπινην ζωην πομφολυγος δικην ῳετο πνευ ματι τινι του σωματος ἡμων περιταθεντος ἡως αν περικρατηται το πνευμα τῳ περιεχοντι τῃ δε διαπτωσει του ογκου και το εναπειλημμενον συγκατασβεννυσθαι ὁρος γαρ τουτῳ της των οντων φυσεως το φαινομενον ην και μετρον της του παντος καταληψεως εποιειτο την αισθησιν μεμυκως πανταπασι τα της ψυχης αισθητηρια και προς ουδεν των νοητων τε και ασωματων βλεπειν οἱος τε ων ὡσπερ ὁ οικισκῳ τινι καθειργμενος των ουρανιων θαυματων αθεατος μενει τοις τοιχοις και τῳ οροφῳ προς την των εξω θεαν εμποδιζο μενος ατεχνως γαρ γηϊνοι τινες εισι τοιχοι τα αι σθητα παντα ὁσα εν τῳ παντι καθοραται προς την των νοητων θεωριαν δι ἑαυτων τους μικροψυχοτερους διατειχιζοντες γην ὁ τοιουτος βλεπει μο νην και ὑδωρ και αερα και πυρ ὁθεν δε του των ἡκαστον η εν τινι εστιν η ὑπο τινος περι κρατειται διιδειν ὑπο μικροψυχιας ου δυναται και ἱματιον μεν τις ιδων τον ὑφαντην ανελογισατο και δια της νηος τον ναυπηγον ενενοησεν ἡ τε αυτου οικοδομου χειρ ὁμου τῃ του οικοδομηματος οψει τῃ διανοιᾳ των θεωμενων εγγινεται οἱ δε προς τον κοσμον ὁρωντες προς τον δια τουτων δηλου μενον αμβλυωπουσιν ὁθεν τα σοφα ταυτα και δριμεα παρα των τον αφανισμον ψυχης δογματι ζοντων προφερεται σωμα εκ στοιχειων και στοιχεια εκ σωματος και το μη δυνασθαι την ψυχην καθ ἑαυτην ειναι ει μητε τουτων τι ειη μητε εν του τοις ει γαρ ὁτι μη ὁμοφυης τοις στοιχειοις εστιν ἡ ψυχη δια τουτο ουδαμου ειναι αυτην οἱ αντιλε γοντες οιονται οὑτοι πρωτον μεν και την εν σαρκι ζωην αψυχον ειναι δογματιζετωσαν ου γαρ αλλο τι το σωμα εστιν ει μη συνδρομη των στοιχειων μη τοινυν μηδ εν τουτοις την ψυχην ειναι λεγετωσαν δι ἑαυτης ζωοποιουσαν το συγκριμα ειπερ ουκ εστι μετα ταυτα δυνατον καθως οιονται των στοι χειων οντων και την ψυχην ειναι ὡς μηδεν αλλο η νεκραν την ζωην ἡμων παρ αυτων αποδεικνυσθαι ει δε νυν εν τῳ σωματι την ψυχην ειναι ουκ αμφιβαλλουσι πως του σωματος εις τα στοι χεια τον αφανισμον αυτης δογματιζουσι επειτα δε και κατα ταυτης της θειας φυσεως τα ισα τολ ματωσαν πως γαρ ερουσι την νοεραν τε και αϋλον και αειδη φυσιν εις τα ὑγρα τε και μαλακα και στερεμνια διαδυομενην εν τῳ ειναι συνεχειν τα οντα ουτε συγγενως εχουσαν προς τα εν οἱς γινε ουτε δια το ἑτερογενες εν αυτοις ειναι αδυνατου σαν ουκουν εξῃρησθω καθολου του δογματος αυ των και αυτο το θειον ᾡ διακρατειται τα οντα
αυτο δε τουτο ειπον εγω πως αν τοις αντιλεγουσιν αναμφιβολον γενοιτο το εκ θεου ειναι τα παντα και εν αυτῳ περικρατεισθαι τα οντα η και ὁλως το ειναι τι θειον της των οντων ὑπερκειμενον φυσεως ἡ δε σιωπᾳν μεν ην φησιν επι τοις τοιουτοις ἁρμοδιωτερον μηδε αξιουν αποκρισεως τας μωρας τε και ασεβεις των προτασεων επει και τις των θειων απαγορευει λογος μη αποκρινεσθαι αφρονι εν τῃ αφροσυνῃ αυτου αφρων δε παντως εστι κατα τον προφητην ὁ μη ειναι λεγων θεον επει δε χρη και τουτο ειπειν ερω σοι φησι λογον εμον ουχι αλλ ουδε αλλου τινος ανθρωπου μικρος γαρ οὑτος ὁστις δ αν ῃ αλλ αυτον ὁν ἡ κτισις των οντων δια των εν αυτῃ θαυματων διεξεισιν ακροατης οφθαλμος γινεται δια των φαι νομενων ενηχουντος τῃ καρδιᾳ του σοφου τε και τε χνικου λογου βοᾳ γαρ αντικρυ τον ποιητην ἡ κτισις αυτων των ουρανων καθως φησιν ὁ προφη της ταις αλαλητοις φωναις την δοξαν του θεου διηγουμενων τις γαρ βλεπων την του παντος ἁρμονιαν των τε ουρανιων και των κατα γην θαυματων και ὡς εναντιως εχοντα προς αλληλα τα στοιχεια κατα την φυσιν προς τον αυτον τα παντα σκοπον δια τινος αρῥητου κοινωνιας συμ πλεκεται την παρ ἑαυτου δυναμιν ἡκαστον προς την του παντος διαμονην συνεισφεροντα και ουτε τα αμικτα τε και ακοινωνητα κατα την ιδιοτητα των ποιοτητων διαχωρει απ αλληλων ουτε εν αλλη λοις φθειρεται κατακιρναμενα προς αλληλα ταις εναν τιαις ποιοτησιν αλλα και οἱς ανωφερης εστιν ἡ φυ σις επι τα κατω φερεται της ἡλιακης θερμοτητος δια των ακτινων καταρῥεουσης τα τε εμβριθη των σωματων ανακουφιζεται δια των ατμων λεπτυνομενα ὡς και το ὑδωρ παρα την ἑαυτου φυσιν ανωφερες γινεσθαι δι αερος επι πνευματων οχουμενον και το αιθεριον πυρ προσγειον γινεσθαι ὡς και το βαθος μη αμοιρειν της θερμοτητος επιχεομενην δε τῃ γῃ την εκ των ομβρων ικμαδα μιαν ουσαν τῃ φυσει μυριας γεννᾳν βλαστηματων διαφορας πασι καταλληλον τοις ὑποκειμενοις εμφυομενην την τε οξυτατην του πολου περιφοραν και των εντος κυκλων την επι το εμπαλιν κινησιν τας τε ὑποδρομας και τας συνοδους και τας εναρμονιους αποστασεις των αστρων ὁ ταυτα βλεπων τῳ δια νοητικῳ της ψυχης οφθαλμῳ αρα ουχι φανερως εκ των φαινομενων διδασκεται ὁτι θεια δυναμις εντεχνος τε και σοφη τοις ουσιν εμφαινομενη και δια παντων ἡκουσα τα μερη συναρμοζει τῳ ὁλῳ και το ὁλον συμπληροι εν τοις μερεσι και μιᾳ τινι περικρατει δυναμει το παν αυτο εν ἑαυτῳ μενον [και περι ἑαυτο κινουμενον] και ουτε ληγον ποτε της κινησεως ουτε εις αλλον τινα τοπον παρα τον εν ᾡ εστι μεθισταμενον και πως ειπον ἡ περι το ειναι τον θεον πιστις και την ψυχην ειναι την ανθρωπινην συναποδεικνυσιν ου γαρ δη ταυτον εστι τῳ θεῳ ἡ ψυχη ὡστε ει το ἑν ὁμολογοιτο ειναι συνομολο γεισθαι παντως και το λειπομενον ἡ δε λεγεται φησι παρα των σοφων μικρος τις ειναι κοσμος ὁ ανθρωπος ταυτα περι εχων εν ἑαυτῳ τα στοιχεια οἱς το παν συμπε πληρωται ει δε αληθης οὑτος ὁ λογος (εοικε δε) ταχα ουκ αν ἑτερας εδεηθημεν συμμαχιας εις το βε βαιωθηναι ἡμιν ὁ περι ψυχης ὑπειληφαμεν ὑπει ληφαμεν δε το ειναι αυτην καθ ἑαυτην εν εξηλλαγμενῃ τε και ιδιαζουσῃ φυσει παρα την σωματικην παχυ μερειαν ὡς γαρ παντα τον κοσμον δια της αισθητι κης αντιληψεως επιγινωσκοντες δι αυτης της κατα την αισθησιν ἡμων ενεργειας εις την του ὑπερ αι σθησιν πραγματος και νοηματος εννοιαν ὁδηγου μεθα και γινεται ἡμιν ὁ οφθαλμος ἑρμηνευς της παντοδυναμου σοφιας της τῳ παντι μεν ενθεω ρουμενης τον δε κατ αυτην του παντος περιδε δραγμενον δι ἑαυτης μηνυουσης οὑτω και προς τον εν ἡμιν βλεποντες κοσμον ου μικρας εχομεν αφορμας προς το δια των φαινομενων και του κεκρυμμενου καταστοχασασθαι κεκρυπται δε εκεινο ὁ εφ ἑαυτου ον νοητον τε και αειδες διαφευγει την αισθητικη κατανοησιν καγω ειπον αλλα την του παντος ὑπερ κειμενην σοφιαν δια των ενθεωρουμενων τῃ φυσει των οντων σοφων τε και τεχνικων λογων εν τῃ ἁρμονιᾳ ταυτῃ και διακοσμησει δυνατον εστιν αναλογισασθαι ψυχης δε γνωσις δια των κατα το σωμα δεικνυμενων τις αν γενοιτο τοις απο των φαινομενων το κρυπτον ανιχνευουσιν και μαλιστα μεν τοι φησιν ἡ παρθενος τοις κατα το σοφον εκεινο παραγγελμα γινωσκειν ἑαυτους επιθυμουσιν ει καν ἡ διδα σκαλος των περι ψυχης ὑποληψεων αυτη ἡ ψυχη ὁτι αϋλος τις και ασωματος καταλληλως τῃ ιδιᾳ φυσει ενεργουσα τε και κινουμενη και δια των σωματικων οργανων τας ιδιας κινησεις ενδεικνυμενη ἡ γαρ οργανικη του σωματος αὑτη διασκευη εστι μεν ουδεν ἡττον και επι των απονεκρωθεντων δια θανατου αλλ ακινητος μενει και ανενερ γητος της ψυχικης δυναμεως εν αυτῃ μη ουσης κινει δε τοτε ὁταν ἡ τε αισθησις εν τοις οργανοις ῃ και δια της αισθησεως ἡ νοητη δυναμις διηκῃ ταις ιδιαις ὁρμαις συγκινουσα προς το δοκουν τα οργανικα αισθητηρια
τι ουν ειπον εστιν ἡ ψυχη ει δυνατον λογῳ τινι την φυσιν ὑπογραφηναι ὡς αν τις γενοιτο ἡμιν του ὑποκειμενου δια της ὑπογραφης κατανοησις και ἡ διδασκαλος αλλοι μεν αλλως φησι τον περι αυτης απεφηναντο λογον κατα το δοκουν ἡκαστος ὁριζομενοι ἡ δε ἡμετερα περι αυτης δοξα οὑτως εχει ψυχη εστιν ουσια γεννητη ουσια ζωσα νοερα σωματι οργανικῳ και αισθητικῳ δυναμιν ζωτικην και των αισθητων αντιληπτικην δι ἑαυτης ενιουσα ἡως αν ἡ δεκτικη τουτων συν εστηκε φυσις και ἁμα ταυτα λεγουσα δεικνυσι τῃ χειρι τον ιατρον τον επι θεραπειᾳ του σωματος αυτῃ προσκαθημενον και φησιν εγγυς ἡμιν των ειρημενων ἡ μαρτυρια πως γαρ ειπεν οὑτος επιβαλων τῃ αρτηριᾳ την των δακτυλων ἁφην ακουει τροπον τινα δια της ἁπτικης αισθησεως της φυσεως προς αυτον βοωσης και τα ιδια παθη διηγουμενης ὁτι εν επιτασει εστι τῳ σωματι το αρῥωστημα και απο τωνδε των σπλαγχνων ἡ νοσος ὡρμηται και επι τοσονδε παρατεινει του φλογμου ἡ επιτασις διδασκεται δε και ὑπο του οφθαλμου αλλα τοιαυτα προς τε το σχημα της κατακλισεως βλεπων και προς την των σαρκων τηκεδονα και ὡς επισημαινει την ενδον διαθεσιν το τε ειδος του χρωματος ὑπωχρον τε ον και χολωδες και ἡ των ομματων βολη περι των λυπουντων και αλγυνον αυτοματως εγκλι νομενη ὡσαυτως δε και ἡ ακοη των ὁμοιων διδασκαλος γινεται τῳ δε πυκνῳ του ασθματος και τῳ συνεκδιδομενῳ μετα της αναπνοης στεναγμῳ το παθος επιγινωσκουσα ειποι δ αν τις μηδε την οσφρησιν του επιστημονος ανεπισκεπτον ειναι του παθους αλλα δια της ποιας του ασθματος ιδιοτητος επιγινωσκειν το εγκεκρυμμενον τοις σπλαγχνοις αρ ῥωστημα αρ ουν ει μη τις δυναμις ην νοητη ἡ ἑκαστῳ των αισθητηριων παρουσα τι αν ἡμας ἡ χειρ αφ ἑαυτης εδιδαξατο μη της εννοιας προς την του ὑποκειμενου γνωσιν την ἁφην ὁδηγουσης τι δ αν ἡ ακοη διανοιας διεζευγμενη η οφθαλμος η μυκτηρ η αλλο τι αισθητηριον προς την επι γνωσιν του ζητουμενου συνηργησεν ει εφ ἑαυτου μονου τουτων ἡκαστον ην αλλ ὁ παντων εστιν αλη θεστατον ὁ καλως τις των εξω πεπαιδευμενων ειπων μνημονευεται τον νουν ειναι τον ὁρωντα και νουν τον ακουοντα ει γαρ μη τουτο δοιη τις αληθες ειναι πως ειπε συ προς τον ἡλιον βλεπων καθως εδιδαχθης παρα του διδασκαλου βλεπειν ουχ ὁσος φαινεται τοις πολλοις τοσουτον αυτον φῂς ειναι τῳ μεγεθει του κυκλου αλλ ὑπερβαλειν πολλαπλα σια τῳ μετρῳ πασαν την γην ουκ επειδη τῃ ποιᾳ κινησει και τοις χρονικοις τε και τοπικοις δια στημασι και ταις εκλειπτικαις αιτιαις τῃ διανοια δια των φαινομενων ακολουθησας θαρῥων αποφαι νων το οὑτως εχειν και της σεληνης μειωσιν τε και αυξησιν βλε πων αλλα διδασκει δια του φαινομενου περι το στοιχειον σχηματων το αφεγγη τε ειναι αυτην κατα την ιδιαν φυσιν και τον προσγειον κυκλον περι πολειν λαμπει δε απο των ἡλιακων ακτι νων ὡς επι των κατοπτρων γινεσθαι πεφυκεναι τον ἡλιον εφ ἑαυτων δεχομενα ουκ ιδιας αυγας αντιδιδωσιν αλλα του ἡλιακου φωτος εκ του λειου και στιλβοντος σωματος εις το εμπαλιν ανακλωμενου ὡσπερ τοις ανεξεταστως βλεπουσιν εξ αυτης δοκει της σεληνης ειναι το φεγγος δεικνυται δε το μη εχειν ὁτι γινομενη μεν αντιπροσωπος τῳ ἡλιῳ κατα διαμετρον ὁλῳ τῳ προς ἡμας βλεποντι κυκλῳ καταφωτιζεται εν ελαττονι δε τῳ κατ αυ την τοπῳ θαττον περιουσα τον εν ᾡ εστι κυκλον πριν ἁπαξ τον ἡλιον περιοδευσαι τον ιδιον δρομον πλεον η δωδεκακις αυτη τον κατ αυ την περιερχεται διο συμβαινει μη αει πεπλη ρωσθαι φωτος το στοιχειον ου γαρ μενει εν τῳ πυκνῳ της περιοδου διηνεκως αντιπροσωπος θεσις ἁπαν το προς ἡμας της σεληνης μερος δια των ἡλιακων ακτινων πεφωτισμενον εποιησεν οὑτως ὁταν επι τα πλαγια γινεται του ἡλιου του αει κατ αυτον γινομενου της σεληνης ἡμισφαιριου διαλαμβανομενου τῃ του ακτινων περιβολῃ το προς ἡμας κατ αναγκην αποσκιαζεται αντιμεθιστα μενης της λαμπηδονος απο του μη δυναμενου προς τον ἡλιον βλεπειν μερους επι τον αει κατ εκει νον γινομενον ἡως αν ὑποβασα κατ ευθειαν τον ἡλιακον κυκλον κατα νωτου την ακτινα δεξηται και οὑτω του ανωθεν ἡμισφαιριου περιλαμφθεντος αορα τον ποιει το προς ἡμας μερος το ειναι καθολου τῃ ιδιᾳ φυσει αφεγγες και αφωτιστον ὁπερ δη παν τελης του στοιχειου μειωσις λεγεται ει δε παρελθῃ παλιν τον ἡλιον κατα την ιδιαν του δρομου κινησιν και εκ πλαγιου γενοιτο τῃ ακτινι το προ ολιγου αλαμπες ὑπολαμπειν αρχεται της ακτινος απο του πεφωτισμενου προς το τεως αφανες μετιουσης ὁρᾳς οἱον σοι γινεται ἡ οψις διδασκαλος ουκ αν σοι παρασχομενη δι ἑαυτης των τοιουτων την θεωριαν ει μη τι ουν το δια των οψεων βλεπων ὁ τοις κατ αισθησιν γινωσκομενοις οἱον τισιν ὁδηγοις κεχρημενον δια των φαινομενων επι τα μη βλεπομενα διαδυεται τι δει προστιθεναι τας γεωμετρικας εφοδους δια των αισθητων χαρα γματων προς τα ὑπερ αισθησιν ἡμας χειραγωγου σας και μυρια επι τουτοις αλλα δι ὡν συνιστα δια των εν ἡμιν σωματικως ενεργουμενων της εγκεκρυμμενης τῃ φυσει ἡμων νοερας ουσιας την καταληψιν γινεσθαι
τι δε ειπον ει ὡσπερ κοινον μεν εστιν επι της αισθητης των στοιχειων φυσεως το ὑλωδες διαφορα δε κατα το ιδιαζον εν ἑκαστῳ ειδει της ὑλης πολλη (ἡ τε γαρ κινησις αυ τοις εκ του εναντιου εστιν του μεν ανωφερους οντος του δε επι του κατω βριθοντος το δε ειδος ου το αυτο και ἡ ποιοτης διαφορος εν τινι) του των κατα τον λογον συνουσιωμενην τις ειναι λεγοι δυναμιν την τας νοητικας ταυτας φαντασιας τε και κινησεις εκ φυσικης ιδιοτητος τε και δυνα μεως ενεργουσαν οἱα δη πολλα βλεπομεν ὑπο των μηχανοποιων ενεργουμενα εφ ὡν ἡ ὑλη τεχνικως διατεθεισα μιμειται την φυσιν ουκ εν τῳ σχηματι μονῳ δεικνυσα το ὁμοιον αλλα και εν κινη σει γινεται και φθογγον τινα ὑποκρινεται ἠχουντος εν τῳ φωνητικῳ μερει του μηχανηματος και ουδε που νοητην τινα δυναμιν γινομενοις ενθεω ρουμεν την καθ ἡκαστον εργαζομενην το σχη μα το ειδος τον ηχον την κινησιν ει ταυτα λεγομεν και περι το μηχανικον τουτο της φυσεως ἡμων οργανον μηδεμιας κατα το ιδιαζον νοητης ου σιας εγκεκραμενης γινεσθαι αλλα τινος τῃ φυσει των εν ἡμιν στοιχειων κινητικης δυναμεως εγκειμενης και την τοιαυτην ενεργειαν αποτελεσμα ειναι εφ ἑαυτης την νοητην εκεινην και ασω ματον της ψυχης ουσιαν αποδεικνυοιτο η το μηδολως ειναι ἡ δε συμμαχει φησι τῳ λογῳ και το ὑπο δειγμα και ἡ κατασκευη πασα της ανθυπενεχθεισης ἡμιν αντιρῥησεως ου μικρα συντελεσει προς την των νοηθεντων ἡμιν βεβαιοτητα πως ουν τουτο λεγεις ὁτι τοι φησι το οὑτως ειδεναι μεταχειρι ζεσθαι τι και διατιθεναι την αψυχον ὑλην ὡς την εναποτιθεισαν τοις μηχανημασι τεχνην μικρου δειν αντι της ψυχης τῃ ὑλῃ γινεσθαι δι ὡν κινησιν τε και ηχον και σχηματα και τα τοιαυτα καθυποκρινεται αποδειξις αν ειη του ειναι τι τοιου τον εν τῳ ανθρωπῳ ᾡ ταυτα πεφυκε δια της θεωρητικης και εφευρετικης δυναμεως κατανοειν τε εν ἑαυτῳ και προκατασκευαζειν τῃ διανοιᾳ τα μηχανηματα ειθ οὑτως εις ενεργειαν δια της τεχνης αγειν και δια της ὑλης δεικνυειν το νοημα πρωτον γαρ ὁτι πνευματος εστι χρεια προς την εκ φωνησιν κατενοησεν ειθ ὁπως αν επινοηθειη πνευ μα τῳ μηχανηματι τῳ λογισμῳ προεξητασε την των στοιχειων φυσιν επισκεψαμενος ὁτι ουδεν κενον εν τοις ουσιν εστιν αλλα προς το βαρυτερον παρα θεσει κενον το κουφον νομιζεται επει και αυτος εφ ἑαυτου κατ ιδιαν ὑποστασιν μεστος τε ὁ αηρ και πληρης εστι διακενον γαρ το αγγειον εκ κατα χρησεως λεγεται ὁταν γαρ του ὑγρου κενον ῃ ουδεν ἡττον μεστον αερος πεπαιδευμενος και τουτο λεγει σημειον δε τον επαχθεντα τῃ λιμνῃ αμφορεα μη ευθυς πληρουσθαι του ὑδατος αλλ επιπολαζειν τα πρωτα του εναπειλημμενου αερος επι το ανω το κοιλον ανεχοντος ἡως αν πιεσθεις ὁ αμφορευς τῃ χειρι του αρυομενου εν τῳ βαθει γινε και τουτο δεξηται τῳ στοματι το ὑδωρ οὑ γινομενου δεικνυται το μη κενον αυτον ειναι και προ του ὑδατος μαχη γαρ τις περι τῳ στοματι των δυο στοιχειων ὁραται του μεν ὑδατος ὑπο βαρους επι το κοιλον βιαζομενου τε και εισρεοντος του δε αερος του εναπειλημμενου τῳ κοιλῳ δια του αυτου στοματος επι το εμπαλιν συνθλιβομενου περι το ὑδωρ και αναρῥεοντος ὡς και ανακοπτεσθαι δια τουτου και ανακοχλα ζειν το ὑδωρ περιαφριζον τῃ βιᾳ του πνευ ματος ταυτα ουν κατενοησε και ὁπως αν εν τεθειη πνευμα τῳ μηχανηματι δια της των στοιχειων φυσεως επενοησε κοιλον γαρ τι εκ στεγανης ὑλης κατασκευασας και πανταχοθεν τον εν αυτῳ αερα περισχων αδιαπνευστον επαγει το ὑδωρ δια στοματος τῳ κοιλῳ κατα το μετρον της χρειας το ποσον συμμετρησας του ὑδατος ειθ οὑτως επι τον παρακειμενον αυλον διδωσι κατα το αντικειμενον τῳ αερι την διοδον εκθλιβομενος δε τῳ ὑδατι βιαιο τερον ὁ αηρ πνευμα γινεται ὁπερ εκπιπτον τῃ κατασκευῃ του αυλου τον ηχον ποιει αρ ου φανερως δεικνυται δια των φαινομε νων ὁτι εστι τις εν τῳ ανθρωπῳ νους αλλο τι παρα το φαινομενον ὁ τῳ αειδει τε και νοερῳ της ιδιας φυσεως ταυτα εν ἑαυτῳ προκατασκευαζων ταις επινοιαις ειθ οὑτως δια της ὑλικης ὑπηρεσιας εις το εμφανες αγων την ενδον συστασαν διανοιαν ει γαρ ην κατα τον αντιτεθεντα λογον ἡμιν τῃ φυσει των στοιχειων τας τοιαυτας θαυματοποιιας λογιζε σθαι αυτοματως αν ἡμιν συνεστη παντως τα μηχανηματα και ουτε ὁ χαλκος την τεχνην ανεμε νεν εις το γενεσθαι ανδροεικελον αλλ ευθυ αν τοιουτος εκ φυσεως ην ουδ αν του αυλου προς τον ηχον ὁ αηρ εδεηθη αλλα παντοτε αν εφ ἑαυτου ηχει κατα το συμβαν ῥεων τε και κινουμενος του τε ὑδατος ουκ αν ην βεβιασμενη δια σωληνος ἡ προς την αναφοραν της τεχνης εκ πιεσματων εις το παρα φυσιν αναθλιβουσης την κινησιν αλλ αυτοματως ανιη το ὑδωρ παντως προς το μηχανημα τῃ ιδιᾳ φυσει επι το ανω οχετη γουμενον ει δε τουτων κατα το αυτοματον εστιν ου δεν ὑπο της των στοιχειων φυσεως ενεργουμενον αλλα τεχνῃ προς το δοκουν ἡκαστον αγεται ἡ δε τεχνη διανοια τις εστι ποια κινησις τε και ενερ γεια αρα και δια των αντιθετων ἡμιν το αλλο τι παρα το φαινομενον ειναι τον νουν ἡ ακολουθια των ειρημενων απεδειξεν
εγω δε τουτο μεν οὑτως εχειν φημι και αυ τος το μη ταυτον ειναι τῳ φαινομενῳ το μη φαινομε νον ου μην το ζητουμενον εν τῳ λογῳ τουτῳ βλεπω ουπω γαρ μοι δηλον εστιν ὁ τι ποτε χρη νομιζειν εκεινο ειναι το μη φαινομενον αλλ ὁτι μεν ὑλικον τι ουκ εστιν εδιδαχθην τῳ λογῳ ουδεπω δε εγνων ὁ τι περι αυτου προσηκει λεγειν εγω δε τουτο μαλι στα εδεομην μαθειν ουχ ὁτι ουκ εστιν αλλ ὁπερ εστιν ἡ δε πολλα φησι και περι πολλων οὑτω μανθανομεν εν τῳ μη τοδε τι λεγειν ειναι αυτο το ειναι του ζητουμενου ὁ τι ποτε εστι διερμηνευοντες απονηρον γαρ ειποντες τον αγαθον παρεστηκα μεν και ανανδρον ονομασαντες τον δειλον εγνωρισαμεν και πολλα τουτοις εστιν ειπειν ὁμοιοτροπα δι ὡν η το χρηστοτερον αναλαμβανομεν νοημα δια της των πονηρων αποφασεως η το εμπαλιν επι το χειρον ταις ὑπονοιαις τρεπομεθα τῃ των καλων αφαιρεσει το πονηρον ενδειξαμενοι οὑτω τοινυν και επι του παροντος τις λογου κατανοησας ουκ αν της δεουσης περι το ζητουμενον εννοιας αποσφαλειη ζητειται δε τι χρη τον νουν οιεσθαι κατ αυτην την ουσιαν ὁ τοινυν το μεν ειναι τουτο περι οὑ ὁ λογος εστι δια της παρ αυτου δεικνυμενης ἡμιν ενεργειας μη αμφιβαλλων το δε ὁ τι εστι γνω ναι βουλομενος ἱκανως αν εὑροιτο μη τουτο μαθειν ειναι αυτο ὁ καταλαμβανει ἡ αισθησις μη χρωμα μη σχημα μη αντιτυπιαν μη βαρος μη πηλικοτητα μη την εις τρια διαστασιν μη την επι τοπου θεσιν μηδε τι των περι την ὑλην καταλαμβανομενων ὁλως μηδεν ιδῃ τι αλλο παρα ταυτα εστιν εγω δε μεταξυ διεξιουσης ουκ οιδα εφην πως εστι παντων τουτων αφαιρουμενων του λογου μη συνεξαλειφθηναι τουτοις και το ζητουμενον τινι γαρ προσφυῃ διχα τουτων ἡ καταληπτικη περιεργια κατα γε την εμην ὑποληψιν ουπω ὁραται πανταχη γαρ εν τῃ των οντων αναζητησει δια της εξεταστικης διανοιας ὁσον τε το ζητουμενον ὡσπερ τινες τυφλοι δια τοιχων επι την θυραν χειραγωγουμενοι ἑνος των ειρημενων παντως θιγγανομεν η χρωμα εὑρισκοντες η σχημα η πηλικοτητα η τι των παρα σου νυν απη ριθμημενων ἡτερον ὁταν δε τουτων μηδεν ειναι λε γηται αν εις το μηδολως τι ειναι οιεσθαι ὑπο μικροψυχιας περιαγομεθα ἡ δε σχετλιασασα μεταξυ του λογου Φευ της ατοπιας φησιν εις οἱον καταστρεφει περας ἡ μικροφυης αὑτη και χαμαιζηλος περι των οντων κρι σις! ει γαρ εξῄρηται του οντος ἁπαν ὁ μη τῃ αι σθησει γνωριζεται ουδ αν αυτην την του παντος επιστατουσαν και περιδεδραγμενην των οντων δυνα μιν ὁμολογοιη παντως ὁ τουτο λεγων αλλα το ασωματον τε και αειδες περι της θειας φυσεως δι δαχθεις το μη ειναι αυτην ὁλως εκ της τοιαυτης παντως ακολουθιας λογιζεται ει δε εκει το ταυτα μη ειναι περιγραφη του ειναι ου γινεται πως ὁ ανθρωπινος νους του οντος εκθλιβεται τῃ αφαιρεσει των σωματικων ιδιωματων συνδαπανωμενος
ουκουν ειπον εξ ατοπων μεταλαμβανο μεν ἡτερον ατοπον δια της ακολουθιας ταυτης περι κειται γαρ ὁ λογος ἡμιν εις το ταυτον οιεσθαι τῃ θειᾳ φυσει και τον νουν τον ἡμετερον ειπερ τῃ ὑπεξαιρεσει των κατ αισθησιν εὑρισκομενων νοει ἑκατερον μη ταυτον ειπῃς φησιν ἡ διδασκαλος (ασεβης γαρ και οὑτος ὁ λογος) αλλ ὡς εδιδαχθης παρα της θειας γραφης ὁμοιον ειπε τουτο εκεινῳ το γαρ κατ εικονα γενομενον δια παντων εχει παντως την προς το αρχετυπον ὁμοιοτητα νοεραν του νοερου και του ασωματου ασωματον ογκου τε παντος απηλλαγμενον ὡσ περ εκεινο και πασαν εκφευγον δια σημαντικην καταμετρησιν ὁμοιως εκεινῳ αλλο δε τι παρ εκεινο κατα την της φυσεως ιδιοτητα ουκετι γαρ αν ειη εικων ει εκεινῳ δι ἁπαντων ειη ταυτον αλλ εν οἱς εν τῃ ακτιστῳ φυσει καθοραται εκεινο εν τοις αυτοις ἡ κτιστη φυσις δεικνυσι τουτο και ὡσπερ πολλακις εν μικρῳ ψηγματι ὑελινῃ ὁταν τυχῃ προς ακτινα κειμενον ὁλος ενοραται του ἡλιου ὁ κυκλος ου κατα το ιδιον μεγεθος αυτῳ εμφαινο μενος αλλ ὡς χωρει βραχυτης του ψηγματος του κυκλου την εμφασιν οὑτως εν τῃ βραχυτητι της ἡμετερας φυσεως των αφραστων εκεινων της θεοτητος ιδιωματων αἱ εικονες εκλαμπουσιν ὡστε δια τουτων τον λογον χειραγωγουμενον μητε απο πιπτειν της κατα την ουσιαν του νου καταληψεως αποκαθαιρομενης εν τῃ εξετασει του σκεμματος της σωματικης ιδιοτητος μηδ αυ παλιν εις ισον αγειν τῃ αοριστῳ τε και ακηρατῳ φυσει την μικραν και επικηρον αλλα νοητην μεν οιεσθαι την ουσιαν επειδη και νοητης ουσιας εστιν εικων μη μεντοι την αυτην τῳ αρχετυπῳ την εικονα λεγειν ὡσπερ ουν δια της απορῥητου σοφιας του θεου της τῳ παντι εμφαινομενης την θειαν φυσιν τε και δυναμιν εν πασι τοις ουσιν ειναι ουκ αμφιβαλλομεν ὡς αν εν τῳ ειναι τα παντα μενοι και τοι γε ει τον της φυσεως απαιτοιης λογον παμπληθως απεχει ουσια θεου προς τα καθ ἡκαστον εν τῃ κτι σει δεικνυμενα τε και νοουμενα αλλ ὁμως εν του τοις ειναι το διεστος κατα την φυσιν ὁμολογει οὑτως ουδεν απιστον και την της ψυχης ουσιαν αλλο τι καθ ἑαυτην ουσαν ὁ τι ποτε και ειναι εικα ζεται μη εμποδιζεσθαι προς το ειναι των στοι χειωδως εν τῳ κοσμῳ θεωρουμενων ου συμβαινοντων αυτῃ κατα τον λογον της φυσεως ουδε επι των ζωντων σωματων καθως ηδη προειρηται οἱς ἡ ὑποστασις εκ της των στοιχειων εστι συγκρασεως κοινωνια τις κατα τον της ουσιας λογον εστι τῳ ἁπλῳ τε και αειδει της ψυχης προς την σωματικην παχυ μεριαν αλλ ὁμως το εν τουτοις ειναι την ζω τικην της ψυχης ενεργειαν ουκ αμφιβαλλεται λογῳ τινι κρειττονι της ανθρωπινης κατανοησεως ανα κραθεισαν ουκουν ουδε αναλυσαντων προς ἑαυτα των εν τοις σωμασι στοιχειων το συνδεον αυτα δια της ζωτικης ενεργειας απολωλεν αλλ ὡσπερ συν εστωτος ετι του των στοιχειων συγκριματος ψυχου και τα καθ ἡκαστον ισως τε και ὁμοιως πασι τοις μερεσι τοις συμπληρουσι το σωμα της ψυ χης ενδυομενης και ουκ αν τις ειποι ουτε στερῥαν αυτην και αντιτυπον ειναι τῳ γεωδει συγ κεκραμενην ουτε ὑγραν η ψυχραν η την τῳ ψυχρῳ αντικειμενην ποιοτητα την εν πασιν ουσαν του τοις και ἑκαστῳ την ζωτικην δυναμιν ενιουσαν οὑτω και λυθεντος του συγκριματος και εις τα οικεια παλιν αναδραμοντος την ἁπλην εκεινην και ασυνθετον φυσιν ἑκαστῳ παρειναι των μερων και μετα την διαλυσιν οιεσθαι ουδεν του εικοτος εστιν αλλα την ἁπαξ αρῥητῳ τινι συμφυεισαν λο γῳ τῳ των στοιχειων συγκριματι και εισαει παραμενειν οἱς κατεμιχθη μηδενι τροπῳ της γινο μενης ἁπαξ αυτῃ συμφυϊας αποσπωμενην ου γαρ επειδη λυεται το συγκειμενον κινδυνευει συν διαλυθηναι τῳ συνθετῳ το μη συγκειμενον
καγω ειπον αλλα τα μεν στοιχεια συμπιπτειν τε προς αλληλα και προς αλληλων διακρινεσθαι και τουτο ειναι την του σωματος συστασιν τε και διαλυσιν ουδεις αν αντειποι επειδη δε πολυ το μεσον ἑκαστῳ νοειται τουτο των ἑτερογενως εχοντων προς αλληλα κατα τε την τοπικην θεσιν και την των ποιηματων διαφοραν τε και ιδιοτητα συνδεδραμηκοτων μεν αλληλοις περι το ὑποκει μενον των στοιχειων την νοεραν ταυτην και αδιαστα τον φυσιν ἡν καλουμεν ψυχην ακολουθον συμ φυως προς το ἡνωμενον εχειν ει δε απ αλληλων διακριθειη ταυτα κακεισε γενοιτο ὁπηπερ αν ἡκαστον ἡ φυσις αγοι τι πεισεται ἡ ψυχη πολλαχη του οχηματος αυτῃ διασπαρεντος ὡσπερ τις ναυτης της ὁλκαδος εν ναυαγιῳ διαλυθεισης αδυνα των πασι τοις του πλοιου μοριοις αλλοις αλλαχη του πελαγους εσκεδασμενοις κατ αυτον επινηξασθαι (παντος γαρ του επιτυχουντος λαβομενος τα λοιπα φερειν καταλειψει τοις κυμασι) τον αυτον τροπον ἡ ψυχη τῃ διακρισει των στοιχειων συνδιασχισθηναι την φυσιν ουκ εχουσα ειπερ δυσ απαλλακτως εχει του σωματος ἑνι τινι παντως προσ φυεισα στοιχειων των αλλων αποσχισθησεται και ουδεν μαλλον αθανατον αυτην δια το εν ἑνι ζῃν η θνητην δια το εν τοις πλειοσι μη ειναι ἡ ακολου θια του λογου διδωσιν οιεσθαι αλλ ουτε συστελλεται φησιν ουτε διαχειται το νοητον τε και αδιαστατον (σωματων γαρ ιδιον συστολη και διαχυσις) επισης δε κατα την ιδιαν φυσιν την αειδη και ασωματον τῃ τε συγκρισει των στοιχειων περι το σωμα και τῃ διακρισει παρεστιν συνεσφι γμενων εν τῳ συγκριματι των στοιχειων στενο χωρουμενη ουτε αποφοιτησαντων επι τα συγγενη και κατα φυσιν αυτοις απολιμπανομενη καν πολυ το μεσον ειναι δοκει το της ἑτεροτητος των στοι χειων ενθεωρουμενον πολλη γαρ ἡ διαφορα του ανωφερους τε και κουφου προς το βαρυ και γεωδες του θερμου προς το ψυχρον και του ὑγρου προς το εναντιον αλλ ὁμως ουδεις πονος τῃ νοερᾳ φυσει ἑκαστῳ παρειναι οἱς ἁπαξ ενεφυη δια κρασεως μη συνδιασχιζομενη τῃ των στοιχειων εναντιοτητι ου γαρ επειδη κατα την τοπικην διαστασιν και την ποιαν ιδιοτητα πορῥωθεν αλληλων ταυτα νομιζεται δια τουτο καμνει ἡ αδιαστατος φυσις τοις τοπικως διεστηκοσι συναπτομενη επει και νυν εξεστι τῃ διανοιᾳ ὁμου τε τον ουρανον θεωρειν και επι τα περατα του κοσμου ταις πολυπραγμοσυναις εκτεινε σθαι και ου διασπαται προς τοσαυτα μηκη το θεω ρητικον της ψυχης ἡμων διατεινομενον ουκουν ουδ εν εμποδιον εστι τῃ ψυχῃ κατα το ισον παρειναι τοις του σωματος στοιχειοις και συγκεκραμενοις δια της συνδρομης και απολυομενοις δια της ανακρα σεως καθαπερ γαρ χρυσου και αργυρου συντετηκο των ενθεωρειται τις τεχνικη δυναμις ἡ τας ὑλας συντηξασα και ει παλιν αποτακειη του ἑτερου το ἡτερον ουδεν ελαττον ὁ της τεχνης λογος εν ἑκατερῳ μενει και ἡ μεν ὑλη διεμερισθη ἡ δε τεχνη ου συν διετμηθη τῃ ὑλῃ πως γαρ αν διαιρεθειη το ατμητον κατα τον αυτον λογον και ἡ νοερα της ψυχης φυσις και τῃ συνδρομῃ των στοιχειων ενθεωρειται και δια λυθεντων ουκ αποκρινεται αλλα και εν αυτοις μενει και εν τῳ χωρισμῳ αυτων συμπαρεκτεινομενη ου διακοπτεται ουδε προς τον αριθμον των στοιχειων εις μερικα τμηματα κατακερματιζεται τουτο γαρ ιδιον της σωματικης και διαστηματικης εστι φυσεως ἡ δε νοερα τε και αδιαστατος φυσις τα εκ διαστασεως ουκ αναδεχεται παθη ουκουν εστιν εν αυτοις ἡ ψυχη εν οἱς ἁπαξ εγε νετο ουδεμιας αναγκης της προς εκεινα συμφυϊας αυτην αποσπωσης τι ουν το σκυθρωπον εν τουτοις εστιν ει του ὁρωμενου το αειδες ανταλλασσεται και ὑπερ τινος οὑτω διαβεβληται σοι προς τον θανατον ἡ διανοια
εγω δε αναλαβων τῃ διανοιᾳ τον ὁρι σμον ὁν εν τοις προ τουτου λογοις περι ψυχης εποι ησατο ουχ ἱκανως ειπον ενδεδειχθαι μοι τον λογον εκεινον τας ενθεωρουμενας τῃ ψυχῃ δυναμεις ὁς φησι νοεραν αυτην ειναι ουσιαν και τῳ οργανικῳ σωματι ζωτικην δυναμιν προς την των αισθησεων ενεργειαν εμποιειν ου γαρ μονον περι την επιστημο νικην τε και θεωρητικην διανοιαν ενεργος εστιν ἡμων ἡ ψυχη εν τῳ νοερῳ της ουσιας το τοιουτον εργαζο μενη ουδε τα αισθητηρια μονα προς την κατα φυσιν ενεργειαν οικονομει αλλα πολλη μεν ἡ κατα επιθυ μιαν πολλη δε και ἡ κατα θυμον κινησις εν θεωρειται τῃ φυσει ἑκατερας δε τουτων γενι κως ἡμιν ενυπαρχουσης εις πολλας τε και ποικιλας διαφορας ὁρωμεν προϊουσαν παις ενεργειαις αμφοτερων την κινησιν πολλα μεν γαρ εστιν ιδειν ὡν το επιθυμητικον καθηγειται πολλα γε παλιν ἁ της θυμοειδους αιτιας εκφυεται και ουδεν τουτο σωμα εστι το δε ασωματον νοερον παντως νοερον δε τι την ψυχην ὁ ὁρισμος απεφηνατο ὡστε δυοιν ατοποις το ἡτερον εκ της ακολουθιας ανακυπτειν του λογου η και τον θυμον και την επιθυμιαν αλλας εν ἡμιν ειναι ψυχας και πληθος ψυχων αντι μιας καθ ορασθαι η μηδε το διανοητικον το εν ἡμιν ψυχην οιεσθαι το γαρ νοερον επισης πασιν εφαρμοζομε νον η παντας ψυχας αποδειξει ταυτα η ἡκαστον τουτων εκ του ισου του ιδιωματος της ψυχης εξαιρησει ἡ δε πολλοις φησιν ηδη και αλλοις εζητημενον τον λογον τουτον ακολουθως και αυτος επιζη τεις ὁ τι ποτε χρη ταυτα νομιζειν ειναι το επιθυμητικον και το θυμοειδες ειτε συνουσιω μενα τῃ ψυχῃ και παρα την αυτην ευθυς τῃ κατασκευῃ συνυπαρχοντα ειτε τι αλλο παρ αυτην οντα και ὑστερον ἡμιν επιγινομενα το μεν γαρ ενορασθαι τῃ ψυχῃ ταυτα παρα παντων επισης ὁμο λογειται το δε ὁ τι χρη περι αυτων οιεσθαι ουπω δι ακριβειας εὑρεν ὁ λογος ὡστε βεβαιαν την περι του των ὑποληψιν εχειν αλλ ετι πεπλανημεναις οἱ πολλοι και διαφοροις ταις περι τουτων δοξαις επιδισταζου σιν ἡμιν δε ει μεν ἱκανη προς αποδειξιν αληθως ην ἡ εξω φιλοσοφια ἡ τεχνικως περι τουτων διαλα βουσα περιττον αν ην ισως τον περι ψυχης λογον προτιθεναι τῳ σκεμματι
επει δε τοις μεν κατα το φανεν ακολουθον κατ εξουσιαν προηλθεν ἡ περι ψυχης θεωρια ἡμεις δε της εξουσιας αμοι ροι ταυτης εσμεν της λεγειν φημι ἁπερ βου λομεθα κανονι παντος δογματος και νομῳ κε χρημενοι τῃ ἁγιᾳ γραφῃ αναγκαιως προς ταυτην βλεποντες τουτο δεχομεθα μονον ὁ τι περ αν ῃ συμφωνουν τῳ των γεγραμμενων σκοπῳ ουκ ουν παρεντες το πλατωνικον ἁρμα και την ὑπεζευγμενην αυτῳ ξυνωριδα των πωλων ουχ ὁμοιως ταις ὁρμαις προς αλληλους εχοντων και τον ὑπερ τουτων ἡνιοχον δι ὡν ἁπαντων τα τοιαυτα περι ψυχης φιλοσοφει δι αινιγματος ὁσα θ ὁ μετ εκεινον φιλοσοφος ὁ τεχνικως τοις φαινομενοις ακολουθων και τα νυν ἡμιν προκειμενα δι επιμελειας κατεξεταζων θνητην ειναι δια τουτων την ψυ χην απεφηνατο και παντας τους τε προ τουτων και τους εφεξης τους τε καταλογαδην και τους εν ῥυθμῳ τινι και μετρῳ φιλοσοφησαντας καταλι ποντες σκοπον του λογου την θεοπνευστον γραφην ποιησωμεθα ἡ ψυχης εξαιρετον μηδεν νομιζειν ειναι νομοθετει ὁ μη και της θειας φυσεως εστιν ιδιον ὁ γαρ ὁμοιωμα θεου την ψυχην ειναι φη σας παν ὁ αλλοτριον εστι θεου εκτος ειναι του ὁρου της ψυχης απεφηνατο ουδε γαρ αν εν τοις παρηλλαγμενοις διασωθειη το ὁμοιον ουκουν
επειδη τοιουτον ουδε τῃ θειᾳ συνθεωρειται φυσει ουδε τῃ ψυχῃ συνουσιουσθαι ταυτα κατα λογον αν τις ὑπονοησειε το μεν ουν κατα την διαλεκτικην τεχνην δια συλ λογιστικης τε και αναλυτικης επιστημης βεβαιουσθαι και τα ἡμετερα δογματα ὡς σαθρον τε και ὑποπτον εις αποδειξιν αληθειας το τοιουτον ειδος του λογου παραιτησομεθα πασι γαρ εστι προδηλον το την δια λεκτικην περιεργιαν ισην εφ ἑκατερα την ισχυν εχειν προς τε την της αληθειας ανατροπην και προς την του ψευδους κατηγοριαν ὁθεν και αυτην την αληθειαν ὁταν μετα τινος τοιαυτης τεχνης προαγη δι ὑποψιας πολλακις ποιουμεθα ὡς της περι ταυτης δεινοτητος παρακρουομενης ἡμων την διανοιαν και της αληθειας αποσφαλεισης ει δε τις τον ακατασκευον τε και γυμνον πασης περιβολης προσιοιτο λογον ερουμεν ὡς αν οἱον τε ῃ κατα τον εἱρμον της γραφικης ὑφηγησεως την περι τουτων θεωριαν προσαγοντες τι ουν εστιν ὁ φαμεν το λογικον τουτο ζωον ὁ ανθρωπος νου τε και επιστημης δεκτικον ειναι η παρα των εξω του λογου του καθ ἡμας μεμαρτυρηται ουκ αν οὑτω του ὁρι σμου την φυσιν ἡμων ὑπογραφοντος ειπερ ενεωρα θυμον τε και επιθυμιαν και τα τοιαυτα παντα συν ουσιωμενα τῃ φυσει ουδε γαρ επ αλλου τινος ὁρον αν τις αποδοιη του ὑποκειμενου το κοινον αντι του ιδιου λεγων επει ουν το επιθυμητικον τε και θυμοειδες κατα το ισον και επι της αλογου τε και λογικης φυσεως καθοραται ουκ αν τις ευλογως εκ του κοινου χαρακτη ριζει το ιδιον ὁ δε προς την της φυσεως ὑπο γραφην περιττον τε και αποβλητον πως εν εστιν ὡς μερος της φυσεως επ ανατροπῃ του ὁρου την ισχυν εχειν πας γαρ ὁρισμος ουσιας προς το ιδιον του ὑποκειμενου βλεπει ὁ τι δ αν εξω του ιδιαζοντος ῃ ὡς αλλοτριον παροραται του ὁρου αλλα μην ἡ κατα θυμον τε και επιθυμιαν ενεργεια κοινη πασης ειναι της λογικης τε και αλογου φυσεως ὁμολογειται παν δε το κοινον ου ταυτον εστι τῳ ιδιαζοντι αναγκη αρα δια τουτων εστι μη εν τουτοις ειναι ταυτα λογιζεσθαι εν οἱς κατεξαιρε τον ἡ ανθρωπινη χαρακτηριζεται φυσις αλλ ὡσπερ το αισθητικον και το θρεπτικον και αυξητικον εν ἡμιν τις ιδων ουκ αναλυει δια τουτων τον αποδο θεντα της ψυχης ὁρον (ου γαρ επειδη τουτο εστιν εν τῃ ψυχῃ εκεινο ουκ εστιν) οὑτω και τα περι τον θυμον και την επιθυμιαν κατανοησας της φυσεως ἡμων κινηματα ουκ αν ευλογως τῳ ὁρῳ μαχοιτο ὡς ελλειπως ενδειξαμενῳ την φυσιν
τι ουν χρη περι τουτου γινωσκειν ειπον προς την διδασκαλον ουπω γαρ οἱος τε ειμι κατιδειν ὁπως προσηκει τα εν ἡμιν οντα ὡς αλλοτρια της φυσεως ἡμων αποποιεισθαι ὁρᾳς φησιν ὁτι μαχη τις εστι του λογισμου προς ταυτα και σπουδη του μονω θηναι την ψυχην τουτων ὡς αν οἱον τις ῃ και εισι γε τινες οἱς κατωρθωται ἡ σπουδη καθαπερ επι του μωϋσεως ακουομεν ὁτι κρειττων ην θυμου τε και επιθυμιας εκεινος αμφοτερα μαρτυρουσης αυτῳ της ἱστοριας ὁτι πρᾳος ην παρα παντας ανθρω πους (ενδεικνυται δε το αοργητον δια του πρᾳου και την προς τον θυμον αλλοτριωσιν) και ὁτι ουκ επε θυμησε τουτων τινος περι ἁ ὁρωμεν εν τοις πολλοις το επιθυμητικον ενεργουμενον ὁπερ ουκ αν εγενε το ει φυσις ην ταυτα και εις τον λογον της ουσιας ανηγετο ου γαρ εστι δυνατον τον εξω γεγονοτα της φυσεως εν τῳ ειναι μενειν αλλα μην ει μωσης και εν τῳ ειναι ην και εν τουτοις ουκ ην αλλο τι αρα παρα την φυσιν εστι ταυτα και ουχι φυσις ει γαρ αληθως φυσις τουτο εστιν εν ᾡ το ειναι της ουσιας καταλαμβανεται τουτων δε ἡ αλλοτριωσις εφ ἡμιν κειται ὡς μη μονον αζημιον αλλα και επι κερδες ειναι τῃ φυσει τον αφανισμον των τοιου των δηλον ουν ὁτι των εξωθεν επιθεωρουμενων εστι ταυτα τα παθη της φυσεως οντα και ουκ ουσια ἡ μεν γαρ εστιν ὁπερ εστιν θυμον δε ζεσιν ειναι του περι καρδιαν αἱματος τοις πολλοις δοκει ἡτε ροι δε ορεξιν του αντιλυπησαι τον προκατ αρξαντα ὡς δ αν ἡμεις ὑπολαβοιμεν θυμος εστιν ὁρμη του κακωσαι τον παροξυνοντα ὡν ουδεν τῳ περι ψυχης ὁρῳ συμβαινει καν την επιθυ μιαν εφ ἑαυτης διορισωμεθα εφεσιν λε ξομεν του ενδεοντος η ποθον της καθ ἡδονην απο λαυσεως η λυπην επι τῳ μη κατ εξουσιαν οντι κατα θυμητικῳ η τινα προς το ἡδυ σχεσιν οὑ μη παρεστιν ἡ απολαυσις ταυτα γαρ παντα και τα τοιαυτα την μεν επιθυμιαν ενδεικνυται του δε ὁρι σμου του περι ψυχης ου προσαπτεται αλλα και ὁσα αλλα περι ψυχην καθοραται τα εξ αντιθετου αλληλοις ὁρωμενα οἱον δειλιαν και θρασος λυπην και ἡδονην φοβον και καταφρονησιν και ὁσα τοιαυτα ὡν ἡκαστον συγγενως εχειν δοκει προς το επιθυμητικον η θυμοειδες ιδιαζοντι δε ὁρῳ την ιδιαν ανυπογραφει φυσιν το τε γαρ θρασος και ἡ καταφρονησις εμφασιν ὑποσημαινει τινα της θυμωδους ὁρμης ελαττωσιν δε τινα και ὑφεσιν του αυτου τουτου ἡ κατα δειλιαν και φοβον εγγινο μενη σχεσις ἡ δε λυπη εξ αμφοτερων εχει τας ὑλας ἡ τε γαρ του θυμου ατονια εν τῳ του αμυνασθαι τους προλελυπηκοτας αδυνατῳ λυπη γινεται και ἡ απογνωσις των επιθυμουμενων και ἡ στερησις των καταθυμιων την σκυθρωπην ταυτην εμποιει τῃ διανοιᾳ διαθεσιν και το αντιθεωρουμενον τῃ λυπῃ το καθ ἡδονην λεγω νοημα ὁμοιως τῳ θυμῳ τε και τῃ επιθυμιᾳ επιμεριζεται ἡδονη γαρ ἑκατερου τουτων κατα το ισον ἡγεμονευει ἁ παντα και περι την ψυχην εστι και ψυχη ουκ εστιν αλλ οἱον μυρμηκιαι τινες του διανοητικου μερους της ψυχης εκφυομεναι ἁ μερη μεν αυτης ειναι δια το προσπεφυκεναι νομιζεται ου μην εκεινο εισιν ὁπερ εστιν ἡ ψυχη κατ ουσιαν
και μην ὁρωμεν φημι προς την παρθενον ου μικραν εκ τουτων γινο μενην την προς το κρειττον συνεισφοραν τοις εναρε τοις τῳ τε γαρ δανιηλ επαινος ην ἡ επιθυμια και ὁ Φινεες τῳ θυμῳ τον θεον ἱλεωσατο και αρχην σοφιας φοβον εμαθομεν και της κατα θεον λυπης σωτηριαν ειναι το περας παρα του παυ λου ἠκουσαμεν των τε δεινων την καταφρονησιν νου θετει ἡμιν το ευαγγελιον και το μη φοβεισθαι πτοησιν ουδεν αλλο η του θρασους εστιν ὑπογραφη ὁπερ εν αγαθοις ὑπο της σοφιας κατειλεκται δεικνυσι τοινυν δια των τοιουτων ὁ λογος το μη παθη τα τοιαυτα δειν οιεσθαι ου γαρ αν προς αρετης κατορθωσιν συμπαραληφθειη τα παθη και ἡ διδασκαλος εοικα φησι της τοιαυτης των λογισμων συγχυσεως αυτην την αιτιαν παρεχειν μη διακρινασα τον περι τουτου λογον ὡστε τινα ταξιν ακολουθον επιτεθηναι τῃ θεωριᾳ νυν ουν ὁπως αν οἱον τε ῃ επινοηθησεται τις ταξις τῳ σκεμματι ὡς αν δι ακολουθου προϊουσης της θεωριας μη καθ ἡμων αἱ τοιαυται των αντιθεσεων εχοιεν χωραν Φαμεν γαρ της ψυχης την μεν θεωρητικην τε και διακριτικην και των οντων εποπτικην δυναμιν οικειαν ειναι και κατα φυσιν αυτην και δια της θεοειδους χαριτος δια τουτο σωζειν εν αυ τῃ την εικονα επει και το θειον ὁ τι ποτε κατα την φυσιν εστιν εν τουτοις ὁ λογισμος ειναι στοχαζεται εν τῳ αφορᾳν τε τα παντα και δια κρινειν το καλον απο του χειρονος ὁσα δε της ψυ χης εν μεθοριῳ κειται προς ἑκατερον των εναντιων επιρῥεπως κατα την ιδιαν φυσιν εχοντα ὡν ἡ ποια χρησις η προς το καλον η προς το εναν τιον αγει την εκβασιν οἱον τον θυμον η τον φοβον η ει τι το τοιουτον των εν τῃ ψυχῃ κινηματων εστιν ὡν ανευ ουκ εστιν ανθρωπινην θεωρηθηναι φυ σιν ταυτα εξωθεν επιγενεσθαι αυτῃ λογιζο μεθα δια το τῳ αρχετυπῳ καλλει μηδενα τοιου τον ενθεωρηθηναι χαρακτηρα ὁ δε δη περι τουτων λογος ἡμιν ὡς εν γυμνασιῳ προκεισθω ὡς αν διαφυγοι των συκοφαντικως ακουοντων τας επηρειας ὁδῳ τινι και ταξεως ακολουθιᾳ προς την ανθρωποποιϊαν ὁρμησαι το θειον διηγειται ὁ λογος επειδη γαρ συνεστη το παν καθως ἡ ἱστορια φη σιν ουκ ευθυς ὁ ανθρωπος εν τῃ γῃ γινεται αλλα τουτου μεν ἡ των αλογων προηγησατο φυσις εκεινων δε τα βλαστηματα δεικνυσιν οιμαι δια τουτων ὁ λογος ὁτι ἡ ζωτικη δυναμις ακολουθιᾳ τινι τῃ σωματικῃ καταμιγνυται φυσει
πρωτον μεν τοις αναισθητοις ενδυουσα κατα τουτο δε επι το αισθητικον προϊουσα ειθ οὑτως προς το νοε ρον και λογιστικον αναβαινουσα ουκουν των οντων το μεν σωματικον το δε νοερον εστι παντως του δε σωματικου το μεν εμψυχον εστι το δε αψυχον εμψυχον δε λεγω το μετεχον ζωης των δε ζωντων τα μεν αισθησει συζῃ τα αμοιρει ταυτης παλιν των αισθητικων τα μεν λογικα εστι τα δε αλογα επει ουν ἡ αισθητικη ζωη ουκ αν διχα της ὑλης συσταιη ουδ αν το νοερον αλλως εν σωματι γενοιτο μη τῳ αισθητικῳ εμ φυομενον τουτου χαριν τελευταια ἡ του ανθρωπου κατασκευη ἱστορειται ὡς πασαν εκπεριειληφοτος την ζωτικην ιδεαν την τε εν τοις βλαστημασι και την εν τοις αλογοις θεωρουμενην το μεν τρεφε σθαι τε αυξεσθαι εκ της φυτικης εχει ζωης εστι γαρ το τοιουτον και εν εκεινοις ιδειν ἑλκομενης τε και δια ῥιζων της τροφης και αποποιουμενης δια καρπων τε και φυλλων το δε κατ αισθησιν οικονο μεισθαι εκ των αλογων εχει το δε διανοητικον τε και λογικον αμικτον εστι ιδιαζον επι ταυτης της φυσεως εφ ἑαυτῃ θεωρουμενον αλλ ὡσπερ το εφελκτικον των αναγκαιων προς την ὑλικην ζωην ἡ φυσις εχει ὁπερ εν ἡμιν γενομενον ορεξις λεγεται τουτο δε φαμεν του φυσικου της ζωης ειδους ειναι επει δε και εν εκεινοις εστιν ιδειν οἱον τινας ὁρμας φυσικως ενεργουμενας εν τῳ πληρουσθαι τε του οικειου και οργᾳν προς την εκφυσιν οὑτω και ὁσα της αλογου φυσεως εστιν ιδια ταυτα τῳ νοερῳ της ψυχης κατεμιχθη εκει νων φησιν ὁ θυμος εκεινων ὁ φοβος εκεινων τα αλλα παντα ὁσα κατα το εναντιον εν ἡμιν ενερ γειται πλην της λογικης τε και διανοητικης δυναμεως ὁ δη μονον της ἡμετερας ζωης εξαιρετον εν ἑαυτῳ καθως ειρηται του θειου χαρακτηρος εχον την μιμησιν αλλ επειδη κατα τον ηδη προ αποδοθεντα λογον ουκ εστιν αλλως την λογι κην δυναμιν εγγενεσθαι τῃ σωματικῃ ζωῃ μη δια των αισθησεων εγγινομενην ἡ δε αισθησις εν τῃ των αλογων προϋπεστη φυσει ὡς αναγκαιως δια του ἑνος και προς τα συνημμενα τουτων γινεται της ψυχης ἡμων ἡ κοινωνια ταυτα δε εστιν ὁσα εν ἡμιν γινομενα παθη λεγε ἁ ουχι παντως επι κακῳ τινι τῃ ανθρωπινῃ συνεκληρωθη ζωῃ η γαρ αν ὁ δημιουργος των κακων την αιτιαν εχῃ ει εκειθεν αἱ των πλημ μεληματων ησαν αναγκαι συγκαταβεβλημεναι τῃ φυσει αλλα τῃ ποιᾳ χρησει της προαιρεσεως η αρε της η κακιας οργανα τα τοιαυτα της ψυχης κινημα τα γινεται καθαπερ ὁ σιδηρος κατα γνωμην του τεχνιτου τυπουμενος προς ὁπερ αν εθετο του τεχνιτευοντος ἡ ενθυμησις προς τουτο και σχηματι ζεται η ξιφος η τι γεωργικον εργαλειον γινομενος
ουκουν ει μεν ὁ λογος ὁ δη της φυσεως εστιν εξαιρετον των εξωθεν επεισκριθεντων την ἡγεμονιαν εχοι καθως και δι αινιγματος ὁ της γρα φης παρεδηλωσε λογος αρχειν εγκελευομενος παντων των αλογων ουκ αν τι προς κακιας ὑπηρεσιαν των τοιουτων κινηματων ἡμιν ενεργησειε του μεν φοβου το ὑπηκοον εμποιουντος του δε θυμου το αν δρειον της δειλιας δε την ασφαλειαν της δε επιθυ μητικης ὁρμης την θειαν τε και ακηρατον ἡμιν ἡδο νην προξενουσης ει δε αποβαλοι τας ἡνιας ὁ λογος και οἱον τις ἡνιοχος εμπλακεις τῳ ἁρματι κατοπιν ὑπ αυτου συροιτο εκει απαγομενος ὁπουπερ αν ἡ αλογος κινησις των ὑπεζευγμενων φερει τοτε εις παθος αἱ ὁρμαι καταστρεφονται οἱον δη και επι τοις αλογοις εστιν ιδειν επει γαρ ουκ επιστατει λογισμοις τοις φυσικως αυ τοις εγκωμιαζομενης κινησεως τα μεν θυμωδη των ζωων εν αλληλοις φθειρεται τῳ θυμῳ στρα τηγουμενα τα δε πολυσαρκα τε και δυνατα εις ου δεν οικειον αγαθον απωνατο της δυναμεως κτημα του λογικου δια την αλογιαν γινομενα ἡ τε της επι θυμιας και της ἡδονης ενεργεια περι ουδεν των ὑψη λων ασχολουται ουτε αλλο τι των εν αυ τοις θεωρουμενων λογῳ τινι προς το λυσιτελουν διεξαγεται οὑτω και εν ἡμιν ει μη προς το δεον αγοιτο ταυτα δια του λογισμου αλλ επικρατοιη της του νου δυναστειας τα παθη προς το αλογον τε και ανοητον μεταβαινων ὁ ανθρωπος απο του δια νοητικου και θεοειδους τῃ ὁρμῃ των τοιουτων παθη ματων αποκτηνουμενος
εγω δε και σφοδρα περι τα ειρημενα διατεθεις αρκει μεν εφην παντι τῳ γε νουν εχοντι ψιλως οὑτωσι και ακατα σκευως δι ακολουθου προελθων ὁ λογος ευ εχειν δο ξαι και μηδαμου παρεσφαλθαι της αληθειας επει δε τοις μεν τας τεχνικας εφοδους μεμελι τηκοσι των αποδειξεων ὁ συλλογισμος ἱκανος εις πιστιν δοκει ἡμιν δε παντων των τεχνικων συμ περασματων ἡξις πιστοτερον ειναι ὡμολο γειτο το δια των ἱερων της γραφης δι δαγματων αναφαινομενον ζητειν οιμαι δειν επι τοις ειρημενοις ει ἡ θεοπνευστος διδασκαλια τουτοις συμφερεται ἡ δε και τις αν αντειποι φησι μη ουχι εν τουτῳ μονῳ την αληθειαν τιθε σθω ᾡ σφραγις επεστι της γραφικης μαρτυριας ουκουν ει χρη τι και της του ευαγγελιου διδασκαλιας προς την του δογματος τουτου συνηγοριαν παραληφθηναι ουκ απο καιρου γενοιτ αν ἡμιν της παραβολης των ζιζανιων ἡ θεωρια εσπειρε γαρ εκει το καλον σπερμα ὁ οικοδεσποτης (ἡμεις δε παν τως ὁ οικος εσμεν) καθευδοντας δε τους ανθρω πους επιφυλαξας ενεσπειρεν ὁ εχθρος τῳ τροφιμῳ το αχρηστον αυτῳ τῳ σιτῳ κατα το μεσον ενθεις το ζι ζανιον και συνεβλαστησαν αλληλοις τα σπερ ματα ου γαρ ην δυνατον το αυτῳ τῳ σιτῳ εντεθεν σπερμα μη συν εκεινῳ βλαστησαι κωλυει δε τους ὑπηρετας ὁ της γεωργιας εφορος μη αποτιλλειν το αχρηστον δια την εν τῃ ῥιζῃ των εναντιων συμ φυϊαν ὡς αν μη το αλλοτριον συνεκτινει το τροφιμον τας γαρ τοιαυτας της ψυχης ὁρμας δια των καλων σπερματων οιομεθα τον λογον ενδεικνυ σθαι ὡν ἡκαστον ει μονον προς το αγαθον εγεωρ γειτο τον της αρετης εν ἡμιν καρπον παντως εβλαστησεν επειδη δε παρενεσπαρη τουτοις ἡ περι την του καλου κρισιν δι ἁμαρτιαν και το οντως και μονον κατα την ιδιαν φυσιν καλον δια του συναναφυεντος βλαστου της απατης επεσκοτισθη (το γαρ επιθυμητικον ου προς το φυσει καλον οὑ χαριν κατεσπαρη ἡμιν εφυη τε και ανεδρα μεν αλλα προς το κτηνωδες και αλογον τον βλαστον μετεποιησε της περι το καλον ακρισιας προς τουτο την της επιθυμιας ενεγκουσαν ὁρμην ὡσαυτως και το του θυμου σπερμα ου προς ανδρειαν εστομω σεν αλλα προς την των ὁμοφυλων μαχην εξωπλισεν ἡ τε της αγαπης δυναμις των νοητων απεστη περι την των αισθητων απολαυσιν περα του μετρου ὁλομανησασα και τα αλλα τον αυτον τροπον τους χειρονας βλαστους αντι των κρειττονων εξηνθησεν) τουτου χαριν αφιησιν ὁ σοφος γεωργος το εμφυεν τῳ σπερματι βλαστημα εν αυτῳ ειναι προμηθειᾳ του μη γυμνωθηναι των κρειττονων ἡμας καθολου της επιθυμιας τῳ αχρηστῳ βλαστῳ συνεκρι ζωθεισης ει γαρ τουτο παθῃ ἡ φυσις τι εσται το επαιρον ἡμας προς την των επουρανιων συναφειαν η της αγαπης αφαιρεθεισης τινι τροπῳ προς το θειον συναφθησομεθα του δε θυμου κατασκευασθεντος ποιον ὁπλον κατα του προσ παλαιοντος ἡξομεν εφιησι τοινυν τα νοθα των σπερματων εν ἡμιν ὁ γεωργος ουχ ὡς αει κατα κρατειν της τιμιωτερας σπορας αλλ ὡς αυτην την αρουραν (οὑτω γαρ την καρδιαν τροπικως ονο μαζει) δια της εγκειμενης αυτῃ φυσικης δυνα μεως ἡτις εστιν ὁ λογισμος το μεν ξηραναι των βλαστηματων το δε καρπιμον και ευθαλες απεργα σασθαι ει δε μη τουτο γενοιτο τῳ πυρι την της γεωργιας διακρισιν ταμιευεται ουκουν ει μεν τις τουτοις κατα τον δεοντα χρη σαι λογον εν αυτῳ λαμβανηται εκεινα και μη αυτος εν εκεινοις αλλ οἱον τις βασιλευς τῃ πολυχειριᾳ των ὑπηκοων συνεργῳ χρωμενος ῥᾳον κατορθωσει το κατ αρετην σπουδαζομενον ει δε εκεινοις γενοιτο καθαπερ δουλων τινων επα νασταντων τῳ κεκτημενῳ και εξ ὡν δραποδισθειη ταις δουλικαις επινοιαις αγεννως ὑποκυψαι και κτημα γενοιτο των ὑπεζευγμενων κατα την φυ σιν αυτῳ προς εκεινα κατ αναγκην μετατεθησεται προς ἁπερ αν ἡ επικρατησις των καθηγουμενων βιαζεται ει δε ταυτα τουτον εχει τον τρο πον ουτε αρετην ουτε κακιαν εφ ἑαυτων ταυτα απο φανουμεθα ὁσα κινηματα της ψυχης οντα επι τῃ εξουσιᾳ των χρωμενων κειται η καλως η ἑτερως εχειν αλλ ὁταν μεν αυτοις προς το κρειττον ἡ κινησις ῃ επαινων γινεσθαι ὑλην ὡς τῳ δανιηλ την επιθυμιαν και τῳ Φινεες τον θυμον και τῳ καλως πενθουντι την λυπην ει δε προς το χειρον γενοιτο ἡ ῥοπη τοτε παθη γινεσθαι ταυτα και ονο μαζεσθαι
εγω ταυτα διεξελθουσης επειδη παυσαμενη βραχυ τι εδωκε τῳ λογῳ διαλιπειν και συνελεξαμην τῃ διανοιᾳ τα ειρημενα παλιν επι την προτεραν διεδραμον ακολουθιαν του λογου εν ᾡ κατεσκευαζετο μη αδυνατον ειναι την ψυχην διαλυθεντος του σωματος εν τοις στοιχειοις ειναι και τουτο ειπον προς την διδασκαλον που εκεινο το πολυθρυλλητον του ᾁδου ονομα πολυ μεν εν τῃ συνηθειᾳ του βιου πολυ δε εν ταις συγγραφαις ταις τε εξωθεν και ταις ἡμετεραις περιφερομενον εις ὁ παντες οιονται καθαπερ δοχειον ενθενδε τας ψυ χας μετανιστασθαι ου γαρ αν τα στοιχεια τον ᾁδην λεγοις και ἡ διδασκαλος δηλος ῃ φησι μη λιαν προσεσχηκως τῳ λογῳ την γαρ εκ του ὁρωμενου προς το αειδες μεταστασιν της ψυχης ει πουσα ουδεν ῳμην απολελοιπεναι εις το περι του ᾁδου ζητουμενον ουδεν αλλο τι μοι δοκει παρα τε των εξωθεν και παρα της θειας γραφης το ονομα τουτο διασημαινειν εν ᾡ τας ψυχας γινεσθαι λεγουσι πλην εις το αειδες και αφανες μετεχουσιν και πως ειπον τον ὑποχθο νιον χωρον οιονται τινες οὑτω λεγεσθαι και εν αυτῳ κακεινων τας ψυχας πανδοχευειν καθαπερ τι χωρημα της τοιαυτης φυσεως δεκτικον τας αποπτα σας ηδη της ανθρωπινης ζωης προς ἑαυτον εφελκομενον αλλ ουδεν μαλλον φησιν ἡ διδασκαλος το δογμα δια της ὑπονοιας ταυτης παραβλαβησεται καν αληθης ὁ λογος ὁ κατα σε ει γαρ συνεχη τε προς ἑαυτον και αδιασπαστον ειναι τον ουρανιον πολον τῳ ιδιῳ κυκλῳ παντα εμπεριεχοντα και εν τῳ μεσῳ την γην και τα περι αυτην αιωρεισθαι και παν τως κυκλοφορουμενων την κινησιν περι το ἑστως και παγιον γινεσθαι αναγκη πασα φησιν ὁτι περ αν ἑκαστῳ εκ των στοιχειων ῃ κατα το ανω της γης μερος τουτο κατα το αντικειμενον ει ναι μιας της ουσιας ὁλον αυτης τον ογκον εν κυ κλῳ περιθεουσης και ὡσπερ ὑπερ του ἡλιου φανεντος επι το ὑποκειμενον αυτης στρεφεται ἡ σκια του σφαιροειδους σχηματος ου δυναμενου κατ αυτον εν κυκλῳ διαληφθηναι τῃ της ακτινος πε ριβολῃ αλλα κατα πασαν αναγκην καθ ὁπερ αν της γης μερος προσβαλλῃ ταις ακτισιν ὁ ἡλιος κατα τινος κεντρου παντως επι της σφαιρας γινομενος προς την ευθειαν διαμετρον κατα το ἡτερον πε ρας σκοτος εσται και οὑτω κατα το διηνεκες τῳ ἡλιακῳ δρομῳ επι το αντικειμενον τῃ της ακτινος ευθειᾳ συμπεριοδευει το σκοτος ὡστε κατα το ισον τον τε ὑπεργειον και τον ὑπογειον τοπον ανα μερος γινεσθαι εν φωτι τε και σκοτει οὑτως εικος και ταλλα παντα ὁτιπερ αν στοιχειωδως εν τῳ καθ ἡμας ἡμισφαιριῳ της γης θεωρειται το αυτο και περι το ἡτερον ειναι μη αμφιβαλλειν μιας δε και της αυτης ουσης κατα παν της γης μερος της των στοιχειων περιβολης ουτε αντιλεγειν ουτε συναγορευειν οιμαι δειν τοις περι τουτων ενισταμε νοις ὡς δεον η τουτον η τον καταχθονιον τοπον απο τεταχθαι οιεσθαι ταις των σωματων εκλυθεισαις ψυ χαις ἡως γαρ αν μη παρακινοιη το προηγουμενον δογμα ἡ ενστασις περι του ειναι μετα την εν σαρκι ζωην τας ψυχας ουδεν περι τοπου ὁ ἡμετερος λογος διενεχθησεται μονον σωματων ιδιον ειναι την επι τοπου θεσιν καταλαμβανων ψυχην δε ασωματον ουσαν μηδεμιαν αναγκην εχειν εκ φυσεως τοποις τισιν εγκατεχεσθαι
τι ουν ειπον ει τον αποστολον ὁ αντιλεγων προβαλλοιτο πασαν λεγοντα την λογικην κτισιν εν τῃ του παντος αποκαταστασει προς τον του παντος εξηγουμενον βλεπειν εν οἱς καταχθονιων μνη μονευει τινων δι επιστολης προς Φιλιππησιους ει πων ὁτι αυτῳ παν γονυ καμψει επουρανιων και επι γειων και καταχθονιων επιμενουμεν τῳ δογ ματι φησιν ἡ διδασκαλος καν ταυτα λεγοντων ακουω μεν περι μεντοι του ειναι την ψυχην και τον αν τιλεγοντα συμψηφον εχοντες περι τοπου καθως εν τοις φθασασιν ειρηται ουκ ενισταμενοι τοις ουν επιζητουσιν ειπον την αποστολικην εν τῃ φωνῃ ταυτῃ διανοιαν τι αν τις ειπῃ ειπερ της τοπικης σημασιας αποκινοιης την λεξιν ἡ δε ου μοι δοκει φησιν ὁ θειος αποστολος τοπικως την νοεραν διακρινων ουσιαν το μεν επουρανιον το δε επιγειον το δε καταχθονιον ονομασαι αλλ επειδη τρεις της λογικης φυσεως εισι καταστασεις ἡμιν εξ αρχης την ασωματον λαχουσαι ζωην ἡν αγγελικην ονομαζομεν ἡ δε προς την σαρκα συμπεπλεγμενην ανθρωπινην φαμεν ἡ δε δια θανατου των σαρκικων απολελυμενη ὁπερ εν ψυχαις θεωρειται τουτο οιμαι τῳ βαθει της σοφιας βλεποντα τον θειον αποστολον πασης της λογικης φυσεως την εν τῳ αγαθῳ ποτε γενησομενην συμ φωνιαν αποσημαινειν επουρανιον μεν καλουντα το αγγελικον και ασωματον επιγειον δε το συμπεπλε γμενον τῳ σωματι καταχθονιον δε το διακεκρυμμε νον ηδη του σωματος η δη τις και αλλη παρα τα ειρημενα φυσις εν λογικῃ θεωρειται ἡν ειτε δαιμονας ειτε πνευματα ειτε τοιουτον εθελοι τις κατονομαζειν ου διοισομεθα πεπιστευ γαρ εκ τε της κοινης ὑποληψεως και εκ της των γραφων παραδοσεως ειναι τινα φυσιν εξω των τοιουτων σωματων ὑπεναντιως προς το καλον διακειμενην και βλαπτικην της ανθρωπινης ζωης ἑκουσιως της κρειττονος ὑποληψεως απορῥυεισαν και τῃ αποστασει του καλου το εκ του εναντιου νοου μενον εν αυτῃ ὑποστησασαν ἡνπερ φασι κατα χθονιοις εναριθμειν τον αποστολον τουτο εν εκει νῳ τῳ λογῳ σημαινοντα ὁτι της κακιας ποτε ταις μακραις των αιωνων περιοδοις αφανισθεισης ουδεν εξω του αγαθου καταλειφθησεται αλλα και παρ εκεινων ὁμοφωνως ἡ ὁμολογια της του χριστου κυριοτητος εσται τουτων οὑτως εχοντων ουκετ αν τις ἡμας αναγκαζοι τῳ των καταχθονιων ονοματι τον ὑπογειον εννοειν χωρον επισης του αερος πανταχοθεν περικε χυμενου τῃ γῃ ὡς μηδεν αυτης μερος γυμνον της περι βολης του αερος καταλαμβανεσθαι
ταυτα δε διεξελθουσης της διδασκαλου μικρον επισχων ουπω ἱκανως εχω φημι του ζητουμενου αλλ ετι μοι τοις ειρημενοις επιδισταζει πως ἡ διανοια και δεομαι πα λιν επαναχθηναι μοι προς την αυτην ακολουθιαν τον λογον των μεν ηδη συμβιβασθεντων ἡμιν απαλλα γεντα μετριον γαρ οιμαι δια των ειρημενων τους μη λιαν αντιτυπως εχοντας εναχθησεσθαι μη εις αναιρεσιν και ανυπαρξιαν την ψυχην μετα την δια λυσιν των σωματων αγειν μηδε κατασκευαζειν μη δαμου δυνασθαι αυτην εν τοις ουσιν ειναι δια το ἑτεροειδως εχειν προς την των στοιχειων ου σιαν καν μη συμβαινῃ γαρ τουτοις ἡ νοερα τε και αϋλος φυσις το ειναι αυτοις ου κωλυεται δι χοθεν ἡμιν της ὑποληψεως ταυτης βεβαιουμενης εκ τε του νυν εν τῃ ζωῃ ταυτῃ την ψυχην εν τοις σω μασιν ειναι αλλο τι παρα το σωμα κατα την ουσιαν ὑπαρχουσαν και εκ του την θειαν φυσιν αποδειξαι τον λογον αλλο τι πανταπασιν ουσαν της αισθητικης τε και ὑλικης ουσιας ὁμως δε ἑκαστου των οντων διηκειν και τῃ προς το παν ανακρασει συνεχειν εν τῳ ειναι τα οντα ὡς δια τουτων κατα το ακολουθον μηδε την ψυχην εξω των οντων οιεσθαι απο της εν ειδει θεωρουμενης ζωης εις το αειδες μετα στασαν αλλα πως ειπον της των στοιχειων ἑνωσεως ἡτερον τι δια της προς αλληλα μιξεως ειδος αναλαβοντων προς ἁ της ψυχης γεγονεν ἡ οικειωσις επειδαν τῃ διαλυσει των στοιχειων κατα το εικος συναφανισθῃ και το ειδος τινι ση μειῳ κατακολουθησει ἡ ψυχη μετα του εγνωσμε νου μη παραμειναντος ἡ δε μικρον επισχουσα δεδοσθω μοι φησι κατ εξουσιαν πλασαι τινα λογον εν ὑποδειγματι προς την του προκειμενου σαφηνειαν καν ἡξω του δυνατου δοκῃ το λεγομενον δεδοσθω γαρ δυνατον ειναι τῃ του ζωγραφου τεχνῃ μη μονον μιγνυειν εξ εναντιου τα χρωματα καθως εθος ποιειν αυτοις προς την της μορφης ὁμοιοτητα αλλα και διακρινειν τα μεμιγμενα και την κατα φυσιν παλιν ἑκαστῳ των χρωματων αποδιδοναι βα φην ουκουν το λευκον και το μελαν η το ερυθρον και το χρυσοειδες η ει τις αλλη βαφη προς την ὁμοιοτητα του προκειμενου συγκρινεται ει παλιν αποκριθειη της προς ἡτερον μιξεως και εφ ἑτερου γενοιτο ουδεν ἡττον γινωσκεσθαι ὑπο του τεχνιτου φαμεν αυτο το ειδος του χρωματος και μη μιαν εγγινεσθαι ληθην αυτῳ μητε του ερυθρου μητε του μελανος ει ἑτεροχρωα κατα την του προς αλληλα μιξιν γινομενα παλιν εις την κατα φυσιν επανελθῃ βαφην μεμνημενου δε του τροπου της προς αλληλα των χρωματων συγ κρασεως ειδεναι ποιον εν τινι γινομενον οἱον απειργασατο χρωμα και ὁπως εκβληθεντος εκ του απολυθηναι του ἑτερου παλιν εις το οικειον επανεδραμεν ανθος και ει παλιν δεοι δια της μιξεως το ισον εργασασθαι απονωτερα εσται αυτῳ ἡ κατα σκευη εν τῃ προλαβουσῃ δημιουργιᾳ μελετηθεισα ει δε τι ακολουθον εν τῳ ὑποδειγματι φησιν ὁ λογος εχει εξεταστεον ηδη ἡμιν αυτο το προκειμενον αντι γαρ της γραφικης τεχνης ἡ των στοιχειων νοεισθω φυσις ἡ δε μιξις της ποικιλης των ἑτεροχροουντων βαφης και παλιν ἡ δοθεισα ἡμιν καθ ὑποθεσιν εις τα οικεια τουτων επανοδος την συνδρομην τε και διαστασιν των στοιχειων ὑπογρα φετω ὡσπερ ουν φαμεν εν τῳ ὑποδειγματι μη αγνοειν την βαφην του χρωματος τον τεχνιτην μετα μιξιν παλιν εις το οικειον ανθος επανελ θουσαν αλλ επιγινωσκειν το τε ερυθρον και το μελαν και ει τι ἡτερον δια της ποιας προς το ἑτερο γενες κοινωνιας την μορφην απειργασατο οἱον μεν εν τῃ μιξει οἱον και νυν εστιν εν τῳ κατα την φυσιν γινομενῳ οἱον δε παλιν εσται ει ὁμοιοτροπως αυθις αλληλοις αναμιχθειη τα χρωματα οὑτως ειδεναι την ψυχην των συνδραμον των στοιχειων προς την του σωματος κατασκευην ᾡ ενεφυη και μετα την διαλυσιν αυτων την φυσι κην ιδιοτητα καν πορῥωθεν απ αλληλων αυτα ἡ φυσις αφελκῃ δια τας εγκειμενας εναντιοτητας ἡκα στον αυτων της προς το εναντιον επιμιξιας απειργουσα ουδεν ἡττον παρ ἑκαστῳ εσται τῃ γνω στικῃ δυναμει του οικειου εφαπτομενη και παρα μενουσα ἡως αν εις ταυτο παλιν ἡ των διεστω των γενηται συνδρομη προς την του διαλυθεντος αναστοιχειωσιν ὁπερ αναστασις κυριως και εσται και ονομαζεται
και εγω ειπον αριστα μοι δοκεις κατα το παρον συμμεμαχηκεναι τῳ λογῳ της ανα στασεως δυνασθαι γαρ αν δια τουτων ἠρεμα προσ αχθηναι τους απομαχομενους τῃ πιστει προς το μη οιεσθαι των αδυνατων ειναι παλιν αλληλοις συνελθειν τα στοιχεια και τον αυτον απεργασασθαι ανθρωπον και φησιν ἡ διδασκαλος αληθες τουτο λεγεις εστι γαρ λεγοντων ακουειν των προς τον λογον τουτον ενισταμενων ὁτι εις το παν κατα το συγγενες γινομενης των στοιχειων της αναλυσεως τις μηχανη το εν τῳδε θερμον εν τῳ καθολου γενο μενον συμμιγες του συγγενους παλιν αποκρι θηναι προς το συστηναι τον απαλλασσομενον ανθρωπον ει γαρ μη ακριβως το ιδιον επανελθοι εκ δε του ὁμογενους αντι του ιδιαζοντος τι παραλη φθειη ἡτερον ανθ ἑτερου γενησεται και ουκ ετι αν ειη το τοιουτον αναστασις αλλα καινου αν θρωπου δημιουργια ει δε χρη τον αυτον εις ἑαυτον παλιν επανελθειν δι ὁλου ειναι προσηκει τον αυ τον ἑαυτοις πασι τοις των στοιχειων μερεσι την εξ αρχης επαναλαβοντα φυσιν
ουκουν ὡς ειπον αυταρκης ἡμιν προς ταυτην την ενστασιν ἡ τοιαυτη περι της ψυχης αν ειη ὑποληψις το οἱς εξ αρχης ενεφυη στοιχειοις τουτοις και μετα την διαλυσιν παραμενειν οἱον ει φυλακα των οι κειων καθισταμενην και εν τῃ ανακρασει τῃ προς το ὁμοφυλον ου διαφιεισαν το ιδιον εν τῳ λεπτῳ τε και ευκινητῳ της νοερας δυναμεως ουδε μιαν εν τῃ λεπτομεριᾳ των στοιχειων ὑπομενουσαν πλανην αλλα συνδιαλυεσθαι τοις ιδιοις καταμι γνυμενοις προς το ὁμοφυλον και μη ατονειν συνδιεξιουσαν αυτοις ὁταν προς το παν αναχεων αλλ εν αυτῳ αει μενειν ὁποιπερ αυτα και ὁπως παρασκευασῃ ἡ φυσις ει δε γενοιτο παλιν παρα της το παν οικονομουσης δυναμεως τοις διαλυθεισι προς την συνδρομην το εν δοσιμον τοτε καθαπερ ει μιας αρχης εξαφθειεν σχοινοι διαφοροι ὁμου και κατ αυτον αἱ πασαι τῳ εφελκομενῳ συνεπονται οὑτως εν μιᾳ τῃ της ψυχης δυναμει της των στοιχειων διαφορας ἑλκο μενης αθροως εν τῃ συνδρομῃ των οικειων ἡ του σωματος ἡμων σειρα δια της ψυχης συμπλακησεται καταλληλως ἑκαστου παλιν προς το αρχαιον και συνηθες πλακουμενου και περιπτυσσομενου το γνωριμον αλλα και τουτο το ὑποδειγμα φησιν ἡ διδασκαλος εικοτως αν προστεθειη τοις εξητασμενοις εις αποδειξιν του μη πολλην ειναι τῃ ψυχῃ την διδασκαλιαν εν τοις στοιχειοις δια κρινειν του αλλοτριου το ιδιον προκεισθω γαρ τῳ κεραμευοντι πηλος καθ ὑποθεσιν πολυς δε οὑτος ειναι δεδοσθω οὑ το μεν τοι προς την των σκευων απεργασιαν ηδη τετυπωται το δε μελ λον τα δε σκευη παντα μη ὁμοειδως αλλη λοις διεσχηματισθω αλλα το μεν πιθος το δε αμφο ρευς ἡτερον δε πινακιον η τριβλιον η αλλο τι των κατα την χρησιν επιτηδειων εστω ταυτα δε παντα μη εἱς κεκτησθω αλλ ιδιον ἑκαστου δεσποτου ὑποκεισθω τῳ λογῳ ουκουν ἡως αν συνεστηκει ταυτα φανερα τε τοις εχουσι γινεται καν συντριβειη παλιν ουδεν ἡττον γνωριμα απο των συντριμματων τοις κεκτημενοις εσται το μεν το εκ του πιθου ποιον δε το εκ του ποτηριου τρυφος εστιν ει δε και προς τον ακατεργαστον καταμι χθειη πηλον πολυ μαλλον απλανης ἡ διαγνωσις των ηδη κατειργασμενων απ εκεινου γινεται οὑτως οἱον τι σκευος ὁ καθ ἡκαστον εστιν ανθρωπος εκ της συνδρομης των στοιχειων απο της κοινης ὑλης ανα τετυπωμενος εν ιδιαζοντι παντως τῳ σχηματι πολλην προς το ὁμογενες την διαφοραν εχων οὑ διαλυθεντος ουδεν ἡττον και απο των λειψανων ἡ κεκτημενη το σκευος ψυχη το οικειον επιγινωσκει ουτε εν τῃ κοινωνιᾳ των συντριμματων ουτε ει προς το ακατεργαστον της των στοιχειων ὑλης κατα μιχθειη του οικειου αφισταμενη αλλ αει επιστα μενη το ιδιον οἱον τε συνεστως εν τῳ σχηματι ην και μετα την διαλυσιν εκ των απομειναντων σημειων τοις λειψανοις ου πλανωμενη περι το ιδιον
επιδεξαμενος δε τα ειρημενα ὡς προσφυως τε και οικειως προς τον προκειμενον εὑρεθεντα σκοπον ταυτα μεν οὑτως ειπον λεγεσθαι τε και πιστευεσθαι καλως εχει ει δε τις το εν τῳ ευαγγελιῳ του κυριου περι των εν ᾁδου διηγημα προς τα ειρημενα προσ φεροι ὡς ου συμβαινον τοις εξητασμενοις πως χρη παρασκευασασθαι προς την αποκρισιν ἡ διδασκαλος δε σωματικωτερον μεν φησιν ὁ λογος εκτιθεται το διηγημα πολλας δε κατασπειρει τας αφορμας δι ὡν εις λεπτοτεραν θεωριαν εκκα λειται τον εξεταστην επαϊοντα ὁ γαρ χα σματι μεγαλῳ διειργων το κακον εκ του κρειτ τονος σταγονος τε τινος δακτυλῳ κομιζομενης επιδεα ποιησας τον οδυνωμενον και πατριαρχου κολπον τῳ δια της ζωης ταυτης κεκακωμενῳ ὑποθεις αναπαυσιν προ τουτων δε και το τεθναναι αυ τους και ταφῃ δοθηναι διηγησαμενος ου μικρως αφιστησι της κατα προχειρον διανοιας τον μη ασυνετως τοις λεγομενοις ἑπομενον ποιους γαρ οφθαλμους επαιρει εν τῳ ᾁδῃ ὁ πλουσιος τους της σαρκος εναφεις τῳ ταφῳ πως δε φλογος ᾐσθανετο το ασωματον ποιαν δε γλωσσαν κατα ψυχθηναι δια της σταγονος επιθυμει της σαρκινης αυτῳ μη παρουσης τις δε ὁ διακομιζων αυτῳ την ῥανιδα δακτυλος αυτος δε ὁ κολπος της αναπαυσεως τις των γαρ σωματων εν ταφοις οντων της δε ψυχης ουτε εν σωματι ουσης ουτε εκ μερων συν εστωσης απορον αν ειη την του διηγηματος διασκευην κατα το προχειρως νοουμενον εφαρμοσαι τῃ αληθειᾳ ει μη τις μεταλαβῃ τα καθ ἡκαστον εις νοητην θεωριαν ὡστε χασμα το διειργον των αμικτων την κοινωνιαν μη γης διαστασιν οιεσθαι τῳ γαρ ασω ματῳ και νοερῳ τις πονος διαπτηναι το χασμα και ει μηκιστον ην διοτι το νοερον τῃ φυσει εν ᾡπερ αν εθελῃ αχρονως γινεται
τι ουν αν ειη φημι το πυρ η το χασμα η τα λοιπα των ειρημενων η μη ἁ λεγεται εμοι δοκει φησι δο γματα τινα περι των κατα ψυχην ζητουμενων δι ἑκαστου τουτων ὑποσημαινειν το ευαγγελιον προει πων γαρ προς τον πλουσιον ὁ πατριαρχης ὁτι απεσχες τῳ δια σαρκος βιῳ των αγαθων την μοι ραν και περι του πτωχου το ισον ειπων ὁτι και οὑτος απεπλησε παρα τον βιον της των κακων μετου σιας λειτουργιας ειθ οὑτως επαγαγων περι του χασματος ὡς απ αλληλων διατειχιζονται μεγα τι δια τουτων εοικεν ὑποδεικνυειν τῳ λογω το δε δογμα κατα γε τον εμον λογον τοιουτον εστι μονοειδες ην ἡ των ανθρωπων ζωη μονοειδες δε λεγω την εν μονῳ τῳ αγαθῳ ὁρωμενην και προς το κακον ανεπιμικτον τον δε τοιουτον λογον ὁ πρωτος του θεου νομος μαρτυ ρειται ὁ του παντος μεν δους των εν τῳ παρα δεισῳ καλων αφθονον τῳ ανθρωπῳ την μετουσιαν απειργων δε μονου εκεινου ᾡ συμμικτος ην εκ των εναντιων ἡ φυσις του κακου προς το καλον συγκε κραμενου θανατον επιθεις τῳ παρανομησαντι την ζημιαν αλλ ἑκουσιως ὁ ανθρωπος εν τῳ αυτεξου σιῳ κινηματι καταλιπων την αμιγη του χειρονος μοιραν την εκ των εναντιων συγκρατον ζωην επ εσπασατο ου μην αφηκεν ἡ θεια προμηθεια την αβουλιαν ἡμων αδιορθωτον αλλ επειδη τοις παρα βεβηκοσι τον νομον ὁ κριθεις επ αυτῳ θανατος αναγκαιως επηκολουθησε διχη μερισας την ανθρω πινην ζωην εις τε την δια σαρκος ταυτην και εις την εξω του σωματος μετα ταυτην ου κατα το ισον μετρον του διαστηματος αλλα την μεν βραχυτατῳ τινι τῳ χρονικῳ περιγραψας ὁρῳ την δε παρατει νας εις το αϊδιον εξουσιαν εδωκεν ὑπο φιλαν θρωπιας εν ᾡ τις βουλεται τουτων ἑκατερον εχειν (το τε αγαθον λεγω και το κακον) η κατα τον βραχυν τουτον και ὠκυμορον βιον η κατα τους ατελευτητους εκεινους αιωνας ὡν περας ἡ απειρια εστιν
ὁμωνυμως δε λεγομενου του τε αγαθου και του κακου και ἑκατερου τουτων προς διπλην εννοιαν μερι ζομενου (προς νουν τε λεγω και αισθησιν) και των μεν τουτο εν αγαθου μοιρᾳ κρινοντων ὁπερ αν ἡδυ τῃ αισθησει δοξῃ των δε μονον το κατα διανοιαν θεωρουμενον πεπιστευκοτων αγαθον ειναι και ονο μαζεσθαι οἱς μεν αγυμναστος εστιν ὁ λογισμος και του βελτιονος ανεπισκεπτος οὑτοι ὑπο λαιμαργιαν εν τῳ σαρκινῳ βιῳ την χρεωστουμενην τῃ φυσει του αγαθου μοιραν προαναλισκουσιν ουδεν τῳ μετα ταυτα βιῳ ταμιευομενοι οἱ δε λογισμῳ διακριτικῳ τε και σωφρονι την ἑαυτων οικονομουντες ζωην εν τῳ βραχει τουτῳ βιῳ δια των την αισθησιν λυπουν των ανιαθεντες τῳ εφεξης αιωνι το αγαθον ταμιευον ὡστε αυτοις τῃ αϊδιῳ ζωῃ την κρειττω ληξιν συμπαρατεινεσθαι τουτο ουν εστιν ὡς γε ὁ εμος λογος το χασμα ὁ ουχι γης διασχουσης γινεται αλλ ἡ παρα τον βιον κρισις προς τας εναντιας προαιρεσεις διασχι σθεισα ποιει ὁ γαρ ἁπαξ το ἡδυ κατα τον βιον τουτον ἑλκομενος και μη θεραπευσας εκ με ταμελειας την αβουλιαν αβατον ἑαυτῳ μετα ταυτα την των αγαθων χωραν εργαζεται την αδιαβα τον ταυτην αναγκην καθαπερ τι βαραθρον αχανες τε και απαροδευτον καθ ἑαυτου διορυξας διο μοι δοκει και την αγαθην της ψυχης καταστασιν εν ᾑ τον της ὑπομονης αθλητην αναπαυει ὁ λογος κολπον του αβρααμ ονομασαι πρωτος γαρ οὑτος ὁ πα τριαρχης των πωποτε γεγονοτων ἱστορηται την ελπιδα των μελλοντων της απολαυσεως των παρον των ανταλλαξαμενος ὁς γε παντων γυμνωθεις εν οἱς ην αυτῳ καταρχας ἡ ζωη εν αλλοτριοις ειχε την διαιταν δια της παρουσης κακοπαθειας την ελπι ζομενην ευκληριαν εμπορευομενος ὡσπερ ουν την ποιαν του πελαγους περιγραφην εκ καταχρησεως τινος ονομαζομεν κολπον οὑτω δοκει των αμε τρητων εκεινων αγαθων την ενδειξιν ὁ λογος τῳ του κολπου διασημαινειν ονοματι ᾡ παντες οἱ δι αρετης τον παροντα διαπλεοντες βιον ὁταν εντευθεν απαι ρωσιν ὡσπερ εν ακατακλυστῳ λιμενι τῳ αγαθῳ κολπῳ τας ψυχας ενορμιζονται
τοις δε λοιποις ἡ των φαινομενων αυτοις αγαθων στερησις φλοξ γινεται την ψυχην διασμυχουσα ῥανιδος τινος εκ του πελαγους των τους ὁσιους περικλυζοντων αγαθων εις παραμυθιαν προσδεομενη και ου τυγχα νουσα γλωσσαν δε και οφθαλμον και δακτυλον και τα λοιπα των σωματικων ονοματων εν τῳ διαλογῳ των ασωματων βλεπων τον καταστοχασμον ἡμιν ηδη νοηθεντι περι ψυχης λογῳ συμφωνως εχειν ὁμολογησεις επισκεψαμενος των ῥητων την διανοιαν ὡσπερ γαρ ὁλου του σωματος ἡ των στοιχειων συνδρομη ποιει την ουσιαν οὑτως εικος και των εν τῳ σωματι μερων εκ της αυτης αιτιας συμπληρουσθαι την φυσιν ει ουν παρ εστιν ἡ ψυχη τοις εκ του σωματος στοιχειοις προς το παν αναμιχθεισιν ου μονον το πληρωμα των εις ὁλον το συγκριμα συνδεδραμηκοτων γνωρισει και εν αυτοις εσται αλλ ου την ιδιαζουσαν ἑκαστου των μερων συστασιν αγνοησει δια ποιων των εν τοις στοιχειοις μοριων αποτελεσθῃ τα εν ἡμιν μελη την ουν εν παντι ουσαν τῳ των στοιχειων πληρωματι και εν τοις καθ ἡκαστον ειναι ουδεν εξω του εικοτος εστιν και οὑτω προς τα στοιχεια τις βλεπων οἱς ενυπαρχει τῃ δυναμει τα καθ ἡκα στον μελη του σωματος δακτυλον τε περι αυτην ειναι και οφθαλμον και γλωσσαν και τα αλλα παντα μετα την διαλυσιν του συγκριματος την γραφην λε γειν ὑπονοων του εικοτος ουχ ἁμαρτησεται ει ουν τα καθ ἡκαστον απαγει τον νουν της σωματικης περι του διηγηματος ὑποληψεως εικος δηπου και τον μνημονευθεντα νυν ᾁδην μη τοπον τινα οὑτως ονομαζομενον οιεσθαι αλλα τινα καταστασιν ζωης αειδη και ασωματον ᾑ την ψυχην εμβιοτευειν παρα της γραφης εκδιδασκομεθα αλλα και ἡτερον εν τῳ κατα τον πλουσιον και πτωχον διηγηματι δογμα μανθανομεν ὁ πολλην εχει προς τα εξη τασμενα την οικειοτητα εποιησεν εκεινον τον εμ παθη και φιλοσαρκον επειδη το αφυκτον ειδε της παρ ἑαυτου συμφορας φροντιδα των ὑπερ γης αυτῳ κατα το γενος προσεκτων εχειν και του αβρααμ ειποντος μη απρονοητον ειναι των εν σαρκι ζωντων βιον αλλα κατ εξουσιαν προκεισθαι αυτοις την εκ του νομου και των προφητων χειρ αγωγιαν ετι παραμενειν προσλιπαρουντα τον δι καιον ὁπως αν εκ του παραδοξου πιθανον αυ τοις το κηρυγμα γενοιτο ὑπο τινος εκ των νεκρων αναβεβιωκοτος καταγγελλομενον
τι ουν ειπον εν τουτοις εστι το δογμα επειδη φησι του μεν λαζαρου προς τοις πα ρουσιν ασχολος εστιν ἡ ψυχη και προς ουδεν των κα ταλειφθεντων ἑαυτην επιστρεφει ὁ δε πλουσιος οἱο νει ιξῳ τινι τῃ σαρκινῃ ζωῃ και μετα θανατον ετι προσισχεται ἡν ουδε παυσαμενος του ζῃν κα θαρως απεδυσατο αλλ ετι αυτῳ δια φροντιδος εστιν ἡ σαρξ και το αἱμα (δι ὡν γαρ τους κοινωνουντας αυτῳ του γενους εξαιρεθηναι των κακων δειται δη λος εστι μηπω της σαρκικης εκλυθεις προσπα θειας) εκ τουτων φησι των διηγηματων οιομεθα τουτο δογματιζειν τον κυριον το δειν ὁτι μα λιστα τους εν σαρκι βιοτευοντας δια της κατα αρε την ζωης χωριζεσθαι πως και απολυεσθαι της προς αυτην σχεσεως ἱνα μετα τον θανατον μη παλιν αλ λου θανατου δεωμεθα τα λειψανα της σαρκω δους κολλης αποκαθαιροντος αλλα καθαπερ δεσμων την ψυχην περιρῥαγεντων κουφος αυτῃ και ανετος ὁ προς το αγαθον γενηται δρομος ουδε μιας αυτον σωματικης αλγηδονος προς ἑαυτην αφελκουσης ὡς ει τις ὁλος δι ὁλων αποσαρκωθειη τῃ διανοιᾳ πασαν ψυχης κινησιν τε και ενεργειαν εν τοις θελημασι της σαρκος ασχο λων ὁ τοιουτος ουδε της σαρκος εξω γενομενος των κατ αυτην παθηματων χωριζεται καθαπερ οἱ επι πλεον ενδιατριψαντες τοις δυσωδεστεροις των τοπων ουδε ει προς τον ευπνουν αερα μετελθοιεν καθαρευουσι της αηδειας ην δια της χρονιωτερας εν αυτῃ διαγωγης αναμιξαντο οὑτως ουδε προς τον αηδη και αβλεπτον βιον της μεταβολης γενομενης δυνατον αν ειη τους φιλοσαρκους μη αφελκεσθαι τι παντως της σαρκικης δυσ ωδιας δι ὡν πλεον αυτοις ἡ οδυνη βαρυνεται ὑλωδεστερας εκ τοιαυτης περιστασεως της ψυ χης γινομενης δοκει δε πως προς τοιαυτην ὑποληψιν συνᾳδειν ὁ παρα τινων λεγεται πολ λακις ὁρασθαι τας περι των σωματων θεσεις σκιοειδη τινα των κατοιχομενων φαντασματα ει γαρ τοιον τι γινεται οὑτως ελεγχεται της ψυχης ἡ περα του δεοντος γινομενη νυν προς τον σαρ κωδη βιον προσπαθεια ὡς μηδε εξωσθεισαν της σαρκος καθαρως αυτην εθελειν αφιπτασθαι μηδε συγχωρειν την παντελη γινεσθαι προς το αειδες του σχηματος μεταποιησιν αλλα παραμενειν ετι τῳ ειδει μετα το λυθηναι το ειδος και εξω γε νομενην ηδη τουτου ποθῳ τοις της ὑλης επιπλανασθαι τοποις και περι αυτους αναστρεφεσθαι
εγω δε μικρον επισχων και αναλαβων την των ειρημενων διανοιαν δοκει μοι ειπον τοις περι πα θων προεξητασμενοις ανακυπτειν εκ των ειρη μενων τις εναντιωσις ει γαρ εκ της προς τα αλογα συγγενειας ενομισθη τα τοιαυτα της ψυχης εν ἡμιν ενεργεισθαι κινηματα ὁσα προσλαβων ὁ λογος απηριθμησατο θυμον τε και φοβον και ἡδονην και επιθυμιαν και τα τοιαυτα ειρηται δε την μεν αγα θην των τοιουτων χρησιν αρετην ειναι δια δε της εσφαλμενης την κακιαν γινεσθαι προσεθηκε δε ὁ λογος ἑκαστου τε των αλλων την προς τον κατ αρετην βιον συνεισφοραν ὁτι δι επιθυμιαν προς τον θεον αναγομεθα οἱον τινα σειραν κατωθεν προς αυτον ανελκομενοι δοκει πως εφην εναντιουσθαι προς τον σκοπον ὁ λογος πως τουτον λεγεις φησιν ὁτι τοι ειπον της αλογου πασης κινησεως μετα την καθαρσιν εν ἡμιν αποσβεσθεισης ουδε το επιθυμητικον παντως εσται τουτου δε μη οντος ουδ αν ἡ του κρειττονος εφεσις ειη μηδενος ὑπολειφθεντος τῃ ψυχῃ τοιουτου κινηματος του προς την ορεξιν των αγαθων επεγειροντος αλλα προς τουτο φησιν εκεινο φαμεν ὁτι το θεωρητικον τε και διακριτικον ιδιον εστι του θεοειδους της ψυχης επει και το θειον εν τουτοις κα ταλαμβανομεν ει τοινυν ειτε εκ της νυν επιμελειας ειτε εκ της μετα ταυτα καθαρσεως ελευθερα γενοιτο ἡμιν ἡ ψυχη της προς τα αλογα των παθων συμφυϊας ουδεν προς την του καλου θεωριαν εν αποδισθησεται το γαρ καλον ἑλκτικον πως κατα την ἑαυτου φυσιν παντος του προς εκεινο βλεποντος ει ουν πασης κακιας ἡ ψυχη καθαρευσειεν εν τῳ καλῳ παντως εσται καλον δε τῃ ἑαυ του φυσει το θειον προς ὁ δια της καθαροτητος την συναφειαν ἡξει τῳ οικειῳ συναπτομενη ει ουν τουτο γενοιτο ουκετι εσται χρεια της κατ επιθυμιαν κινησεως ἡ προς το καλον ἡγεμο νευσει ὁ γαρ εν σκοτει την διαγωγην εχων οὑτος εν επιθυμιᾳ του φωτος εσται ει δε εν τῳ φωτι γενοιτο την επιθυμιαν εκδεξεται ἡ απολαυσις ἡ δε εξουσια της απολαυσεως αργην και ἡωλον την επιθυμιαν εργαζεται ουκουν ουδεμια τις εσται δια τουτων ζημια προς την του αγαθου μετουσιαν ει τοιου των ἡ ψυχη κινηματων ελευθερα γενοιτο προς ἑαυτην παλιν επανελθουσα και ἑαυτην ακριβως ει δουσα οἱα τῃ φυσει εστι και οἱον εν κατοπτρῳ και εικονι δια του οικειου καλλους προς το αρχετυπον βλεπουσα
αληθως γαρ εν τουτῳ εστιν ειπειν την ακριβη προς το θειον ειναι ὁμοιωσιν εν τῳ μιμεισθαι πως την ἡμετεραν ζωην την ὑπερκειμενην ουσιαν ἡ γαρ ὑπερανω παντος νοηματος φυσις πορῥω των εν ἡμιν θεωρουμενων αφιδρυμενη αλλῳ τινι τροπῳ την ιδιαν εξοδευει ζωην και ου καθως ἡμεις νυν εν τῳ ζῃν εσμεν ανθρωποι μεν γαρ δια το αει παντως εν κινησει την φυσιν ειναι καθαπερ αν ἡ ὁρμη της προαιρεσεως γενηται κατ εκεινο φερομεθα ουχ ὁμοιως της ψυχης κατα το εμπροσθεν αυτης ὡς αν ειποι τις και το οπισω διακειμενης ελπις μεν γαρ καθηγειται της επι το προσω κινησεως μνημη δε δεχεται προς την ελπιδα προϊουσαν την κινησιν αλλ ει μεν προς το φυσει καλον ἡ ελπις την ψυχην αγοι φαιδρον εν σημαινεται τῃ μνημῃ το ιχνος ἡ της προαιρεσεως κινησις ει δε διαψευσθειη του κρειττονος ειδωλῳ τινι καλου παρασοφισαμενης την ψυχην της ελπιδος ἡ επακολουθουσα τοις γινομενοις μνημη αισχυνη γινεται και εμφυλως οὑτος ὁ πολε μος εν τῃ ψυχῃ συνισταται μαχομενης τῃ ελπιδι της μνημης ὡς κακως καθηγησαμενης της προαι ρεσεως τοιουτον γαρ τινα νουν ἑρμηνευει σαφως το κατ αισχυνην παθος ὁταν δακνηται προς το αποβαν ἡ ψυχη οἱον τινι μαστιγι τῃ μεταμελειᾳ κααπτομενη της αβουλητου ὁρμης και εις συμμαχιαν κατα του λυπουντος εφελκομενη την ληθην αλλ ἡμιν μεν δια το πτωχην ειναι του κα λου ἡ φυσις αει προς το ενδεον ιεται και ἡ του λειποντος εφεσις αὑτη εστιν ἡ επιθυμητικη της φυσεως ἡμων διαθεσις ητοι σφαλλομενη δι ακρισιαν του οντος καλου η και τυγχανουσα οὑ τυχειν αγαθον ἡ δε ὑπερεχουσα πασαν αγαθην εννοιαν φυσις και πασης ὑπερκειμενη δυναμεως ἁτε μηδε νος ενδεως εχουσα των προς το αγαθον νοουμενων αὑτη των αγαθων ουσα το πληρωμα ουδε κατα μετοχην καλου τινος εν τῳ καλῳ κινουμενη αλλ αυτη ουσα ἡ του καλου φυσις ὁ τι ποτε και ειναι το καλον ὁ νους ὑποτιθεται ουτε την ελπιστικην κινησιν εν ἑαυτῃ δεχεται προς γαρ το μη παρον ἡ ελπις ενηργηται μονον ὁ δε εχει τις τι και ελπιζει φησιν ὁ αποστολος ουτε της μνημονευτικης ενεργειας προς την των οντων επιστημην επιδεης εστι το γαρ βλεπομενον του μνημονευθηναι ουκ επιδεεται
επει δε ουν παντος αγαθου επεκεινα ἡ θεια φυσις το δε αγαθον αγαθου φιλον παντως δια τουτο εν ἑαυτῃ βλεπουσα και ὁ εχει θελει και ὁ θελει εχει ουδεν των εξωθεν εις ἑαυτην δεχομενη εξω δε αυτης ουδεν ὁτι μη ἡ κακια μονη ἡτις ει καν παραδοξον ειπειν εν τῳ μη ειναι το ειναι εχει ου γαρ αλλη τις εστι και κακιας γενεσις ει μη του οντος στερησις το δε κυριως ον ἡ του αγαθου φυσις εστιν ὁ ουν εν τῳ οντι ουκ εστιν εν τῳ μη ειναι παντως εστιν επειδαν ουν και ἡ ψυχη παντα τα ποικιλα της φυσεως αποσκευασαμενη κινηματα θεοειδης γινεται και ὑπερβασα την επιθυμιαν εν εκεινῳ ῃ προς ὁ ὑπο της επιθυμιας τεως ὑπῄρετο ουκετι τινα σχολην διδωσιν εν ἑαυτῃ ουτε τῃ ελπιδι ουτε τῃ μνημῃ το γαρ ελπιζομενον εχει ἡ δε περι την απολαυσιν των αγαθων ασχολια την μνημην εκκρουει της διανοιας και οὑτω την ὑπερεχουσαν μιμειται ζωην τοις ιδιω μασι της θειας φυσεως εμμορφωθεισα ὡς μηδεν ὑπολειφθηναι των αλλων αυτῃ πλην της αγαπητικης διαθεσεως φυσικως τῳ καλῳ προσφυομενης τουτο γαρ εστιν ἡ αγαπη ἡ προς το καταθυμιον ενδιαθε τος σχεσις ὁταν ουν ἡ ἁπλη και μονοειδης και ακριβως θεοεικελος ἡ ψυχη γινομενη εὑροιτο αληθως ἁπλουν τε και αϋλον αγαθον εκεινο το μονον τοιον τι αγαπητον και ερασμιον προσφυεται τε αυτῳ και συνανακιρναται δια της αγαπητης κινησεως τε και ενεργειας προς το αει καταλαμβα νομενον τε και εὑρισκομενον ἑαυτην μορφουσα και τουτο γινομενη δια της του αγαθου ὁμοιοτητος ὁπερ ἡ του μετεχομενου φυσις εστιν επιθυμιας εν εκεινῳ μη ουσης δια το μηδε τινος των αγαθων εν δειαν εν αυτῳ ειναι ακολουθον αν ειη και την ψυχην εν τῳ ανενδεει γινομενην εκβαλλειν αφ ἑαυτης και την επιθυμητικην κινησιν τε και διαθεσιν ἡ τοτε γινεται μονον ὁταν μη παρῃ το ποθου μενον του δε του τοιουτου δογματος και ὁ θειος αποστο λος ἡμιν καθηγησατο παντων των νυν εν ἡμιν και επι τῳ κρειττονι σπουδαζομενων παυλαν τινα και καταστολην προαγγειλας μονης δε της αγαπης ουχ εὑρων τον ὁρον προφητειαι γαρ φησι κατ αργηθησονται και γνωσεις παυσονται ἡ δε αγαπη ουδε ποτε πιπτει ὁπερ ισον εστι τῳ αει ὡσαυτως εχειν αλλα και πιστιν και ελπιδα συμπα ραμεμενηκεναι τῃ αγαπῃ λεγων παλιν και του των αυτην ὑπερτιθησιν εικοτως ἡ γαρ ελπις μεχρι εκεινου κινειται ἡως αν μη παρειη των ελπιζο μενων απολαυσις και ἡ πιστις ὡσαυτως ερεισμα της των ελπιζομενων αδηλιας γινεται οὑτω γαρ αυτην και ὡρισατο λεγων εστι δε πιστις ελπιζο μενων ὑποστασις επειδαν δε ελθῃ το ελπιζομενον των αλλων ευτηρεμοντων παντων ἡ κατα την αγαπην ενεργεια μενει το διαδεχομενον αυτην ουχ εὑρισκουσαν διο και προτερευει των τε κατ αρετην κατορθουμενων ἁπαντων και των του νομου παραγγελματων ει ουν επι τουτο ποτε το τε λος φθασειεν ἡ ψυχη ανενδεως ἡξει των αλλων ἁτε δη του πληρωματος περιδεδραγμενη των οντων και δοκει μονη πως αυτης της θειας μακαριο τητος εν αυτῃ σωζειν τον χαρακτηρα ἡ τε γαρ ζωη της ανω φυσεως αγαπη εστιν επειδη το καλον αγαπητον παντως εστι τοις γινωσκουσι γι νωσκει δε αυτο το θειον ἡ δε γνωσις αγαπη γι νεται διο το καλον εστι τῃ φυσει το γινωσκο μενον
του δε αληθως καλου ὁ ὑβριστης ου προσ απτεται κορος κορου δε την αγαπητικην προς το καλον σχεσιν ου διακοπτοντος αει ἡ θεια ζωη δι αγαπης ενεργηθησεται ἡ καλη τε κατα φυ σιν εστι και αγαπητικως προς το καλον εκ φυσεως εχει και ὁρον της κατα την αγαπην ενεργειας ουκ εχει επειδη ουδε του καλου τι περας καταλαμ βανεται ὡς συναποληγειν τῳ περατι του καλου την αγαπην μονῳ γαρ τῳ εναντιῳ το καλον περα τιουται οὑ δε ἡ φυσις ανεπιδεκτος εστι του χειρονος προς το απεραντον τε και αοριστον το αγα θον προελευσεται επει ουν ἑλκτικη των οικειων πασα φυσις εστιν οικειον δε πως τῳ θεῳ το ανθρωπινον ἁτε δη φερον εν ἑαυτῳ του αρχετυπου μιμηματα ἡλκεται κατα πασαν αναγκην προς το θειον τε και συγγενες ἡ ψυχη δει γαρ παντη και παντως τῳ θεῳ αποσω θηναι το ιδιον αλλ ει μεν κουφη και απεριττος τυχῃ μηδεμιας σωματικης αχθηδονος αυτην πιεζουσης ἡδεια και ευκολος αυτῃ ἡ προς τον επισπωμενον προσχωρησις γινεται ει δε τοις της προσπαθειας ἡλοις εις την προς τα ὑλωδη σχεσιν καταπαρῃ οἱον τινα πασχειν εικος εν τοις συμπτωμασι των σεισμων τα εμπιεσθεντα τοις χωμασι σωματα προκεισθω δε καθ ὑποθεσιν το μη βεβαρησθαι μονον αυτα τοις συμπτωμασιν αλλα και διαπεπερονησθαι τισιν οβελοις η ξυλοις τοις ενευρεθεισι τῳ χωματι ὁπερ ουν εικος ὑπομειναι τα οὑτω διακειμενα σωματα παρα των οικειων της συμπτωσεως ὁσιας ἡνεκεν εξελκο μενα ξανθησεται γαρ παντως και σπαραχθησεται και παν ὁτιουν των χαλεπωτατων πεισεται του χωματος αυτα και των ἡλων δια την των εφελκομενων βιαν καταξαινοντων τοιουτον
τι μοι δοκει και περι την ψυχην γινεσθαι παθος ὁταν ἡ θεια δυναμις ὑπο φιλανθρωπιας εκ των αλογων τε και ὑλικων συμπτωματων εφελκηται το ιδιον ου γαρ μισων ουδ αμυνομενος επι τῃ κακῃ ζωῃ κατα γε τον εμον λογον επαγει τοις εξημαρτηκοσι τας οδυνηρας διαθεσεις ὁ θεος ὁ αντιποιουμενος τε και προς ἑαυτον ἡλκων παν ὁτιπερ αυτου χαριν ηλθεν εις γενεσιν αλλ ὁ μεν επι τῳ κρειττονι σκοπῳ προς ἑαυ τον ὁς εστι πηγη πασης μακαριοτητος επισπαται την ψυχην επισυμβαινει δε κατ αναγκην ἡ αλγεινη διαθεσις τῳ ἑλκομενῳ και ὡσπερ την εμμιχθεισαν τῳ χρυσιῳ ὑλην οἱ δια πυρος εκκαθαρουντες ου μονον το νοθον τῳ πυρι τηκουσιν αλλα κατα πασαν αναγκην και το καθαρον τῳ κιβδηλῳ συγκατατηκεται κακεινου δε δαπανωμενου τουτο μενει οὑτω και της κακιας τῳ ακοιμητῳ πυρι δαπανωμενης αναγκη πασα και την ἑνωθεισαν αυτῃ ψυχην εν τῳ πυρι ειναι ὡς αν το κατεσπαρμενον νοθον και ὑλωδες και κι βδηλον απαναλωθῃ τῳ αιωνιῳ πυρι δαπανω μενον και καθαπερ ει τινι σχοινιῳ πηλος των κολ λωδεστερων δια βαθους περιπλασθειη ειτα δια τινος λεπτου χωρηματος ἡ αρχη διεξαχθειη της σχοινου και βιαιως τις επι τα εντος εκ του ακρου την σχοινον εφελκοιτο αναγκη πασα την μεν ἡπεσθαι τῳ επισπωμενῳ τον δε παραπλασθεντα πηλον εκ της βιαιας ὁλκης εξω της τρυμαλιας μενειν της σχοι νου αποξυομενον και αιτιον αυτῃ γινεσθαι του μη ευοδουσθαι κατα την παροδον αλλα βιαιαν ὑπο μενειν εκ του εφελκομενου την τασιν τοιουτον τι μοι δοκει και το περι την ψυχην εννοειν ταις ὑλικαις τε και γεωδεσι προσπαθειαις ενειληθεισαν καμνειν και διατεινεσθαι του μεν θεου το ιδιον προς ἑαυτον ἡλκοντος του δ αλλοτριου δια το συμφυηναι πως αυτῃ βιαιως αποξυρομενου και τας δριμειας αυτῃ και ανυποστατους αλγηδονας επαγοντος
ουκουν ειπον ουχ ἡ θεια κρισις ὡς εοικε κατα το προηγουμενον τοις εξημαρτηκοσιν επαγει την κολασιν αλλα το μεν ὡς ὁ λογος απεδειξεν αγαθον ενεργει μονον του κακου αποκρινουσα και προς την της μακαριοτητος κοινωνιαν επισπωμενη ὁ δε της συμφυϊας διασπασμος οδυνη τῳ ἑλκομενῳ γινε οὑτω φησιν ἡ διδασκαλος και ὁ εμος εστι λογος και ὁτι μετρον της αλγηδονος ἡ της κακιας εν ἑκαστῳ ποσοτης εστιν ου γαρ εικος εκ του ισου τον εις τοσουτον εν απηγορευμενοις γεγονοτα κακοις και τον μετριοις συνενεχθεντα πλημμελημασιν εν τῃ κρισει της μοχθηρας ἡξεως ανιαθηναι αλλα παρα το ποσον της ὑλης η πλειον η ελαττον ἡ οδυνηρα εκεινη φλοξ εξαφθησεται ὡς αν το ὑπο τρεφον ῃ ὡ τοινυν πολυς ὁ ὑλωδης επεστι φορτος πολλην αναγκη και διαρκεστεραν επ αυτῳ γι νεσθαι την αναλισκουσαν φλογα ᾡ δε επ ελαττον ἡ του πυρος δαπανη εγκαταμεμικται τοσουτον ὑποκα ταβαινει της σφοδροτερας τε και δριμυτερας ενεργειας ἡ κολασις ὁσον ἠλαττωται τῳ της κακιας μετρῳ το ὑποκειμενον χρη γαρ παντη και παντως εξαιρεθη ναι ποτε το κακον εκ του οντος και ὁπερ εν τοις φθασασιν ειρηται το οντως μη ον μηδ ειναι ὁλως επειδη γαρ εξω της προαιρεσεως ἡ κακια ειναι φυσιν ουκ εχει ὁταν πασα προαιρεσις εν τῳ θεῳ γενηται εις παντελη αφανισμον ἡ κακια μη χωρησει τῳ μηδεν αυτης ὑπολειφθηναι δοχειον αλλα τι κερδος της χρηστης ελπιδος ειπον εγω τῳ λογιζομενῳ ὁσον εστι κακον και ενιαυ σιαιαν μονην ὑποσχειν αλγηδονα ει δ εις αιω νιον τι διαστημα ἡ ασχετος εκεινη οδυνη παραταθειη τις εκ της ὑστερον ελπιδος ὑπολελειπται πα ραμυθια ᾡ προς ὁλον αιωνα συνδιαμετρειται ἡ κολασις ὡστε προνοητεον η καθολου των της κακιας μολυσματων φυλαξαι την ψυχην αμιγη τε και ακοινωνητον η ει τουτο παντη αμηχανον δια το εμπαθες της φυσεως ἡμων ὡς ὁτι μαλιστα εν μετριοις τισι και ευθεραπευτοις ειναι τα της αρετης αποτευγματα οιδε γαρ ἡ ευαγγελικη διδα σκαλια και μυριων οφειλετην τινα ταλαντων και πεντακοσιων δηναριων και πεντηκοντα και κο δραντου τινος ὁπερ το εσχατον εστιν εν νομισμασι
την δε του θεου δικαιαν κρισιν δια παν των διεξιεναι και τῳ βαρει του οφληματος συνεπι τεινουσαν την αναγκην της απαιτησεως και ουδε των σμικροτατων ὑπερορωσαν την δε αποδοσιν των οφληματων το ευαγγελιον ειπεν ουκ εκ χρηματων διαλυσεως γινεσθαι αλλα παραδιδοσθαι τοις βασανι σταις τον ὑποχρεων ἡως αν φησιν αποδῳ παν το οφειλομενον ὁπερ ουδεν ἡτερον εστιν η δια της βα σανου την αναγκαιαν οφειλην αποτισαι το οφλημα της των λυπηρων μετουσιας ὡν παρα τον βιον ὑπο χρεως εγενετο αμιγη τε και ακρατον του εναντιου την ἡδονην ὑπο αβουλιας ἑλομενος και οὑτως ἁπαν αποθεμενος το αλλοτριον ἑαυτου ὁπερ εστιν ἡ ἁμαρ τια και την εκ των οφληματων αισχυνην αποδυσαμε νος εν ελευθεριᾳ τε και παρῥησιᾳ γενηται ἡ δ ελευ θερια εστιν ἡ προς το αδεσποτον τε και αυτοκρατες εξομοιωσις ἡ κατ αρχας μεν ἡμιν παρα θεου δεδωρημενη συγκαλυφθεισα τῃ των οφληματων αισχυ νῃ πασα δ ελευθερια μια τις εστι τῃ φυσει και προς ἑαυτην οικειως εχει ακολουθως ουν παν το ελευ θερον τῳ ὁμοιῳ συναρμοσθησεται αρετη δε αδεσπο τον ουκουν εν ταυτῃ γενησεται παν το ελευθερον αδεσποτον γαρ το ελευθερον αλλα μην ἡ θεια φυσις ἡ πηγη πασης εστι της αρετης εν ταυτῃ αρα οἱ της κακιας απηλ λαγμενοι γενησονται ἱνα καθως φησιν ὁ αποστολος ὁ θεος τα παντα εν πασιν αὑτη γαρ ἡ φωνη σαφως μοι δοκει βεβαιουν την προεξητασμενην διανοιαν ἡ λεγουσα και εις παντα γενεσθαι τον θεον και εν πασι της γαρ εν τῳ παροντι ζωης ποικιλως τε και πολυειδως ἡμιν ενεργουμενης πολλα μεν εστιν ὡν μετεχομεν οἱον χρονου και αερος και τοπου βρω σεως τε και ποσεως και σκεπασματων και ἡλιου και λυχνου και αλλων προς την χρειαν του βιου πολλων ὡν ουδεν εστιν ὁ θεος ἡ δε προσδοκωμενη μακαριοτης μεν ουδενος εστιν επιδεης παντα δε ἡμιν και αντι παντων ἡ θεια γενησεται φυσις προς πασαν χρειαν της ζωης εκεινης ἑαυτην ἁρμοδιως επιμεριζουσα και τουτο δηλον εστιν εκ των θειων λογων ὁτι και τοπος γινεται ὁ θεος τοις αξιοις και οικος και ενδυμα και τροφη και ποσις και φως και πλουτος και βασιλεια και παν νοημα τε και ονομα των προς την αγαθην ἡμιν συντε λουντων ζωην ὁ δε παντα γινομενος και εν πασι γινεται εν τουτῳ δε μοι δοκει τον παντελη της κακιας αφανισμον δογματιζειν ὁ λογος ει γαρ εν πασι τοις ουσιν ὁ θεος εσται ἡ κακια δηλαδη εν τοις ουσιν ουκ εσται ει γαρ τις ὑποθοιτο κακεινην ειναι πως σωθησεται το εν πασι τον θεον ειναι ἡ γαρ ὑπεξαιρεσις εκεινης ελλιπη των παντων ποιει την περιληψιν αλλ ὁ εν τοις πασιν εσομενος εν τοις μη ουσιν ουκ εσται
τι ουν χρη λεγειν ειπον προς τους μικροψυχως ταις συμβολαις διακειμενους ειπωμεν προς αυτους φησιν ἡ διδασκα λος ὁτι ματην ὦ οὑτοι δυσανασχετειτε και δυσχεραι νετε τῳ εἱρμῳ της αναγκαιας πραγματων ακο λουθιας αγνοουντες προς ὁντινα σκοπον τα καθ ἡκα στον εν τῳ παντι οικονομουμενα φερεται ὁτι παντα χρη ταξει τινι και ακολουθιᾳ κατα την τεχνικην του καθηγεμονος σοφιαν τῃ θειᾳ προσοικειωθηναι φυσει τουτου γαρ ἡνεκεν ἡ λογικη φυσις ηλθεν εις γενεσιν ὡς τον πλουτον των θειων αγαθων μη αργον ειναι αλλ οἱον αγγεια τινα προαιρετικα των ψυχων δοχεια παρα της το παν συστησαμενης σοφιας κατ εσκασθη εφ ᾡτε ειναι τι χωρημα δεκτικον αγα θων το αει τῃ προσθηκῃ του εισχεομενου μειζον γινομενον τοιαυτῃ γαρ ἡ του θειου αγαθου μετουσια ὡστε μειζονα και δεκτικωτερον ποιειν τον εν ᾡ γινεται εκ δυναμεως και μεγεθους προσθηκην αναλαμ βανομενη τῳ δεχομενῳ ὡς αν αυξεσθαι τον τρεφομενον και μη ληγειν ποτε της αυξησεως της γαρ πηγης των αγαθων ανεκλειπτα πηγαζου σης ἡ του μετεχοντος φυσις δια το μηδεν του λαμ βανομενου περιττωματικον τε ειναι και αχρη στον ὁλον το εισρεον προσθηκην του ιδιου ποιουμενου μεγεθους ἑλκτικωτερα τε ἁμα του κρειττονος και πολυχωρητοτερα γινεται αμφοτερων αλληλοις συν επιδιδοντων της τε τρεφομενης δυναμεως εν τῃ των αγαθων αφθονιᾳ προς το μειζον επιδιδουσης και της τρεφουσης χορηγιας τῃ των αυξανομενων επιδοσει συμπλημμυρουσης εστιν ουν εικος εις τοιουτον αναβησεσθαι μεγεθος εφ ὁν ὁρος ουδεις επικοπτει την αυξησιν ειτα τοιουτων ἡμιν προ κειμενων χαλεπαινετε δια της τεταγμενης ἡμιν ὁδου προς τον ιδιον σκοπον προϊουσης της φυσεως ου γαρ εστιν αλλως επεκεινα γενεσθαι τον δρομον ἡμιν μη του βαρουντος ἡμας του εμβριθους λεγω τουτου και γεωδους φορτιου της ψυχης ἡμων απο σεισθεντος της τε προς αυτο συμπαθειας ἡν εν τῳ δε τῳ βιῳ εσχηκαμεν δια κρειττονος επιμελειας εγκαθαρθεντας εν τῳ καθαρῳ δυνηθηναι προσ οικειωθηναι το ὁμοιον ει δε σοι τις και προς το σωμα τουτο σχεσις εστι και λυπει σε ἡ του ἠγαπημενου διαζευξις μηδε τουτο σοι απ ελπιδος εσται οψει γαρ τουτο το σωματικον περιβολαιον τον νυν διαλυθεν τῳ θανατῳ εκ των αυτων παλιν εξυφαινομενον ου κατα την παχυμερη ταυτην και βαρειαν κατασκευην αλλ επι το λεπτοτερον τε και αερωδες μετακλωσθεντος του νηματος ὡστε σοι και παρειναι το αγαπωμενον και εν αμεινονι και ερασμιωτερῳ καλλει παλιν αποκαθιστασθαι
αλλ εοικε πως ειπον εξ ακολουθιας ἡμιν το δογμα της αναστασεως επεισεληλυθεναι τῳ λογῳ ὁ μοι δοκει ιδειν αληθες μεν και πιστον εκ της των γραφων διδασκαλιας ἱνα μη αμφιβαλλῃ επει δη πως ἡ ασθενεια της ανθρωπινης διανοιας τοις χωρητοις ἡμιν λογισμοις μαλλον προς τοιαυτην πιστιν επιστηριζεται καλως αν εχοι μηδε τουτο το μερος παραδραμειν αθεωρητον τι ουν χρη λεγειν περισκεψωμεθα και ἡ διδασκαλος οἱ μεν εξω φησι της καθ ἡμας φιλοσοφιας εν διαφοροις ὑποληψεσιν αλλος αλ λως μερει τινι του κατα την αναστασιν εφηψαντο δογματος ουτε δι ακριβειας τοις ἡμετεροις συνενεχθεν τες ουτε παντη της τοιαυτης αποσφαλεντες ελπιδος τινες μεν γαρ ὑβριζουσι τῃ κοινοτητι το ανθρωπινον την αυτην ανα μερος ανθρωπου τε και αλογου ψυχην διοριζομενοι γινεσθαι μετενδυομενην τα σωματα και προς το αρεσκον αει μεταβαινουσαν η πτηνον η εν υδρον η χερσαιον τι ζωον γινομενην μετα τον αν θρωπον και παλιν απο τουτων προς την ανθρωπινην επανιεναι φυσιν ἡτεροι δε μεχρι των θαμνων τον τοιουτον ληρον εκτεινουσιν ὡς και τον ξυλωδη βιον αυτῃ καταλληλον τε και οικειον νομιζειν τοις δε τουτο δοκει μονον το εξ ανθρωπου ἡτερον ανθρω πον αει μεταλαμβανειν και δια των αυτων παντοτε τον ανθρωπινον διεξαγεσθαι βιον νυν μεν εν τουτοις παλιν δε εν ἑτεροις των αυτων ψυχων εις το διηνεκες γινομενων ἡμεις δε καλως εχειν φαμεν εκ των εκκλησιαστικων δογματων ὁρμωμενοι τοσουτον πα ραδεξασθαι μονον των τοιαυτα πεφιλοσοφηκοτων ὁσον συμφωνουντας αυτους τροπον τινα δειξαι τῳ της ανα στασεως δογματι το γαρ λεγειν αυτους παλιν τισιν επεισκρινεσθαι δογμασιν μετα την απο τουτου διαλυσιν την ψυχην ου λιαν απᾳδει της ελπιζομενης ἡμιν αναβιωσεως ὁτι γαρ ἡμετερος λογος εκ των του κοσμου στοιχειων νυν τε και εισαυθις το σωμα ἡμων συνιστασθαι λεγει και τοις εξω θεν το ισον δοκει ου γαρ αλλην τινα του σωματος επινοησεις φυσιν εξω της δρομης των στοι χειων
διαφερει δε τοσουτον ὁσον παρ ἡμων μεν το αυτο λεγεσθαι παλιν περι την ψυχην συμπηγνυσθαι σωμα εκ των αυτων στοιχειων συναρμοζομενον εκει νους δε οιεσθαι προς αλλα τινα σωματα λογικα τε και αλογα και αναισθητα την ψυχην καταπιπτειν οἱς το μεν εκ των του κοσμου μερων ειναι την συ στασιν ὁμολογειται διαφωνει δε το μη εκ των αυτων οιεσθαι των κατ αρχας εν τῃ δια σαρκος ζωῃ τῃ ψυχῃ προσφυεντων ουκουν το μεν μη εξω του εικο τος ειναι το παλιν την ψυχην εν σωματι γενε σθαι παρα της εξω φιλοσοφιας μεμαρτυρησθω το δε ασυστατον του εκεινων δογματος καιρος αν ειη διασκορπισασθαι και δι αυτης δε της κατα το ευλογον ανακυπτουσης ἡμιν ακολουθιας φα νερωσαι ῥᾳδιως εστι δυνατον την αληθειαν τις ουν ὁ περι τουτων λογος οἱ προς διαφορους φυσεις την ψυχην μετοικιζοντες συσχειν μοι δοκουσι τας της φυσεως ιδιοτητας και παντα χρη καταμιγνυειν τε και αναφυρειν προς αλληλα το αλογον το λογικον το αισθητικον το αναισθη τον ειπερ εν αλληλοις ταυτα γενοιτο μηδε τινι φυσεως εἱρμῳ κατα το αμεταπτωτον απ αλληλων διαστοιχιζομενα το γαρ την αυτην ψυχην λεγειν νυν μεν λογικην τε και διανοητικην δια της τοιασδε του σωματος περιβολης γινεσθαι παλιν δε μετα των ἑρπετων φωλευειν η τοις ορνεοις συναγελαζε σθαι η αχθοφορειν η σαρκοβορειν η ὑποβρυχιον ειναι η και προς το αναισθητον μεταπιπτειν ῥιζου μενην τε και αποδενδρουμενην και κλαδων εκφυ σεις αναβλαστανουσαν και εν τουτοις η ανθος η ακανθην η τροφιμον τι φυομενην η δηλητηριον ουδεν ἡτερον εστιν η ταυτον ἡγεισθαι τα παντα και μιαν εν τοις ουσιν ειναι την φυσιν εν συγκεχυμε νῃ τινι και αδιακριτῳ κοινωνιᾳ πεφυρμενην μηδε μιας ιδιοτητος το ἡτερον του ἑτερου αποκρινουσης ὁ γαρ λεγων το αυτο εν παντι γινεσθαι ουδεν ἡτερον η ἑν ειναι τα παντα βουλεται της εμφαινομενης δια φορας τοις ουσιν ουδεν προς επιμιξιαν των ακοι νωνητων εμποδιζουσης ὡς αναγκην ειναι καν τι των ιοβολων και σαρκοβορων θεασηται ὁμοφυ λον νομιζειν ἑαυτῳ και συγγενες το φαινομενον ουδε το κωνειον ὁ τοιουτος ὡς αλλοτριον της ιδιας οψεται φυσεως ειπερ βλεπει και εν φυτοις το ανθρωπινον αλλ ουδε προς αυτον ανυποπτως ἡξει τον βοτρυν τον επι τῃ χρειᾳ της ζωης γεωργουμενον και γαρ και αυτος των φυομενων εστιν φυτα δε ἡμιν και τα των ασταχυων γεννηματα δι ὡν τρε φομεθα πως ουν επαξει την δρεπανην ασταχυων τομῃ πως δε αποθλιψει τον βοτρυν η ανορυξει της αρου ρας την ακανθαν η το ανθος δρεψει η θηρευσει τους ορνιθας η απο ξυλων ανακαυσει πυραν αδηλον ον ει μη κατα συγγενων η προγονων η ὁμοφυλων ἡ χειρ φερεται και δια του σωματος αυτων η το πυρ αναπτεται η ὁ κρατηρ κιρναται η ἡ τροφη παρασκευαζεται το γαρ οιεσθαι δι ἑκαστου τουτων την ψυχην του ανθρωπου γινεσθαι φυτον η ζωον ση μεια δε μη επικεισθαι ποιον μεν το εξ ανθρωπου φυτον η ζωον ποιον δε το ἑτερως γινομενον προς παντα κατα το ισον ὁ τῃ τοιαυτῃ προει λημμενος ὑποληψει διατεθησεται ὡς κατ αναγ κην η και κατ αυτων των εν τῃ φυσει ζωντων ανθρωπων απηνως εχειν η ειπερ επι των ὁμοφυλων προς φιλανθρωπιαν εκ φυσεως ῥεποι ὁμοιως αυτον διακεισθαι προς παν εμψυχον καν εν ἑρπετοις καν εν θηριοις τυχοι αλλα καν εν ὑλῃ δενδρον γινε ὁ το δογμα τουτο παραδεξαμενος δημον ανθρωπων τα δενδρα οιησεται τις ουν ὁ τοιουτος βιος η προς παντα ευλαβως δια το ὁμοφυλον η και προς τους ανθρωπους απηνως δια την επι των αλλων αδιαφοριαν εχοντος ουκουν αποβλητος εκ των ειρη μενων ὁ τοιουτος αν ειη λογος πολλων και αλλων της τοιαυτης ἡμας ὑποληψεως κατα το ευλογον απαγον των ηκουσα γαρ των τοιαυτα δογματιζοντων ὁτι εθνη τινα των ψυχων αποτιθεται εν ιδιαζουσῃ τινι πολιτειᾳ προς την εν σωματι ζωην βιοτευοντα εν τῳ λεπτῳ τε και ευκινητῳ της φυσεως ἑαυτων τῃ του παντος συμπεριπολουν τος δινησει ῥοπῃ δε τινι τῃ προς κακιαν πτε ρορῥοουσας τας ψυχας εν σωματι γινεσθαι πρωτον μεν ανθρωποις ειθ οὑτως δια της προς τα αλογα των παθων ὁμιλιας μετα του ανθρω πινου βιου εγχωρησιν αποκτηνουσθαι κακειθεν μεχρι της φυσικης ταυτης και αναισθητου καταπι πτειν ζωης ὡς το τῃ φυσει λεπτον και ευκινητον ὁπερ εστιν ἡ ψυχη πρωτον μεν εμβριθες τε και κατωφερες γινεσθαι τοις ανθρωπινοις σωμασι δια κακιας εισοικιζομενον ειτα της λογικης δυναμεως αποσβεσθεισης τοις αλογοις εμβιοτευειν εκειθεν δε και της τοιαυτης των αισθησεων χαριτος αφαι ρεθεισης την αναισθητον ταυτην ζωην την εν φυτοις μεταλαμβανειν απο τουτου δε παλιν δια των αυτων ανιεναι βαθμων και προς ουρανιον χωρον αποκαθιστασθαι το δε τοιουτον δογμα τοις και μετριως κρινειν επεσκεμμενοις αυτοθεν ελεγχεται μηδεμιαν εχειν εν ἑαυτοις στασιν ει γαρ απο της ουρανιας ζωης δια κακιας επι τον ξυλωδη βιον ἡ ψυχη κατασυρεται
απο τουτου δε παλιν δι αρετης επι τον ουρανιον ανατρεχει εὑρισκεται ὁ λογος αυτων απορων ὁ τι προτιμοτερον οιεται ειτε την ξυλινην ειτε την ουρανιαν ζωην κυκλος γαρ τις εστι δια των ὁμοιων περιχωρων αει της ψυχης εν ᾡπερ αν ῃ αστατου σης ει γαρ εκ της ασωματου ζωης προς την σωμα τικην αναπιπτει και εκ ταυτης προς την αναι σθητον εκειθεν δε παλιν προς την ασωματον ανατρεχει ουδεν ἡτερον η αδιακριτος κακων τε και αγαθων συγχυσις παρα τοις ταυτα δογματιζουσιν ὑπονοειται ουτε γαρ ἡ ουρανια διαγωγη εν τῳ μακα ρισμῳ διαμενει ειπερ κακια των εκει ζωντων καθαπτεται ουτε τα ξυλα της αρετης αμοιρη σει ειπερ εντευθεν μεν επι το αγαθον παλιν δρομειν οιονται την ψυχην εκειθεν δε του κατα κα κιαν αναρχεσθαι ει γαρ εν τῳ ουρανῳ ἡ ψυχη συμπεριπολουσα τῃ κακιᾳ συμπλεκεται και δια ταυτης επι τον ὑλωδη καθελκυσθεισα βιον αν ωθειται παλιν εντευθεν επι την εν ὑψει διαγωγην αρα το εμπαλιν παρ εκεινων κατασκευαζεται το την μεν ὑλικην ζωην κακιας ειναι καθαρσιν την δε απλανη περιφοραν κακων αρχηγον και αιτιαν ταις ψυχαις γινεσθαι ειπερ εντευθεν δι αρετης πτε ροφυησασαι μετεωροπορουσιν εκειθεν δε δια κακιας των πτερων εκπιπτοντων χαμαιπετεις προσγειοι γινονται τῃ παχυτητι της ὑλικης καταμιγνυμεναι φυσεως και ου μεχρι τουτων ἱστα των τοιουτων δογματων ἡ ατοπια τῳ αντεστρα φθαι προς τουναντιον τας ὑποληψεις αλλ ουδε αυτη παγια διαμενει μεχρι παντων αυτοις ἡ ὑπονοια ει γαρ ατρεπτον την ουρανιον λεγουσι φυσιν πως χωραν εχει εν τῳ ατρεπτῳ το παθος και ει εμπαθης ἡ κατω φυσις πως εν τῳ παθητῳ κατορθουται ἡ απαθεια αλλα φυ ρουσι τα αμικτα και ἑνουσι τα ακοινωνητα εν παθει το ατρεπτον και εν τῳ τρεπτῳ παλιν καθορωντες την απαθειαν και ουδε τουτοις εισαει διαμενουσιν αλλ ὁθεν την ψυχην δια κακιας απῴκησαν εκεισε παλιν αυτην ὡς ασφαλη και ακηρατον ζωην εκ της ὑλικης ανοικιζουσιν ὡσπερ επιλαθομενοι το εκειθεν αυτην ἡ κακια βρυσασα τῃ κατω καταμιχθηναι φυσει ἡ τε ουν διαβολη του τῃδε βιου και ὁ των ουρα νιων επαινος εν αλληλοις συγχεονται και ανω φερουνται του μεν διαβεβλημενου κατα την εκεινων δοξαν προς το καλον καθηγουμενου του δε προς κρειττονος ὑπειλημμενου την αφορμην ενδι δοντος τῃ ψυχῃ της προς το χειρον ῥοπης ουκ ουν εκβλητεα των της αληθειας δογματων πασα πε πλανημενη τε και αστατουσα περι των τοιουτων ὑπο ληψις μηθ ὁσοι καταβαινειν εκ γυναι κειων σωματων προς την ανδρωδη ζωην τας ψυχας δοκειη το εμπαλιν εν γυναιξι γινεσθαι τας των ανδρικων σωματων χωρισθεισας ψυχας η και προς ανδρας εξ ανδρων μεταβαινειν και γυναικας εκ γυ ναικων γινεσθαι λεγουσιν ὡς της αληθειας εστο χασμενους ακολουθησωμεν ὁ μεν γαρ προτερος ου μονον τῳ αστατος και απατηλος ειναι απεδοκιμασθη ὁ λογος αυτος εν ἑαυτῳ προς τας εναντιας ὑποληψεις περιτρεπομενος αλλ ὁτι και ασεβως εχει μηδεν των οντων εις γενεσιν αγεσθαι δογματιζων και κακιας τῃ ἑκαστου φυσει την αρχην ενδιδουσης ει γαρ ουτε ανθρωποι ουτε φυτα ουτε βοσκηματα μη ψυχης ανωθεν επι ταυτα εμπε σουσης φυονται ἡ δε πτωσις δια κακιας γινεται αρα καταρχειν οιονται την κακιαν της των οντων συστασεως και πως συμβαινει κατα τον αυ τον χρονον αμφοτερα και ανθρωπον εκ γαμου φυεσθαι και της ψυχης την καταπτωσιν τῃ του γα μου συμβαινειν σπουδῃ και το ετι τουτου παραλο γωτερον ει εαρι τα πολλα της αλογου φυσεως συνδυαζεται αρ ουν εστιν ειπειν ὁτι και τῃ ανω περιφορᾳ το εαρ εμφυεσθαι την κακιαν ποιει ὡστε συμβαινει ὁμου τε του κακου τας ψυχας πληρου μενας πιπτειν και τας γαστερας των αλογων κυϊ σκεσθαι τι δ αν ειπῃ τις περι του γεωπονου του καταπηγνυοντος τῃ γῃ τας των φυτων απο σπαδας πως ἡ τουτου χειρ συγκατεχωσε τῳ φυτῳ την ανθρωπινην ψυχην συντρεχουσης πτερορῥυη σεως τῃ του ανθρωπου προς την φυτειαν ὁρμῃ το αυτο τοινυν ατοπον και επι του ἑτερου των λογων επι το οιεσθαι την ψυχην τας συνοδους εν συζυγιᾳ ζωντων περιεργασασθαι η τας λοχειας επιτηρειν ἱνα τοις φυομενοις σωμασιν επεισκρι θωσιν ει δε απειποι ὁ ανηρ τον γαμον ἡ δε γυνη ἑαυτην της των οδυνων αναγκης ελευθερω σειεν αρ ου βαρησει την ψυχην ἡ κακια ουκουν ὁ γαμος τῃ ανω κακιᾳ το κατα των ψυχων ενδωσι μον διδωσιν η και διχα τουτου καθαπτεται της ψυχης ἡ προς το εναντιον σχεσις
ουκουν αοικος εν τῳ μεσῳ και αλητις ἡ ψυχη πεπλανησεται των μεν ουρανιων απορῥυεισα σωματος δε αν οὑτω τυχοι προς ὑποδοχην αμοιρησασα ειτα και πως δια του των επιστατειν το θειον των οντων ὑπονοησουσι τῃ τυχαιᾳ ταυτῃ και αλογῳ των ψυχων καταπτωσει τας αρχας της ανθρωπινης ανατιθεντες ζωης αναγκη γαρ πασα τῃ αρχῃ και τα μετα ταυ την συμφωνως εχειν ει γαρ εκ συντυχιας αυ τοματου τινος ὁ βιος ηρξατο τυχεα παντως και ἡ κατ αυτων διεξοδος γινεται και ματην της θειας δυναμεως οἱ τοιουτοι τα οντα εξαπτουσιν οἱ μη βουληματι θειῳ τα εν τῳ κοσμῳ φυεσθαι λεγοντες αλλ εις πονηραν τινων συντυχιαν τας αρχας των γινομενων αναγοντες ὡς ουκ αν συστασης της ανθρωπινης ζωης μη του κακου δοντος τῃ ζωῃ το ενδοσιμον ει ουν ἡ αρχη του βιου τοιαυτη δηλαδη και τα εφεξης κατα την αρχην κινηθησεται ου γαρ αν τις εκ κακου καλον ουδε εξ αγαθου το εναντιον φυεσθαι λεγοι αλλα κατα την του σπερματος φυσιν και τους καρπους αναμενομεν ουκουν πασης της ζωης ἡ αυτοματος αὑτη και συντυχικη κινησις ἡγεμονευει μηδεμιας προνοιας δια των οντων οιχου σης αχρηστος δε πανταπασι και ἡ των λογισμων εσται προμηθεια της δε αρετης κερδος ουδεν και προς το κακον αλλοτριως εχειν αντ ουδενος αν ειη παντα γαρ παντως επι τῳ φεροντι κεισεται και ουδεν ὁ βιος διοισει των ανερματιστων πλοιων ταις αυτοματοις συντυχιαις οἱον τισι κυμασιν αλλοτε προς αλλην καλων η φαυλων συν τυχῃ μεθορμιζομενος ου γαρ εστι το εξ αρετης εγγε νεσθαι κερδος οἱς ἡ φυσις εκ των εναντιων την αρχην εχει ει μεν γαρ θεοθεν οικονομειται ἡμων ἡ ζωη το δε κακιαν καταρχειν της ζωης ἡμων συνομολογειται ει δε δι εκεινης φυομεθα παντη τε και παντως κατ αυτην βιοτευσομεν ληρος ουν δια τουτων αποδειχθησεται τα μετα τον τῃδε βιον δι καιωτηρια και ἡ προς αξιαν ανταποδοσις και ὁσα αλλα προς αναιρεσιν της κακιας λεγεται και πεπιστευται πως γαρ δυνατον εξω ταυτης ειναι τον ανθρωπον τον δι εκεινης φυντα πως δε και ὁρμη τις εγενετο προαιρετικη τῳ ανθρωπῳ προς τον κατ αρετην βιον οὑ ἡ φυσις εκ κακιας ὡς λεγουσι την αρχην εχει ὡς γαρ ουκ επιχειρει τι των αλογων ανθρωπικως φθεγξασθαι τῃ δε συντροφῳ και κατα φυσιν κεχρημενα φωνῃ ουδε μιαν ἡγειται ζημιαν αμοιρουντα τῳ λογῳ κατα τον αυτον τροπον και οἱς ἡ κακια νομιζεται ειναι της ζωης αρχη και αιτια ουκ αν εις επι θυμιαν ελθοιεν της αρετης ὡς εξω της φυσεως αυ των ουσης αλλα μην πασι τοις κεκαθαρμενοις εκ λογισμων την ψυχην δια σπουδης τε και επιθυμιας ὁ κατ αρετην βιος εστιν αρα δια του των σαφως αποδεικνυται το μη πρεσβυτεραν ειναι της ζωης την κακιαν μητ εκειθεν τας πρωτας αρχας εσχηκεναι την φυσιν αλλα καταρχειν ἡμων της ζωης την το παν οικονομουσαν του θεου σοφιαν ελθουσαν δε εις γενεσιν την ψυχην κατα τον αρεσκοντα τροπον τῳ κτισαντι τοτε κατ εξου σιαν αυτην αἱρεισθαι το κατα γνωμην εκ της προαιρετικης δυναμεως ὁ τι περ αν εθελει τουτο και γινομενην μαθοιμεν δ αν τον λογον εκ του των οφθαλμων ὑποδειγματος ᾡ το μεν ὁρᾳν εστιν εκ φυσεως το δε μη ὁρᾳν εκ προαιρεσεως η και παθους γενοιτο γαρ αν ποτε και το παρα φυσιν αντι της φυσεως η ἑκουσιως τινος τον οφθαλμον μυοντος η εκ παθους στερηθεντος της οψεως οὑτως εστιν ειπειν και τῃ ψυχῃ θεοθεν μεν ειναι την συστα σιν μηδεμιας δε νοουμενης περι το θειον κακιας εξω της κατ αυτην αναγκης ειναι γενομενην δε οὑτως τῃ ιδιᾳ γνωμῃ προς το δοκουν αγεσθαι η εκ προαιρεσεως προς το καλον επιμυουσαν η εξ επι βουλης του συνοικουντος ἡμων τῃ ζωῃ πολεμου τον οφθαλμον βλαπτομενην και εν τῳ της απατης βιοτευουσαν σκοτει και το εμπαλιν καθα ρως προς την αληθειαν βλεπουσαν πορῥω γινε σθαι των σκοτεινων παθηματων ποτε ουν ερει τις γινομενην και πως αλλα την μεν ζητησιν την περι του πως τα καθ ἡκα στον γεγονεν εξαιρετεον παντη του λογου ουτε γαρ περι των προχειρων ἡμιν εις κατανοησιν ὡν την αντιληψιν δι αισθησεως εχομεν δυνατον αν γενοιτο τῳ διερευνωμενῳ λογῳ το πως ὑπεστη το φαινομενον κατανοησαι ὡς μητε τοις θεοφορουμενοις και ἁγιοις ανδρασι το τοιουτον ληπτον νομισθηναι πι στει γαρ νοουμεν φησιν ὁ αποστολος κατ ηρτισθαι τους αιωνας ῥηματι θεου εις το μη εμ φαινομενων τα ὁρωμενα γεγονεναι ουκ αν ὡς οιομαι τουτο ειπων ειπερ ῳετο γνωστον ειναι δια των λογισμων το ζητουμενον αλλ ὁτι μεν θεληματι θειῳ κατηρτισται αυτος τε ὁ αιων και παντα ὁσα εν αυτῳ γεγενηται (ὁστισουν αν ειη οὑτος ὁ αιων ᾡ παραθεωρειται πασα ὁρατη τε και αορατος κτισις) τουτο πεπιστευκεναι φησιν ὁ απο στολος το δε πως αφηκεν αδιερευνητον ουδε γαρ εφικτον το τοιουτον οιμαι τοις αναζητουσιν ειναι πολλας αμηχανιας του περι τουτων ζητηματος ἡμιν προδεικνυντος πως εκ της ἑστωσης φυσεως το κι νουμενον εκ της ἁπλης τε και αδιαστατου το διαστη ματικον τε και συνθετον αρα εξ αυτης της ὑπερκειμενης ουσιας αλλ ουχ ὁμολογει το ἑτερο γενες εχειν προς εκεινην τα οντα αλλ ἑτερωθεν ποθεν και μην ουδεν εξωθεν της θειας φυσεως ὁ λογος βλεπει η γαρ αν διασχισθειη προς δια φορους αρχας ἡ ὑποληψις ει τι της ποιητικης αιτιας εξω νομισθειη παρ οὑ ἡ τεχνικη σοφια τας προς την κτισιν παρασκευας ερανιζεται επει ουν ἑν μεν των οντων το αιτιον ουχ ὁμογενη δε τῃ ὑπερκει μενῃ φυσει τα δι εκεινης παραχθεντα εις γενεσιν ιση δε καθ ἑκατερον εν τοις ὑπονοουμενοις ἡ ατοπια το τε εκ της φυσεως του θεου την κτισιν οιεσθαι και το εξ ἑτερας τινος ουσιας ὑποστηναι τα παντα η γαρ και το θειον εν τοις της κτισεως ιδιωμασιν ειναι ὑπονοηθησεται ειπερ ὁμογενως προς τον θεον εχοι τα γεγονοτα η τις ὑλικη φυσις εξω της θειας ουσιας αντεξαχθησεται τῳ θεῳ κατα το αγεννητον τῃ αϊδιοτητι του οντος παρισουμενη ὁπερ δη και μανιχαιοι φαντασθεντες και τινες της ἑλληνικης φιλοσοφιας ταις ισαις ὑπονοιαις συνενεχθεντες δογμα την φαντασιαν ταυ την πεποιηνται ὡς αν μαλιστα ουν εκφυγοιμεν την αφ ἑκατε ρου ατοπιαν εν τῃ ζητησει των οντων κατα το του αποστολου ὑποδειγμα απολυπραγμονητον τον λογον τον περι του πως ἡκαστον εστιν κατα λειψομεν τοσουτον παρασημαινομενοι μονον ὁτι ἡ ὁρμη της θειας προαιρεσεως ὁταν εθελει πραγμα γινεται και ουσιουται το βουλευμα ευθυς ἡ φυσις γινομενον της παντοδυναμου εξουσιας ὁπερ αν σοφως τε και τεχνικως εθελῃ μη ανυποστατον ποιουσης το θελημα ἡ δε του θεληματος ὑπαρξις ουσια εστι διχη δε διακρινομενων των οντων εις το νοερον τε και σωματικον ἡ μεν των νοερων κτισις ου δοκει πως απᾳδειν της του ασωματου φυσεως αλλ εκ του συνεγγυς ειναι το αειδες τε και αναφες και αδιαστατον δεικνυουσα ὁπερ δη και περι την ὑπερκειμενην φυσιν ὑπονοων τις ουχ ἁμαρτησεται της δε σωματικης κτισεως εν ακοινωνητοις ὡς προς το θειον τοις ιδιωμασι θεωρου μενης και ταυτην μαλιστα την πολλην αμη χανιαν εμποιουσης τῳ λογῳ μη δυναμενου κατιδειν πως εκ του αορατου το ὁρωμενον εκ του αναφους το στερῥον και αντιτυπον εκ του αοριστου το ὡρισμενον εκ του αποσου τε και αμεγεθου το παντως μετροις τισι τοις κατα το ποσον θεωρουμενοις περιειρ γομενον και τα καθ ἡκαστον ὁσα περι την σωματι κην καταλαμβανεται φυσιν περι ὡν τοσουτον φαμεν ὁτι ουδεν εφ ἑαυτου των περι το σωμα θεωρουμενων σωμα εστιν ου σχημα ου χρωμα ου βαρος ου διαστημα ου πηλικοτης ουκ αλλο τι των εν ποιοτητι θεωρουμενων ουδεν αλλα τουτων ἡκα στον λογος εστιν ἡ δε προς αλληλα συνδρομη τουτων και ἡνωσις σωμα γινεται επει ουν αἱ συμ πληρωματικαι του σωματος ποιοτητες νῳ κα ταλαμβανονται και ουκ αισθησει νοερον δε το θειον τις πονος των νοητων τα νοηματα κατεργασα σθαι ὡν ἡ προς αλληλα συνδρομη την του σωματος ἡμιν απεγεννησε φυσιν αλλα ταυτα μεν εξω του προκειμενου παρεξετασθη το δε ζητουμενον ην ει προϋφεστηκασιν αἱ ψυχαι των σωματων ποτε η πως γινονται και τουτου χαριν ἡμιν περι του πως ζητησιν ὡς ανεφικτον ουσαν απολυπραγμο νητον αφηκεν ὁ λογος περι του ποτε τας αρχας αἱ ψυχαι της ὑπαρξεως εχουσιν ὡς ακολουθον ον τοις προεξητασμενοις ζητειν καταλειπεται ει γαρ δοθειη το προ του σωματος εν ιδιαζουσῃ τινι κατα στασει την ψυχην βιοτευειν αναγκη πασα τας ατο πους εκεινας δογματοποιιας ισχυν εχειν νομιζειν των δια κακιας τας ψυχας εισοικιζοντων τοις σωμασιν αλλα μην εφυστεριζειν τας ψυχας την γενεσιν και νεωτερας της των σωματων ειναι συμπλασεως ουδεις αν των ευ φρονουν των ὑπονοησειεν φανερου πασιν οντος ὁτι ουδεν των αψυχων κινητικην τε και αυξητικην εν αυτῳ δυ ναμιν εχει των δ εν νηδυϊ εντρεφομενων ουτε ἡ αυξησις ουτε ἡ τοπικη κινησις εστιν αμφι βολος λειπεται ουν μιαν και την αυτην ψυχης τε και σωματος αρχην της συστασεως οιεσθαι και ὡσπερ της ῥιζης την αποσπαδα λαβουσα παρα των γεηπο νων ἡ γη δενδρον εποιησεν ουκ αυτη την αυξητικην ενθεισα τῳ τρεφομενῳ δυναμιν αλλα μονον τας προς την αυξησιν αφορμας ενιεισα τῳ εκκειμενῳ οὑτω φαμεν και το εκ του ανθρωπου αποσπωμενον προς ανθρωπου φυτειαν και αυτο τροπον τινα ζωον ειναι εξ εμψυχου εμψυχον εκ τρεφομενου τρεφομενον ει δε μη πασας τας της ψυχης ενεργειας και κινησεις ἡ βραχυτης αποσπαδος εχωρησε θαυμαστον ου δεν ουδε γαρ εν τῳ σπερματι σιτος ευθυς κατα το φαινομενον σταχυς εστι (πως γαρ τοσουτον εν τοσουτῳ χωρησειεν) αλλα της γης αυτον ταις καταλληλοις τιθηνουμενης τροφαις σταχυς ὁ σιτος γινεται ουκ εξαλλασσων εν τῃ βολῃ την φυ σιν αλλ εμφαινων ἑαυτον και τελειουν τῃ της τροφης ενεργειᾳ ὡσπερ ουν επι των φυομε νων σπερματων κατα λογον ἡ αυξησις επι το τελος προεισι τον αυτον τροπον και επι της ανθρωπινης συστασεως προς λογον της σωμα τικης ποσοτητος και ἡ της ψυχης διαφαινεται δυνα μις πρωτον μεν δια του θρεπτικου και αυξητικου τοις ενδοθεν πλασσομενοις εγγινομενη
μετα ταυτα δε την αισθητικην χαριν τοις εις φως προελθουσιν επαγουσα ειθ οὑτω καθαπερ τινα καρπον αυξηθεν τος ηδη του φυτου μετριως την λογικην εμφαι νουσα δυναμιν ου πασαν κατα το αθροον αλλα τῃ αναδρομῃ του φυτου δι ακολουθου προκοπης συναυ ξανομενην επειδη τοινυν το εκ των εμψυ χων εις αφορμην εμψυχου συστασεως αποσπω μενον νεκρον ειναι ου δυναται (ἡ γαρ νεκροτης κατα ψυχης στερησιν γινεται ουκ αν δη προσλαβῃ την ἡξιν ἡ στερησις) εκ τουτων καταλαμβα νομεν το κοινην τῳ εξ αμφοτερων συνισταμενῳ συγκριματι την εις το ειναι παροδον γινεσθαι ουτε τουτου προτερευοντος ουτ εκεινου εφυστερι ζοντος στασιν δε ποτε της του αριθμου των ψυχων αυξησεως αναγκαιως προορᾳ ὁ λογος ὡς αν μη δια παντος ῥεοι ἡ φυσις αει δια των επιγινομενων επι το προσω χεομενη και ουδεποτε της κινησεως ληγου σα την δε αιτιαν του δειν παντως στασιμον ποτε και την ἡμετεραν γινεσθαι φυσιν ταυτην οιομεθα ὁτι πασης της νοητης φυσεως εν τῳ ιδιῳ πληρωματι ἑστωσης εικος ποτε και το ανθρωπινον εις περας ελθειν ουδε γαρ τουτο της νοητης ἠλλοτριωται φυ σεως ὡς μη παντοτε δοκειν εν τῳ λειποντι καθορασθαι ἡ γαρ αει των επιγινομενων προσθηκη κατηγορια του ελλειποντος εχειν την φυσιν γι νεται επειδαν ουν εις το οικειον πληρωμα το αν θρωπινον φθασῃ στησεται παντως ἡ ῥοωδης αὑτη της φυσεως κινησις εις το αναγκαιον καταντη σασα περας και τις ἑτερα καταστασις την ζωην δια δεχεται της νυν εν γενεσει και φθορᾳ διεξαγο μενης κεχωρισμενη μη ουσης γαρ γενεσεως κατα πασαν αναγκην ουδε το φθειρομενον εσται ει γαρ προ της διαλυσεως συνθεσις αρχεται συνθεσιν δε φαμεν την δια γενεσεως παροδον ακολουθον παν τως μη καθηγουμενης της συνθεσεως μηδε την δια λυσιν ἡπεσθαι ουκουν ἑστωσα τις και αδιαλυτος ἡ μετα ταυτα ζωη δι ακολουθιας προφαινεται ουτε ὑπο γενεσεως ουτε ὑπο φθορας αλλοιουμενη
εγω δε ταυτα διεξελθουσης διδασκαλον επει δη τοις πολλοις παρακαθημενοις εδοκει το προσ ηκον εσχηκεναι περας ὁ λογος φοβηθεις μη ουκ ετι ὁ διαλυων ἡμιν τα περι της αναστασεως παρα των εξωθεν προφερομενα ει τι εκ της αρῥω στιας ἡ διδασκαλος παθοι ὁ δη και εγενετο ουπω φημι του κυριωτατου των κατα δογμα ζητουμενων ὁ λογος ἡψατο Φησι γαρ ἡ θεοπνευστος γραφη κατα τε την νεαν και αρ χαιαν διδασκαλιαν παντως ποτε ταξει τινι και εἱρμῳ της φυσεως ἡμων κατα την παροδι κην του χρονου κινησιν διεξιουσης στησεσθαι μεν την ῥοωδη ταυτην φοραν την δια της των επι γινομενων διαδοχης προϊουσαν της δε του παν τος συμπληρωσεως μηκετι την επι το πλειον επαυξησιν προδεχομενης ἁπαν το των ψυχων πληρωμα παλιν εκ του αειδους και εσκεδασμενου προς το συνεστος και φαινομενον επανελευσεσθαι των αυτων στοιχειων κατα τον αυτον εἱρμον προς αλληλα παλιν αναδραμοντων ἡ δε τοιαυτη της ζωης κατα στασις περι των της θειας διδασκαλιας γραφων αναστασις λεγεται τῃ του γεωδους ανορθωσει πασης της των στοιχειων κινησεως συνονομαζομενης τι ουν φησι τουτων αμνημονευτον εν τοις ειρημενοις εστιν αυτο φημι το δογμα της αναστασεως και μην πολλα φησι των νυν διεξοδικως ειρημε νων προς τουτον τον σκοπον φερει ου γαρ οι δας ειπον ὁσον παρα των αντιτεταγμενων ἡ μιν παρα της ελπιδος ταυτης αντιθεσεως ανθυπο φερεται σμηνος και ἁμα λεγειν επεχειρουν ὁσα προς ανατροπην της αναστασεως παρα των εριστικων εφευρισκεται
ἡ δε δοκει μοι φησι χρηναι προτερον τα σποραδην παρα της θειας γραφης περι τουτου του δογματος εκτεθεντα δι ολιγων επι δραμειν ὡς αν εκειθεν ἡμιν ἡ κορωνις επιτεθειη τῳ λογῳ ηκουσα τοινυν του δαβιδ ὑμνολογουντος εν θειαις ᾠδαις ὁτε την του παντος διακοσμησιν ὑποθεσιν του ὑμνου πεποιημενος εν ἑκατοστῳ τριτῳ ψαλμῳ προς τῳ τελει της ὑμνῳδιας τουτο φησιν ὁτι «αντανελεις το πνευμα αυτων και εκλειψουσι και εις τον χουν αυτων επιστρεψουσιν εξαποστελεις το πνευμα σου και κτισθησονται και ανακαινιεις το προσωπον της γης» παντα εν πασιν ενεργουσαν του πνευματος δυναμιν ζωοποιειν τε λεγων οἱς αν εγγενηται και αφιστᾳν της ζωης παλιν ὡν αν απογενηται επει ουν τῃ αναχω ρησει του πνευματος την των ζωντων εκλειψιν τῃ δε τουτου παρουσιᾳ τον των εκλειπον των ανακαινισμον γινεσθαι λεγει προηγειται δε κατα την του λογου ταξιν των ανακαινιζομενων ἡ εκλειψις τουτῳ εκεινῳ φαμεν το κατα την αναστα σιν καταγγελλεσθαι τῃ εκκλησιᾳ μυστηριον τῳ προφητικῳ πνευματι του δαβιδ την χαριν ταυτην προεκφωνησαντος αλλα και ἑτερωθεν φησιν ὁ αυτος οὑτος προφητης ὁτι ὁ του παντος θεος ὁ των οντων κυριος επεφανεν ἡμιν επι τῳ συστη σασθαι την ἑορτην εν τοις πυκαζουσι την των σκηνο πηγιων ἑορτην δια της του πυκασμου λεξεως ἑρμηνευων ἡ παλαι μεν εκ της παραδοσεως του μωϋσεως νενομιστο προφητικως οιμαι τα μελλοντα του νομοθετου προαγορευοντος αει δε γενομενος ουπω εγεγονει προεδηλουτο μεν γαρ τοις των γινο μενων αινιγμασι τυπικως ἡ αληθεια
αὑτη δε ἡ αλη θης σκηνοπηγια ουπω ην αλλα τουτου χαριν κατα τον προφητικον λογον ὁ θεος των ὁλων και κυριος ἑαυτον επεφανεν ἡμιν ὡς αν συσταιη τῃ ανθρωπινῃ φυσει ἡ του διαλυθεντος ἡμων οικητηριου σκηνοπηγια παλιν δια της συνοδου των στοιχειων σωματικως πυκαζομενη την γαρ περιβολην και τον εκ ταυτης κοσμον ἡ του πυκασμου λεξις κατα την ιδιαν εμφασιν διασημαινει εχει δε ἡ ῥησις της ψαλμῳδιας τουτον τον τρο πον θεος κυριος και επεφανεν ἡμιν συστησασθαι ἑορτην εν τοις πυκαζουσιν ἡως των κερατων του θυ σιαστηριου ὁπερ δοκει μοι προαναφωνειν δι αινι γματος το μιαν ἑορτην πασῃ τῃ λογικῃ κτισει συν ιστασθαι των ὑποδεεστερων τοις ὑπερεχουσιν εν τῃ των αγαθων συνοδῳ συγχορευοντων επειδη γαρ εν τῃ τυπικῃ του ναου κατασκευῃ ου πασιν εφειτο της εξωθεν περιβολης εντος γενεσθαι αλλα περικεκριτο της εισοδου παν ὁσον εθνικον και αλλοφυλον των τε αυ εντος γινομενων ου με την εκ του ισου πασι της επι το ενδοτερον παρ οδου μη τινι καθαρωτερᾳ διαιτῃ και τισι περιρῥαν τηριοις αφαγνισθεισι
παλιν δε και εν αυτοις τουτοις ου πασι βασιμος ην ὁ ενδον ναος αλλα τοις ἱερευσι μονοις νομιμον ην κατα χρειαν ἱε ρουργιας εντος του καταπετασματος γινεσθαι το δε αποκρυφον τε και αδυτον του ναου εν ᾡ το θυσια στηριον ἱδρυτο κερατων τισι προσβολαις κεκαλ λωπισμενον και αυτοις τοις ἱερευσιν ανεπιβατον ην πλην ἑνος του προτεταγμενου της ἱερωσυνης ὡς ἁπαξ του ενιαυτου κατα τινα νομιμον ἡμεραν μονος πορῥητοτεραν τινα και μυστικωτεραν προσαγων ἱερουργιαν επι το εντος παρεδυετο τοσαυτης ουν ου σης περι τον ναον τουτον διαφορας ὁτι τις εικων και μιμημα της νοητης ην καταστα σεως τουτο της σωματικης παρατηρησεως διδασκου σης ὁτι ουτε πασα ἡ λογικη φυσις τῳ ναῳ του θεου τουτεστι τῃ ὁμολογιᾳ του μεγαλου θεου προσ εγγιζει αλλ οἱ προς τας ψευδεις ὑποληψεις πε πλανημενοι εκτος εισι του θειου περισχοινισματος των δε δια της ὁμολογιας εντος γεγενημενων προτι μοτερων των αλλων οἱ περιρῥαντηριοις και ἁγνειαις προκαθαιρομενοι και τουτων οἱ αφιε ρωθεντες ηδη το πλεον εχουσιν ὡστε της εσωτερικης αξιουσθαι μυσταγωγιας ὡς δ αν τις επι το φανερω τερον προαγοι την του αινιγματος εμφασιν ταυτα εστι μαθειν του λογου διδασκοντος ὁτι των λο γικων δυναμεων αἱ μεν τινες εισιν οἱον το ἁγιον θυ σιαστηριον εν τῳ αδυτῳ της θεοτητος καθιδρυμεναι αἱ δε τινες παλιν και τουτων εν εξοχῃ θεωρουνται κερατων δικην προβεβλημεναι και αλλαι περι εκει νας κατα τινα ταξεως ακολουθιαν προτερευουσι τε και δευτερευουσι το δε των ανθρωπων γενος δια την εγγινομενην κακιαν εξω της θειας περιβολης απεωσθη ὁπερ τῳ περιραντρῳ λουτρῳ καθη ραμενον εντος γινεται αλλ επειδη μελλει ποτε τα μετα ταυτα πα ραφραγματα λυεσθαι δι ὡν ἡμας ἡ κακια προς τα εντος του καταπετασματος απετειχισεν ὁταν σκη νοπηχθῃ παλιν δια της αναστασεως ἡμων ἡ φυ σις και πασα ἡ κατα κακιαν εγγινομενη διαφθο ρα εξαφανισθῃ των οντων τοτε κοινη συστησεται ἡ περι τον θεον ἑορτη τοις δια της αναστασεως πυκα σθεισιν ὡς μιαν τε και την αυτην προκεισθαι πασι την ευφροσυνην μηκετι διαφορας τινος της των ισων μετουσιας την λογικην φυσιν διατεμνουσης αλλα των νυν εξω δια την κακιαν οντων εντος των αδυτων της θειας μακαριοτητος ποτε γενησομενων και τοις κερασι του θυσιαστηριου τουτεστι ταις εξεχουσαις των ὑπερκοσμιων δυναμεσιν ἑαυτους συναπτοντων ὁπερ δη γυμνοτερον φησιν ὁ αποστολος την του παντος προς το αγαθον συμφω νιαν διερμηνευων ὁτι αυτῳ παν γονυ καμψει επου ρανιων και επιγειων και καταχθονιων και πασα γλωσσα εξομολογησεται ὁτι κυριος ιησους χριστος εις δοξαν θεου πατρος
αντι μεν των κερατων λεγων το αγγελικον τε και επουρανιον δια δε των λοιπων σημαινων την μετ εκεινους νοουμενην κτισιν ἡμας οὓς παντας μια και συμφωνος ἑορτη κατα κρατησει ἑορτη εστιν ἡ του οντως οντος ὁμολογια τε και επιγνωσις εστι δε φησι και αλλα πολλα της ἁγιας γραφης προς συστασιν του κατα την αναστασιν δογματος αναλεξασθαι ὁ τε γαρ εζεκιηλ τῳ προφητικῳ πνευματι τον εν τῳ μεσῳ παντα χρονον και το εν τουτῳ διαστημα ὑπερ βας επ αυτου ἱσταται του καιρου της αναστασεως τῃ προγνωστικῃ δυναμει και το εσομενον ὡς ηδη τεθεαμενος ὑπ οψιν αγει τῳ διηγηματι πεδιον μεγα και εις απειρον ειδε διηπλωμενον οστεων σωρειαν επι τουτῳ πολλην αλλων αλλαχη προς το συμβαν διερῥιμμενων ειτα θειᾳ δυναμει προς τα συγγενη και ιδια συγκινουμενων και ταις οικειαις ἁρμονιαις εμφυομενων ειτα νευροις και σαρξι και δερμασι καλυπτομενων (ὁπερ ἡ ψαλμῳδια πυκαζο μενων λεγει) και πνευμα ζωοποιουν τε και διεγειρον ἁπαν το κειμενον την δε του αποστολου κατα την αναστασιν θαυματων διασκευην ὡς προχειρον ουσαν τοις εν τυγχανουσιν τι αν τις λεγοι ὁπως εν κελευ σματι τινι και σαλπιγγων ηχει φησιν ὁ λογος εν ακαρει του χρονου ἁπαν αθροως το τεθνηκος τε και κειμενον εις αθανατου φυσιν ὑπαμειφθη σεσθαι αλλα και τας αγγελικας φωνας ὡς προδηλους ἁπασιν ουσας παρησαμεν ου γαρ μονῳ λογῳ φησιν ὁ κυριος τους νεκρους αναστησεσθαι αλλα και αυτην ενεργει την αναστασιν απο των εγγυτερων ἡμιν και ἡττον απιστεισθαι δυ ναμενων της θαυματοποιιας αρξαμενος πρωτον μεν γαρ εν τοις επιθανασιοις των νοσηματων την ζωοποιον δεικνυσι δυναμιν απελαυνων προσταγματι και λογῳ τα παθη ειτα αρτιθανες εγειρει παιδιον ειτα νεανιαν τοις ταφοις ηδη προσκομιζομε νον της σορου διαναστησας τῃ μητρι διδωσι μετα τουτο διαπεπτωκοτα ηδη τετραημερῳ χρονῳ τον λα ζαρον νεκρον εξαγει του ταφου φωνῃ και προσταγματι ζωοποιησας τον κειμενον ειτα τον ἑαυτου ανθρωπον ἡλοις και λογχῃ διαπεπαρμε νον εκ νεκρων δια τριτης ἡμερας διανιστησι τους τυπους των ἡλων και την πληγην της λογχης εις μαρτυριαν της αναστασεως επαγομενος περι ὡν ουδεν οιμαι χρηναι διεξιεναι μη μιας αμφιβολιας εν τοις τα προγεγραμμενα παραδε δειγμενοις ειπουσης
αλλ ου τουτο ειπον εγω το ζητουμενον ην το γαρ εσεσθαι ποτε την αναστασιν και το ὑπαχθη σεσθαι τῃ αδεκαστῳ κρισει τον ανθρωπον δια τε των γραφικων αποδειξεων και των ηδη προεξητασμενων οἱ πολλοι των ακουοντων συνθησονται ὑπολοιπον αν ειη σκοπειν φησιν ει ὡσπερ το νυν και το ελπιζομενον εσται ὁπερ ει οντως ειη φευ κτον ειπον τοις ανθρωποις την ελπιδα της ανα στασεως ειναι ει γαρ οἱα γινεται ὁταν ληγε του ζῃν τα ανθρωπινα σωματα τοιαυτα τῃ ζωῃ παλιν αποκαθισταται αρα τις ατελεστος συμφορα δια της αναστασεως τοις ανθρωποις ελπιζεται τι γαρ αν ελεεινοτερον γενοιτο θεαμα η ὁταν εν εσχατῳ γηρᾳ καταρῥιγνυθεντα τα σωματα μετα ποιηθῃ προς το ειδεχθες τε και αμορφον της μεν σαρκος αυτης αναλωθεισης τῳ χρονῳ ῥυσου δε τοις οστεοις περιεσκληκοτος του δερματος των δε δη νευρων συνεσπασμενων δια το μηκετι τῃ φυσικῃ ικμαδι ὑποπιαινεσθαι και δια τουτο παντος συν ελκομενου του σωματος ατοπον τι και ελεεινον θεαμα γινεται της μεν κεφαλης επι το γονυ συγκεκλιμενης της δε χειρος ενθεν και ενθεν προς μεν την κατα φυ σιν ενεργειαν απρακτουσης εντρομης δε κατα το ακουσιον αει κραδαινομενης οἱα δε παλιν των ταις χρονιαις νοσοις εκτετηκοτων τα σωματα ἁ τοσουτον διαφερει των γυμνωθεντων οστεων ὁσον επικαλυφθαι δοκει λεπτῳ και εκδεδαπανημενῳ ηδη τῳ δερματι οἱα δε και των εν ταις ὑδερι καις αρῥωστιαις εξῳδηκοτων των δε τῃ ἱερᾳ νοσῳ κεκρατημενων την ασχημονα λωβην τις αν ὑπ οψιν αγαγοι λογος ὡς κατ ολιγον αυτοις παντα τα μελη τα οργανικα τε και αισθητα προσιουσα ἡ σηπεδων επιβοσκεται
των δε εν σεισμοις η πολε μοις η εξ ἑτερας τινος αιτιας ἠκροτηριασμενων και προ του θανατου χρονον τινα εν τῃ συμφορᾳ ταυτῃ επιβιουντων η των απο γενεσεως λωβῃ τινι συναπο τελεσθεντων εν διαστροφοις τοις μελεσι περιον τι αν τις λεγοι περι των αρτιγενων νηπιων των τε εκτιθεμε νων και των καταπνιγομενων και των κατα το αυ τοματον απολλυμενων τι εστι λογισασθαι ει τα τοιαυτα παλιν προς την ζωην επαναγοιτο αρα εναπομενῃ τῃ νηπιοτητι και τι αθλιωτερον αλλ επι το ακρον ἡξει της ἡλικιας και ποιῳ γαλακτι παλιν ἡ φυσις αυτα τιθηνησεται ὡστε ει μεν δια παντων ταυτον ἡμιν το σωμα παλιν αναβιω σεται συμφορα εσται το προσδοκωμενον ει δε μη ταυτον αλλος τις ὁ εγειρομενος εσται παρα τον κει μενον ει γαρ πεπτωκε μεν το παιδιον ανισταται δε τελειος η το εμπαλιν πως εστιν ειπειν αυτον ανωρθωσθαι τον κειμενον εν τῃ της ἡλικιας διαφορᾳ του πεπτωκοτος ὑπηλλαγμενου οντος αντι γαρ του παιδιου τελειον και αντι του πρεσβυτερου τον ακμη στον τις ὁρων ἡτερον ανθ ἑτερου τεθεαται και αντι του λελωβημενου τον αρτιον και αντι του εκτετη κοτος τον ευσαρκον και τα αλλα παντα ὡσαυτως ἱνα μη τα καθ ἡκαστον τις διεξιων οχλον επεισαγῃ τῳ λογῳ ει μη ουν τοιουτον αναβιωσῃ το σωμα παλιν οἱον ην ὁτε τῃ γῃ κατεμιγνυτο ου το τεθνηκος αναστησεται αλλ εις αλλον ανθρωπον ἡ γη διαπλα σθησεται τι ουν προς εμε ἡ αναστασις ει αντ εμου τις αλλος αναβιωσεται πως γαρ αν επιγνοιην αυτος εμαυτον βλεπων εν εμαυτῳ ουκ εμαυτον ου γαρ αν ειην αληθως εγω ει μη δια παντων ειην ὁ αυτος εμαυτῳ καθαπερ γαρ κατα τον παροντα βιον ει τινος εχοιμι δια μνημης τον χαρακτηρα ὑποκεισθω δε κατα τον λογον ψεδνος ὁ τοιουτος ειναι προχειλης ὑποσιμος λευκοχρους γλαυκομματος εν πο λιᾳ τῃ τριχι και ῥυσῳ τῳ σωματι ειτα ζητων τον τοιουτον εντυχοιμι νεῳ κομητῃ γρυπῳ μελανο χροι και τα λοιπα παντα του κατα την μορφην χαρακτηρος ἑτερως εχοντι αρα τουτον ειδως εκεινον οιησομαι
μαλλον δε τι χρη ταις ελαττοσι των ενστασεων ενδιατριβειν τον ισχυροτερον αφιεμε νον τις γαρ ουκ οιδεν ὁτι ῥοῃ τινι προσεοικεν ἡ ανθρωπινη φυσις απο γενεσεως εις θανατον αει δια τινος κινησεως προϊουσα τοτε της κινησεως λη γουσα ὁταν και του ειναι παυσεται ἡ δε κινησις αὑτη ου τοπικη τις εστι μεταστασις (ου γαρ εκβαινει ἑαυτην ἡ φυσις) αλλα δι αλλοιωσεως εχει την προοδον ἡ δε αλλοιωσις ἡως αν ῃ τουτο ὁ λεγεται ουδεποτε επι του αυτου μενει (πως γαρ αν εν ταυτοτητι φυλαχθειη το αλλοιουμενον) αλλ ὡσπερ το επι της θρυαλλιδος πυρ τῳ μεν δοκειν αει το αυτο φαινεται (το γαρ συνεχες αει της κινη σεως αδιασπαστον αυτο και ἡνωμενον προς ἑαυ το δεικνυσι) τῃ δε αληθειᾳ παντως παντοτε ἑαυτον αυτο διαδεχομενον ουδεποτε αυτο μενει (ἡ γαρ εξελκυσθεισα δια της θερμοτητος ικμας ὁμου τε εξεφλογωθη και εις λιγνην εκκαυθεισα μετεποιηθη και αει τῃ αλλοιωτικῃ δυναμει ἡ της φλογος κινησις ενεργειται εις λιγνην δι ἑαυτης αλλοιουσα το ὑποκειμενον) ὡσπερ τοι νυν δις κατα ταυτον της φλογος θιγοντα ουκ εστι της αυτης το δις ἁψασθαι (το γαρ οξυ της αλ λοιωσεως ουκ αναμενει τον εκ δευτερου παλιν επι θιγγανοντα καν ὡς ταχιστα τουτο ποιῃ) αλλ αει καινη τε και προσφατος εστιν ἡ φλοξ παντοτε γινομενη και αει ἑαυτην διαδεχομενη και ουδεποτε επι του αυτου μενουσα τοιουτον τι και περι την του σωματος ἡμων φυσιν εστι το γαρ επιρῥυτον της φυσεως ἡμων και το απορῥυτον δια της αλλοιω τικης κινησεως αει πορευομενον τοτε κινουμε νον ἱσταται ὁταν και της ζωης αποληξῃ ἡως δ αν εν τῳ ζῃν ῃ στασιν ουκ εχει η γαρ πληρουται η διαπνεεται η δι ἑκατερων παντως εισαει διεξα γεται ει τοινυν ουδε τῳ χθιζῳ τις ὁ αυτος εστιν αλλ ἡτερος τῃ απαλλαγῃ γινεται ὁταν επαναγαγῃ παλιν το σωμα ἡμων προς την ζωην ἡ αναστασις δημος τις ανθρωπων παντως ὁ εἱς γενησεται ὡς αν μηδεν ελλειποι του ανισταμενου το βρεφος το νηπιον ὁ παις το μειρακιον ὁ ανηρ ὁ πατηρ ὁ πρεσβυτης και τα δια μεσου παντα σωφροσυνης δε και ακολα σιας δια σαρκος ενεργουμενης των δε ὑπομε νοντων ὑπερ της ευσεβειας τας αλγεινας των κολασεων των τε αυ μαλακιζομενων προς ταυτα δια της σωματικης αισθησεως ἑκατερων τουτων επιδεικνυμενων πως εστι παρα την κρισιν δια σωθηναι το δικαιον η του αυτου νυν μεν πεπλημμεληκοτος αυθις δε δια μεταμελειας ἑαυτον εκκαθαραντος καν οὑτω τυχῃ παλιν επι το πλημμελες ολισθησαντος
ὑπαμειφθεντος δε κατα την ακολουθιαν της φυσεως και του μεμολυσμενου και του αμολυντου σωματος και μηθ ἑτερου τουτων εις το διηνεκες εξαρκεσαντος ποιον τῳ ακολαστῳ σωμα συγκολασθησεται το ῥικνωθεν εν τῳ γηρᾳ προς τῳ θανατῳ αλλ ἡτερον ην τουτο παρα το την ἁμαρτιαν κατειργασμενον αλλ ὁπερ κατεμο λυνθη τῳ παθει και που ὁ πρεσβυτης η γαρ ουκ αναστησεται οὑτος και ουκ ενεργος ἡ αναστασις η οὑτος εγερθησεται και διαφευξεται την δικην ὁ ὑπο κειμενος ειπω τι και αλλο των προφερομενων ἡμιν παρα των ου δεδεγμενων τον λογον ουδεν φησιν απρακτον των εν τῳ σωματι μοριων ἡ φυσις εποιησε τα μεν γαρ την του ζῃν αιτιαν και δυναμιν εν ἡμιν εχει ὡν ανευ συστηναι δια σαρκος ζωην ἡμων ουκ ενδεχεται οἱον καρδια ἡπαρ εγκεφαλος πνευ μων γαστηρ και τα λοιπα σπλαγχνα τα δε τῃ αι σθητικῃ κινησει αποκεκληρωται τα δε της παρεκτι κης και μεταβατικης ενεργειας εστιν αλλα δε προς την διαδοχην των επιγινομενων επιτηδειως εχει ει μεν ουν εν τοις αυτοις ἡμιν ὁ μετα ταυτα βιος εσται προς ουδεν ἡ μεταστασις γινεται ει δε αληθης ὁ λογος (ὡσπερ ουν εστιν αληθης) ὁ μητε γαμον εμ πολιτευεσθαι τῳ μετα την αναστασιν βιῳ διοριζομε νος μητε δια βρωσεως και ποσεως την τοτε διακρα τεισθαι ζωην τις εσται χρησις των μερων του σωμα τος ουκετι των δι ἁ νυν εστι τα μελη κατα την ζωην εκεινην ελπιζομενων ει γαρ του γαμου χαριν τα προς τον γαμον εστι μελη ὁταν εκεινος μη ῃ ουδε των προς εκεινον δεομεθα οὑτω προς το εργον αἱ χειρες και προς τον δρομον οἱ ποδες και προς την παραδοχην των σιτιων το στομα και οἱ οδοντες προς την της τροφης ὑπηρεσιαν και προς την πεψιν τα σπλαγχνα και προς την αποβολην των αχρειωθεντων οἱ εξοδικοι των πορων ὁταν ουν εκεινα μη ῃ τα δι εκεινα γινομενα πως η ὑπερ τινος εσται ὡς αναγκην ειναι ει μεν ειη περιττα τα σωματα προς ουδεν προς την ζωην εκει νην συνεργειν μελλοντα μηδε ειναι τι των νυν συμπληρουντων ἡμιν το σωμα (εν αλλοις γαρ ἡ ζωη) και ουκετι το τοιουτον αναστασιν ονο μασειε των καθ ἡκαστον μελων δια την εκεινῃ τῃ ζωῃ αχρηστιαν ου συνανισταμενων τῳ σωματι ει δε δια παντων εσται τουτων εναργης ἡ αναστα σις ματαια ἡμιν και ανονητα προς την ζωην εκεινην δημιουργησει ὁ ενεργων την αναστασιν αλλα μην και ειναι πιστευειν χρη την αναστασιν και μη ματαιαν ειναι ουκουν προσεκτεον τῳ λογῳ ὁπως αν ἡμιν δια παντων εν τῳ δογματι το εικος διασωζοιτο
εμου δε ταυτα διεξελθοντος ουκ αγεννως φησιν ἡ διδασκαλος κατα την λεγομενην ῥητορικην των της αναστασεως δογματων κατεπεχειρησας πιθανως τοις ανασκευαστικοις των λογων εν κυκλῳ περιδραμων την αληθειαν ὡστε τους μη λιαν επεσκεμμενους το της αληθειας μυστηριον παθειν αν πως το κατα το εικος προς τον λογον και οιηθηναι μη εξω του δεον τος επηχθαι τοις ειρημενοις την επαπορησιν εχει δε ουχ οὑτω φησιν ἡ αληθεια καν αδυνατως εχωμεν εκ των ὁμοιων αντιρητορευειν τῳ λογῳ αλλ ὁ μεν αληθης περι τουτων λογος εν τοις αποκρυφοις σοφιας θησαυροις τεταμιευται τοτε εις το εμ φανες ἡξων ὁταν εργῳ το της αναστασεως διδαχθωμεν μυστηριον ὁτε ουκετι δεησει ῥηματων ἡμιν προς την ελπιζομενων φανερωσιν αλλ ὡσπερ εν νυκτι πολλων κινουμενων τοις διαγρυπνουσι λογοις περι της του ἡλιου λαμπηδονος οἱα εστιν αργην ποιει την του λογου ὑπογραφην προφανεισα μονον της ακτινος ἡ χαρις οὑτω παντα λογισμον στοχαστικως της μελλουσης καταστασεως εφαπτομενον αντ ουδε νος ὑποδεικνυσιν ὁτε γενηται ἡμιν εν τῃ πειρᾳ το προσδοκωμενον επειδη δε χρη μη παν ταπασιν ανεξεταστους εαθηναι τας αντυπεν εχθεισας ἡμιν ενστασεις οὑτωσι τον περι τουτων λογον διαληψομεθα νοησαι χρη πρωτον τις ὁ σκοπος του κατα την αναστασιν δογματος και ὁτου χαριν και ειρηται τουτο παρα της ἁγιας φωνης και πεπιστευται ουκουν ὡς αν τις ὁρῳ τινι το τοιουτον περιλαβων ὑπογραψειεν οὑτως ερου μεν ὁτι αναστασις εστιν ἡ εις το αρχαιον της φυ σεως ἡμων αποκαταστασις αλλ εν τῃ πρωτῃ ζωῃ ἡς αυτος γεγονε δημιουργος ὁ θεος ουτε γηρας ην ὡς εικος ουτε νηπιοτης ουτε κατα τας πολυτροπους αρῥωστιας παθη ουτε αλλο της σωματικης ταλαιπωριας ουδεν (ουτε γαρ εικος ην τα τοιαυτα δημιουργειν τον θεον) αλλα θειον τι χρημα ην ἡ ανθρωπινη φυσις πριν εν ὁρμῃ γινεσθαι του κακου το ανθρωπινον
ταυτα δε παντα τῃ εισοδῳ της κακιας ἡμιν συνεισεβαλεν ουκουν ουδεμιαν αναγκην ἡξει ὁ ανευ κακιας βιος εν τοις δια ταυτα συμβεβηκοσιν ειναι ὡσπερ γαρ επακολουθει τῳ δια κρυμων ὁδοιπο ρουντι το ψυχεσθαι το σωμα η τῳ δια θερμων ακτι νων πορευομενῳ το μελαινεσθαι την επιφανειαν ει δε εκτος ἑκατερου γενοιτο τουτων συναπαλλα γησεται παντως και του μελασμου και της ψυ ξεως και ουκ αν τις ευλογως επιζητοιη το εκ τι νος αιτιας συμβαινον της αιτιας ουκ ουσης οὑ τως ἡ φυσις ἡμων εμπαθης γενομενη τοις αναγ καιως επακολουθουσι τῃ παθητικῃ ζωῃ συνηνεχθη προς δε την απαθη μακαριοτητα παλιν αναδρα μουσα ουκετι τοις επακολουθουσι της κα κιας συνενεχθησεται επει ουν ὁσα εκ της αλογου ζωης τῃ ανθρωπινῃ κατεμιχθη φυσει ου προτερον ην εν ἡμιν πριν εις παθος δια κακιας πεσειν το ανθρωπινον αναγκαιως καταλιποντες το παθος και παντα ὁσα μετ αυτου καθοραται συγκαταλειψομεν ὡστε ουκ αν τις ευλογως εν τῳ βιῳ εκεινῳ τα εκ του παθους ἡμιν συμβεβηκοτα ζητησειεν ὡσπερ γαρ ει τις ῥωγαλεον περι αυτον εχων χιτωνα γυμνωθειη του περιβληματος ουκετι αν την του απορῥιφεντος ασχημοσυνην εφ ἑαυτου βλεποι οὑτω και ἡμων αποδυσαμενων τον νεκρον εκεινον και ει δεχθη χιτωνα τον εκ των αλογων δερματων ἡμιν επιβληθεντα (δερμα δε ακουων το σχημα της αλογου φυσεως νοειν μοι δοκω ᾡ προς το παθος οικειωθεντες περιεβληθημεν) παντα ὁσα του αλογου δερματος περι ἡμας ην εν τῃ απεκδυσει του χιτωνος συναποβαλλομεθα εστι δε ἁ προσελαβεν απο του αλογου δερματος ἡ μιξις ἡ συλληψις ὁ τοκος ὁ ῥυπος ἡ θηλη ἡ τροφη ἡ εκ ποιησις ἡ κατ ολιγον επι το τελειον αυξησις ἡ ακμη το γηρας ἡ νοσος ὁ θανατος ει ουν εκεινο περι ἡμας ουκ εσται πως ἡμιν τα εξ εκεινου ὑπολειφθησεται ὡστε ματαιον αλλης τινος καταστασεως κατα την μελλουσαν ζωην ελπιζομενης δια των μηδεν αυτῃ κοινωνουντων ενιστασθαι προς το δογμα της αναστασεως τι γαρ κοινον εχει ἡ ῥικνοτης και πολυσαρκια και τηκεδων και πληθωρα και ει τι αλλο τῃ ῥευστῃ φυσει των σωματων επισυμβαινει προς την ζωην εκεινην ἡ της ῥοωδους τε και παροδικης του βιου διαγωγης ἠλλοτριωται ἑν ζητει μονον ὁ της ανα στασεως λογος το φυηναι δια γενεσεως ανθρωπον μαλλον δε και καθως φησι το ευαγγελιον ει εγενηθη ανθρωπος εις τον κοσμον το δε μα κροβιον η ὠκυμορον η τον του θανατου τροπον τοιωσ δε η ἑτερως συμβεβηκεναι ματαιον τῳ της αναστασεως λογῳ συνεξεταζειν ὁπως γαρ αν τουτο δωμεν καθ ὑποθεσιν εχειν εν τῳ ὁμοιῳ παντως εστιν ουτε δυσκολιας ουτε ῥᾳστωνης εκ της τοιαυτης διαφορας περι την αναστασιν ουσης τον γαρ του ζῃν αρξαμενον ζησαι χρη παντως της εν τῳ μεσῳ δια του θανατου συμβασης αυτῳ διαλυσεως εν τῃ αναστασει διορθωθεισης το δε πως η ποτε ἡ διαλυ σις γινεται τι τουτο προς την αναστασιν προς ἡτερον γαρ σκοπον βλεπει ἡ περι τουτου σκεψις οἱον καθ ἡδονην τις εβιω η ανιωμενος κατ αρετην η κακιαν επαινετος η ὑπαιτιος ελεεινως η μα καριως παρηλθε τον χρονον ταυτα γαρ παντα και τα τοιαυτα εκ του μετρου της ζωης και εκ του ει δους κατα τον βιον εὑρισκεται και οὑτω προς την κρισιν των βεβιωμενων αναγκαιον αν ειη τῳ κριτῃ παθος και λωβην και νοσον και γηρας και ακμην και νεοτητα και πλουτον και πενιαν διερευ νασθαι ὁπως τις δι ἑκαστου τουτων γενομενος η ευ η κακως τον συγκληρωθεντα βιον παρεδραμε και η πολλων εγενετο δεκτικος αγαθων η κακων εν μακρῳ τῳ χρονῳ η ουδε την αρχην ὁλως ἑκατερου τουτων εφηψατο εν ατελει τῃ διανοιᾳ του ζῃν παυσαμενος ὁταν δε προς την πρωτην του ανθρωπου κατασκευην δι αναστασεως ὁ θεος επαναγῃ την φυσιν αργον αν ειη τα τοιαυτα λεγειν και το δια των τοιουτων ενστασεων οιεσθαι την του θεου δυναμιν προς τον σκοπον εμποδιζεσθαι σκοπος δε αυτῳ εἱς το τελειωθεντος η δια των καθ ἡκαστον ανθρωπων παντος του της φυσεως ἡμων πληρωματος των μεν ευθυς ηδη κατα τον βιον τουτον απο κακιας κεκαθαρμενων των δε μετα ταυτα δια του πυρος τοις καθηκουσι χρονοις ιατρευθεντων των δε επισης και του καλου και του κακου την πειραν παρα τον τῃδε βιον αγνοησαντων πασι προθειναι την μετουσιαν των εν αυτῳ καλων ἁπερ φησιν ἡ γραφη μητε οφθαλμον ιδειν μητε ακοην δεξασθαι μητε λογισμοις εφικτον γενεσθαι
τουτο δε ουδεν αλλο εστι κατα γε τον εμον λογον η το εν αυτῳ τῳ θεῳ γενεσθαι το γαρ αγα θον το ὑπερ ακοην και οφθαλμον και καρδιαν αυτο αν ειη το του παντος ὑπερκειμενον ἡ δε του κατ αρετην η κακιαν βιου διαφορα εν τῳ μετα ταυτα κατα τουτο δειχθησεται μαλιστα εν τῳ θαττον η σχολαιο τερον μετασχειν της ελπιζομενης μακαριοτητος τῳ γαρ μετρῳ της εγγενομενης ἑκαστῳ κακιας αναλογησεται παντως και ἡ της ιατρειας παρα τασις ιατρεια δε αν ειη ψυχης το της κακιας καθαρσιον τουτο δε ανευ αλγεινης διαθεσεως κατορ θωθηναι ουχ οἱον τε καθως εν τοις προλαβουσιν εξητασται μαλλον δε αν τις επιγνοιη των ενστασεων το περιττον και ανοικειον εις το βαθος της αποστο λικης διακυψας σοφιας τοις γαρ κορινθιοις το περι τουτων σαφηνιζων μυστηριον ταχα ταυτα προτεινοντων αυτῳ κακεινων ἁ παρα των νυν κατ επιχειρουντων του δογματος επι ανατροπῃ των πε πιστευμενων προφερεται τῳ ιδιῳ αξιωματι το της αμαθιας αυτων επικοπτων θρασος οὑτωσι λεγει «ερεις ουν μοι πως εγειρονται οἱ νεκροι ποιῳ δε σωματι ερχονται αφρων» φησι «συ ὁ σπειρεις ου ζωοποιειται εαν μη αποθανῃ και ὁ σπειρεις ου το σωμα το γενησομενον σπειρεις αλλα γυμνον κοκκον ει τυχοι σιτου η αλλου τινος των σπερματων ὁ δε θεος διδωσιν αυτῳ σωμα καθως ἠθελησεν» ενταυθα γαρ επιστομιζειν μοι δοκει τους αγνοουντας τα οικεια μετρα της φυσεως και προς την ἑαυτων ισχυν την θειαν αντεξεταζοντας δυναμιν και οιομενους τοσου τον ειναι τῳ θεῳ δυνατον ὁσον χωρει και ἡ ανθρωπινη καταληψις το δε ὑπερ ἡμας ον και του θεου παριεναι την δυναμιν ὁ γαρ ερωτησας τον αποστολον το πως εγειρονται οἱ νεκροι ὡς αμηχανον ον το εσκεδασμενων των του σωματος στοι χειων εις συνδρομην παλιν ελθειν αποφαινεται και ὡς τουτου μη δυναμενου αλλου δε σωματος παρα την συνδρομην των στοιχειων ουχ ὑπολειπομενου τουτον φησι κατα τους δεινους των διαλεγομενων συμπερανας δια τινος ακολουθιας ἁπερ ὑπεθετο̣ ει σωμα εστι συνδρομη στοιχειων τουτων δε αμη χανος εκ δευτερου ἡ συνοδος ποιῳ χρησονται σωματι οἱ ανισταμενοι τουτο τοινυν το δοκουν δια τινος τεχνικης σοφιας αυτοις συμπεπλεχθαι αφρο συνην ὠνομασε των μη κατιδοντων εν τῃ λοιπῃ κτισει το ὑπερεχον της θειας δυναμεως καταλιπων γαρ τα ὑψηλοτερα του θεου θαυματα δι ὡν ην εις αποριαν αγαγειν τον ακουοντα οἱον τι το ουρα νιον σωμα και ποθεν τι δε το ἡλιακον η το σεληναιον η το εν τοις αστροις φαινομενον ὁ αιθηρ ὁ αηρ το ὑδωρ ἡ γη αλλ εκ των συντροφων ἡμιν και κοινοτερων ελεγχει των ενισταμενων το ανεπι σκεπτον ουδε ἡ γεωργια σε διδασκει φησιν ὁτι ματαιος εστιν ὁ προς το ἑαυτου μετρον της θειας δυναμεως το ὑπερεχον στοχαζομενος ποθεν τοις σπερμασι τα περιφυομενα σωματα τι δε καθηγειται της βλαστης αυτων ουχι θανατος ειπερ θανατος εστιν ἡ του συνεστηκοτος διαλυσις το γαρ σπερμα μη ανελ θοι εις εκφυσιν μη διαλυθεν εν τῃ βωλῳ και γενομενον αραιον και πολυπορον ὡστε καταμιχθηναι προς την παρακειμενην ικμαδα τῃ οικειᾳ ποιοτητι και οὑτως εις ῥιζαν και βλαστην μεταποιηθηναι και μηδε εν τουτῳ μειναι αλλα μεταβαλειν εις καλαμην τοις δια μεσου γονασιν οἱον τισι συνδεσμοις ὑπεζωσμενην προς το δυνασθαι φερειν εν ορθιῳ τῳ σχηματι τον σταχυν τῳ καρπῳ βαρυνομενον που τοινυν ταυτα περι τον σιτον ην προ της εν τῃ βωλῳ αυτου διαλυσεως αλλα μην εκειθεν
τουτο εστιν ει γαρ μη εκεινο προτερον ην ουδ αν ὁ σταχυς εγενετο ὡσπερ τοινυν το κατα τον σταχυν σωμα εκ του σπερματος φαινε της θειας δυναμεως εξ αυτου εκεινου τουτο φιλοτεχνουσης και ουτε δι ὁλου ταυτον εστι τῳ σπερματι ουτε πανταπασιν ἡτερον οὑτω φησι και το μυστηριον της αναστασεως ηδη σοι δια των εν τοις σπερμασι θαυματοποιουμενων προερμηνευ εται ὡς της θειας δυναμεως εν τῳ περιοντι της εξουσιας ου μονον εκεινο το διαλυθεν σοι παλιν απο διδουσης αλλα μεγαλα τε και καλα προστιθει σης δι ὡν σοι προς το μεγαλοπρεπεστερον ἡ φυσις κατασκευαζεται «σπειρεται» φησιν «εν φθορᾳ εγειρεται εν αφθαρσιᾳ σπειρεται εν ασθενειᾳ εγειρεται εν δυναμει σπειρεται εν ατιμιᾳ εγειρε εν δοξῃ σπειρεται σωμα ψυχικον εγειρεται σωμα πνευματικον» ὡς γαρ καταλιπων μετα το διαλυ θηναι εν τῃ βωλῳ σιτος την εν τῳ ποσῳ βρα χυτητα και την εν τῳ ποιῳ σχηματος αυτου ιδιοτητα ἑαυτον ουκ αφηκεν αλλ εν αυτῳ μενων σταχυς γινεται παμπολλα διαφερων αυτος ἑαυτου μεγεθει και καλλει και ποικιλιᾳ και σχη ματι κατα τον αυτον τροπον και ἡ ανθρωπινη φυσις εναφεισα τῳ θανατῳ παντα τα περι αυτην ιδιωματα ὁσα δια της εμπαθους διαθεσεως επεκτη σατο την ατιμιαν λεγω την φθοραν την ασθενειαν την κατα της ἡλικιας διαφοραν ἑαυτην ουκ αφιησιν αλλ ὡσπερ εις σταχυν τινα προς την αφθαρ σιαν μεθισταται και την δοξαν και την τιμην και την δυναμιν και την εν παντι τελειοτητα και το μηκετι την ζωην αυτης οικονομεισθαι τοις φυσικοις ιδιωμασιν αλλ εις πνευματικην τινα και απαθη με ταβηναι καταστασιν αὑτη γαρ εστιν ἡ του ψυχικου σωματος ιδιοτης αει δια τινος ῥοης και κινη σεως απο του εν ᾡ εστιν αλλοιουσθαι και μεταβαλλειν εις ἡτερον ἁ γαρ ουν ουκ επ ανθρωποις μονον ὁρωμεν αλλα και εν φυτοις και εν βοσκημασι τουτων ουδεν εν τῳ τῳδε βιῳ ὑπολειφθησεται δοκει δε μοι και δια παντων συναγορευειν ὁ απο στολικος λογος τῃ καθ ἡμας ὑποληψει της ανα στασεως και τουτο δεικνυειν ὁπερ ὁ ἡμετερος ὁρι σμος περιεχει λεγων μηδεν ἡτερον ειναι αναστασιν η την εις το αρχαιον της φυσεως ἡμων αποκατα στασιν επειδη γαρ εν τῃ πρωτῃ κοσμογονιᾳ τουτο παρα της γραφης μεμαθηκαμεν ὁτι πρωτον εβλα στησεν ἡ γη βοτανην χορτου καθως ὁ λογος φησιν ειτα εκ της βλαστης σπερμα εγενετο οὑπερ επι την γην καταρῥυεντος το αυτο παλιν ειδος του εξ αρχης φυεντος ανεδραμε
φησι δε τουτο ὁ θειος αποστολος και επι της αναστασεως γινεσθαι ου μονον δε τουτο παρ αυτου διδασκομεθα το προς το μεγαλοπρεπεστατον μεθιστασθαι το ανθρω πινον αλλ ὁτι το ελπιζομενον ουδεν ἡτερον εστιν η ὁπερ εν πρωτοις ην επειδη γαρ το κατ αρχας ουχ ὡς σταχυς απο του σπερματος αλλ εκειθεν το σπερμα μετα ταυτα δε οὑτος τῳ σπερματι περι φυεται ἡ του ὑποδειγματος ακολουθια σαφως επιδει κνυσι το πασαν την δια της αναστασεως ανα βλαστησουσαν ἡμιν μακαριοτητα προς την εξ αρχης επανιεναι χαριν σταχυς γαρ οντες καταρχας τροπον τινα και ἡμεις επειδη τῳ καυσωνι της κακιας κατεξηρανθημεν ὑπολαβουσα ἡμας ἡ γη δια του θανατου λυθεντας παλιν κατα το εαρ της αναστασεως σταχυν αναδειξει τον γυμνον τουτον κοκκον του σωματος ευμεγεθη τε και αμφι λαφη και ορθιον και εις το ουρανιον ὑψος ανατεινο μενον αντι καλαμης η ανθερικος τῃ αφθαρσιᾳ και τοις λοιποις των θεοπρεπων γνωρισματων ὡραϊ ζομενον «δει γαρ το φθαρτον τουτο ενδυσασθαι αφθαρσιαν» ἡ δε αφθαρσια και ἡ δοξα και ἡ τιμη και ἡ δυναμις ιδια της θειας φυσεως ειναι ὁμολογειται ἁπερ προτερον τε περι τον κατ εικονα γενομενον ην και εισαυθις ελπιζεται ὁ γαρ πρωτος σταχυς ὁ πρωτος ανθρωπος ην αδαμ αλλ επειδη τῃ της κακιας εισοδῳ εις πληθος ἡ φυσις κατεμερισθη καθως γινεται ὁ καρπος εν τῳ σταχυϊ οὑτως οἱ καθ ἡκαστον γυμνωθεντες του κατα τον σταχυν εκεινον ειδους και τῃ γῃ καταμιχθεντες παλιν εν τῃ αναστασει κατα το αρχεγονον καλλος αναφυομεθα αντι ἑνος του πρωτου σταχυος αναπειροι μυριαδες των ληϊων γενομενοι ὁ δε κατ αρετην βιος εν τουτῳ προς την κακιαν το διαφορον εχει ὁτι οἱ μεν ενταυθα παρα τον βιον δι αρετης ἑαυτους γεωργησαντες ευθυς εν τελειῳ τῳ σταχυϊ φαινονται οἱς δε δια κακιας εξιτηλος τε και ανεμοφθορος ὁ κοκκος γεγονε παρα τον βιον τουτον ἡ εν τῳ ψυχικῳ σπερματι δυναμις καθαπερ τα λεγομενα κερασβολα οἱ των τοιουτων επιστημονες λεγουσι γινεσθαι οὑτω και οὑτοι καν φυωσι δια της αναστασεως πολλην αποτομιαν παρα τῳ κριτῃ ἡξουσιν ἁτε δη ουκ ισχυοντες αναδραμειν επι το ειδος του σταχυος και γενεσθαι εκεινο ὁπερ ημεν προ της επι την γην καταπτωσεως ἡ δε θεραπεια του επιστατουντος των γεννηματων ἡ των ζιζανιων τε και των ακανθων εστι συλλογη των συναναφυεντων τῳ σπερματι πασης της ὑποτρεφουσης την ῥιζαν δυναμεως προς τον νοθον μεταρῥυεισης δι ὡν ατροφον τε και ατελεσφορητον το γνησιον εμεινε σπερμα τῃ παρα φυσιν βλαστῃ συμπεπλεγμενον επειδαν ουν παν ὁσον νοθον τε και αλλοτριον εκτιλῃ του τροφιμου και εις αφανισμον ελθῃ του πυρος το παρα φυσιν εκδαπανησαντος τῳ αιωνιῳ πυρι παραδοθεν τοτε και τουτοις ευτροφησει ἡ φυσις και εις καρπον ἁδρυνθησεται δια της τοιαυτης επιμελειας μακραις ποτε περιοδοις το κοινον ειδος το εξ αρχης ἡμιν θεοθεν επιβληθεν απολαβουσα μακαριοι δε εισιν οἱς ευθυς το τελειον καλλος των ασταχυων συνανατελει τοις φυομενοις δια της αναστασεως
ταυτα δε φαμεν ουχ ὡς σωματικης τινος διαφορας εν τοις κατ αρετην η κακιαν βεβιωκοσιν εν τῃ αναστασει φανησομενης ὡς τον μεν ατελη κατα το σωμα νομιζειν τον δε το τελειον εχειν οιεσθαι αλλ ὡσπερ παρα τον βιον ὁ δεσμωτης τε και ανετος εχουσι μεν αμφοτεροι παραπλησιως τῳ σωματι πολλη δε μεταξυ αμφοτερων ἡ καθ ἡδονην τε και λυπην διαφορα οὑτως οιμαι χρηναι των αγαθων τε και κακων εν τῳ μεταξυ ταυτα χρονῳ λογιζεσθαι το διαφορον ἡ γαρ τελειωσις των εκ της φθορας αναφυομενων σωματων εν αφθαρσιᾳ τε και δοξῃ και τιμῃ και δυναμει παρα του αποστολου γενεσθαι λεγεται ἡ δε των τοιουτων ελαττωσις ου σωματικην τινα του φυεντος διασημαινει κολοβωσιν αλλ ἑκαστου των κατα το αγαθον νοουμενων στερησιν τε και αλλοτριωσιν επει ουν ἡν τι χρη παντως περι ἡμας ειναι των κατ αντιθεσιν νοουμενων η αγαθον η κακον δηλονοτι το εν τῳ αγαθῳ τινα λεγειν μη ειναι αποδειξις γινεται του εν τῳ κακῳ παντως αλλα μην περι την κακιαν ου τιμη ου δοξα ουκ αφθαρσια ου δυναμις αναγκη πασα περι ὁν μη ην ταυτα τα τουτοις εξ αντιθετου νοουμενα παρειναι μη αμφιβαλλειν ασθενειαν ατιμιαν φθοραν και ὁσα τοιουτου γενους εστιν ἁ εν τοις εμπροσθεν ειρηται λογοις ὁσα δυσαπαλλακτα γινεται τῃ ψυχῃ τα εκ κακιας παθη δι ὁλης αυτης ανακραθεντα και συμφυεντα και ἑν προς εκεινην γενομενα των τοιουτων ουν ταις δια πυρος ιατρειαις εκκαθαρθεντων τε και αφανισθεντων ἡκαστον των προς το κρειττον νοουμενων αντεπελευσεται ἡ αφθαρσια ἡ ζωη ἡ τιμη ἡ χαρις ἡ δοξα ἡ δυναμις και ει τι αλλο τοιουτον εν τε τῳ θεῳ επιθεωρεισθαι εικαζομεν και τῃ εικονι αυτου ἡ τις εστιν ἡ ανθρωπινη φυσις